Presidentskandidaat in Congo

Vital Baholere is geen president geworden, maar hij bleef zich verder inzetten voor zijn land van oorsprong. Zo werd hij voorzitter van "Plate-forme Dynamik Congo & Alliés", een overkoepelende organisatie van vooral socio-culturele verenigingen. In die functie schreef hij in september nog een brief naar de secretaris-generaal van de Verenigde Naties.

'nkb informatief' vroeg hem (20 december) daarom wat hij vindt van de huidige situatie.

1. Denkt ge dat de oppositie in staat is om Kabila te overtuigen om te vertrekken of om toch verkiezingen toe te laten?

Verschillende signalen geven aan dat Kabila niet wil vertrekken. Hij heeft dan ook al zo een beslag gelegd op de middelen van het land, dat dit moeilijk zou zijn. Zijn familie (zijn moeder Sifa, Jaynet zijn kleine broer en zijn zus Zoe en zichzelf) heeft zoveel rijkdom bijeengeschraapt, dat het bijna onmogelijk wordt om de macht te verlaten zonder angst om op een dag te worden aangeklaagd. Men moet er ook rekening mee houden dat hij verantwoordelijk is voor een groot aantal moorden (zaak Floribert Chebeya en anderen). Kortom, ik veronderstel dat hij eerder zal proberen om de grondwet te wijzigen en zo een derde, vierde, tiende termijn mogelijk te maken.
De regionale toestanden moedigen hem aan om in die richting te gaan. Er zijn immers de voorbeelden van Denis Sassou Nguesso (Congo - Brazzaville), Paul Kagame (Rwanda), Yoweri Museveni (Uganda), Pierre Nkurunziza (Burundi) en zelfs Robert Mugabe, etc.
Behoudens een wonder, zal hij niet luisteren naar de oppositie. Bovendien zijn er verschillende "opposities", die tegenstrijdige belangen hebben en vaak eveneens corrupt zijn. Degenen die in oktober vorig jaar deelnamen aan de dialoog met Edem Kodjo, waren en zijn bereid samen te werken met Kabila. Dit is de groep van Vital Kamerhe, Azarias Ruberwa, Jean Lucien Busa, etc.
De zogenaamde radicale oppositie verzamelde zich rond Etienne Tshisekedi, die in zijn huidige houding volhardde, maar is niet in staat om Kabila te verplichten om te vertrekken. De geschiedenis leert ons dat dictaturen alleen de taal van geweld begrijpen. Zelfs het ANC van Mandela begreep dat op een bepaald moment.
Bovendien had dit deel van de oppositie niet altijd een proactieve strategie. Ze wentelt zich vaak in een maximalistische houding, die haar verhindert om de macht te verwerven door het laten uitdeinen van de eigen invloed .Alles weigeren, en dit de hele tijd, kan onverantwoord, zelfs suïcidaal zijn. Indien Mandela dezelfde houding had aangehouden, dan zou Zuid-Afrika zich nog in de toestand van de jaren tachtig bevinden.

2. Is een meerderheid van de bevolking bereid de oppositie te steunen, met of zonder verkiezingen?
Momenteel eist de meerderheid van de Congolese bevolking het vertrek van Kabila. En daarbij steunt men de oppositie, waarvan Tshisekedi de belangrijkste leider is. Ik denk dat de bevolking met of zonder verkiezingen deze houding zal aanhouden. U moet weten dat de Congolese bevolking vooral bestaat uit jonge mensen. Ze hunkeren naar vrijheid en willen een echte toekomst, en niet onder dit slechte bestuur blijven.

3. Wat verwachten de oppositie, de bevolking en jij van de EU, de internationale gemeenschap?
De oppositie, de mensen en ik verwachten dat de EU het democratisch proces in de Democratische Republiek Congo meer steunen. Persoonlijk denk ik dat de EU tijdens de jongste maanden enkele keren een moedige houding tegenover Kabila heeft ingenomen. Zij moet de financiële , politieke, juridische en diplomatieke sancties tegen het regime nog aanscherpen.
Maar de ervaring leert dat dictators weet hoe embargo's van welke aard ook te overleven. Omdat zij niet geïnteresseerd zijn het welzijn van hun volk, noch in de goede werking van hun land, maar in het inbeslagnemen van macht en rijkdom. Nkurunziza van Burundi is een heel goed voorbeeld, hij is nog steeds aan de macht, ondanks het embargo ...

4. Hoe ziet u de situatie evolueren in Kinshasa, in de rest van het land?
Hoe ik de toekomst zie? Tenzij er een wonder komt door de diplomatieke tussenkomst van Paus Franciscus, zal het land blijven zinken in dictatuur, in kleptocratie en in middelmatigheid. Kabila heeft reeds al zijn beperkingen bewezen. Zelf al zou hij honderd jaar aan de macht zijn, het land zou onverbiddelijke blijven achteruit gaan. Van hem zal er niets goed komen.
Uiteindelijk zal vooral het Congolese volk over het eigen lot moeten beslissen. Anderen (EU, VN, enz.) kunnen hen helpen, maar het blijft vooral de eerste verantwoordelijkheid van het Congolese volk om redding te brengen.
Gezien de context, vrees ik dat dit in het beste geval volgens een revolutie zal gebeuren die vergelijkbaar is met die waardoor president Blaise Compaore in Burkina Faso werd omvergeworpen, en in het slechtste geval door een nieuwe oorlog, zoals degene die Mobutu won.
Vrijheid heeft altijd een prijs. Ofwel is de Congolese bevolking op een dag bereid om deze prijs (bloed) te betalen, ofwel onderwerpt het zich om verder te leven onder het Kabila-regime. Gezien de feiten, roept het realisme zelfs een democraat op om te begrijpen dat "vroeg of laat, zal het de stembus of het pistool zijn." Er zal geen plaats zijn voor halve maatregelen ...
Maar optimistisch houd ik het geloof in de 'wonderen' (onderhandelingen), maar het is met gematigd optimisme. Er liggen nog moeilijke dagen voor ons. Congo en de mensen zijn nog niet aan het einde van de tunnel ...

Aanvulling: vandaag (23/12) raakte, na oproer en vele doden, bekend dat er na kerstmis toch een akkoord zou worden getekend, waarbij Kabila nog tot eind 2017 zou aanblijven en er dan verkiezingen zouden komen.

Morgen maakt Vital Baholere (42), die al zes jaar in Berlare woont, zijn kandidatuur bekend voor de presidentsverkiezingen die normaal gezien volgend jaar in Congo plaatsvinden. Hij doet dat met een (pers)conferentie in Anderlecht. nkb informatief had eerder al een gesprek met hem.

Vital Barholere is afkomstig van Bukavu, de hoofdstad van de provincie Zuid-Kivu, aan de grens met Ruanda. Al van jongsaf is hij actief in allerlei organisaties die zich inzetten voor het welzijn van de bevolking. Hij studeerde in België onder meer voor het diploma van licentiaat in Gezondheidswetenschappen aan Louvain-la-Neuve en nog enkele diploma's aan hogescholen. Later kwam daar nog een master in geopolitiek onderzoek aan een Parijse universiteit bij. "Daarna wou ik me weer inzetten voor de bevolking van mijn land. Daarom ging ik in 1999 terug." Hij werd er voorzitter van een organisatie die zich voor de verbetering van de volksgezondheid inzet.

Snel ondervond hij de beperkingen die door het Kabila-bestuur – "Een bezetting noemt de Congolese bevolking het." – werden opgelegd. "Ik mocht niet verder dan 10km buiten Bukavu gaan en moest me om de twee dagen bij de overheid aanmelden." Na een jaar kwam hij terug naar België. Hij woont al zes jaar in Berlare met zijn vrouw en intussen drie kinderen. Barholere geeft als assistent aan de universiteit van Louvain-la-Neuve les over 'openbare gezondheidszorg' en 'overheidsadministratie', was een tijd raadgever op Buitenlandse Zaken, is politiek animator voor het Franstalige katholieke ziekenfonds in Doornik, en directeur van de vzw 'Plan Marshall Africa-Belgique'. "Ik zocht al snel om naast het researchwerk, dat meestal toch vooral leidt tot een publicatie, iets meer concreet te doen. Met het ziekenfonds zetten we gezondheidsprojecten op in Congo. Daardoor ga ik minstens twee keer per jaar naar ginder."

Door die bezoeken bleef hij ook op de hoogte van wat er politiek gebeurt en raakte er betrokken bij de oprichting van een beweging die zich nu wil omvormen tot een politieke partij: L'Union des Bâtisseurs du Congo. "Er zijn zo'n 350 partijen in Congo. Maar dat zijn vooral mensen die de politiek als snelste manier gebruiken om rijk te worden. Ook Kabilla, ondanks al zijn recente uitspraken over 'morele revolutie'. Voor de vorige verkiezingen beloofde hij ook de strijd tegen corruptie. Er werd veel van hem verwacht, maar hij heeft dat niet ingelost. Wij willen dat wel doen." Dit wordt de uitdaging voor volgend jaar, maar hij is overtuigd dat dit kan lukken. "De Congolese bevolking is bereid om dat te steunen. De beweging startte in Kivu, maar er zijn nu al kernen in verschillende provincies. We beseffen dat het nog vele jaren kan duren, maar we zijn klaar om die marathon te beginnen en overtuigd dat die kernen verder zullen uitdeinen. Omdat we een positieve boodschap brengen, hoop bieden, en met lokale projecten bewijzen dat we doen wat we zeggen."

Zijn campagne voert hij nog vooral vanuit Europa. Daarmee hoopt hij voldoende bekendheid en zo ook een zekere bescherming te verwerven. Voor financiële steun kan hij rekenen op de diaspora, de Congolezen die hier wonen. "Via internet bereiken we ook Congo. En ter plaatse voeren de medestanders actie. De laatste maanden voor de verkiezingen ga ik zelf naar ginder." De gebeurtenissen van de voorbije weken, onder meer de moord op een mensenrechtenactivist, tonen aan dat dit niet zonder gevaar is. "Dat besef ik, maar neem ik er bij. Op een bepaald moment moet men zijn verantwoordelijkheid durven op te nemen. Het kan zelfs helpen om de bevolking te overtuigen van mijn goede bedoelingen." Zijn vrouw en kinderen blijven wel hier.

Wanneer de verkiezingen zullen plaats vinden, is nog niet beslist. Barholere vermoedt dat dit in december 2011 zal zijn.

Barholere wil zich niet in een ideologische hoek laten duwen. "Wij zijn voor pragmatisme. Niet ideologie telt, maar wat goed is voor de bevolking. Dat is op korte termijn voldoende vrede en veiligheid, eten, gezondheidszorg en werk, op iets langere termijn een goed werkende staat. Dat vraagt meer ethiek en geen corruptie." Hij vindt verder dat Congo weer zelf zijn infrastructuur moet opbouwen en daarbij ook het onderhoud achteraf niet vergeten. "De wegen rond Bukavu zijn na drie jaar weer versleten ..." Hij drukt op de noodzaak om zowel de kennis te gebruiken van de eigen academisch geschoolden als de ervaring van de niet-geschoolden. "Zo zal de Congolees weer fier kunnen zeggen: Dat is mijn weg." De economie moet volgens Barholere overgaan van de plukeconomie naar een productie-economie die een meerwaarde geeft aan de grondstoffen. "En ook: meer aandacht voor ecologie, voor duurzame ontwikkeling. Congo wordt nu negatief ervaren door migratie en uitbuiting, maar kan de wereld ook iets positief bijbrengen: een bijdrage tot ecologisch evenwicht. Onder meer door te verhinderen dat de wouden zomaar gekapt worden en verdwijnen."

Dat pragmatisme legt hij ook in de verhouding met andere landen. "Alle hulp is welkom, maar we mogen de hulp niet vergeten die we vroeger kregen. Nu arrogant gaan doen tegen het westen omdat er nu andere partners zijn, helpt niet." Over de verhouding tot België zegt hij dat er nog altijd respect is voor België. "Onder meer omdat men beseft dat er toen wel wegen en ziekenhuizen waren. En omdat Mobutu en Kabila slechter bleken."