Processie: nostalgie of meer ?

Op 26 juni 2011 zette de Sint-Martinusparochie na 13, of was het toch 15 jaar ?, weer een Sacramentsprocessie op. Aanleiding was de herdenking dat de kerk 100 jaar geleden grondig werd vernieuwd.

Er was heel wat enthousiasme toen de processie door enkele straten van Berlare trok. Verschillende vlaggen, vertegenwoordigers van (jeugd)verenigingen en scholen, de fanfare, het kerkkoor, de brandweer, politie en gemeentelijke overheid en toch wat - heel jonge - kinderen begeleidden de geestelijke overheid en kerkraad. De tocht ging van de kerk naar het Sint-Annaplein en dan via kerkhof en het kapelletje dat aan twee heiligen plaats biedt terug naar de kerk. Aan elk kapelletje was er een korte plechtigheid. Aan verschillende huizen hing de Belgische vlag uit, bij enkele stonden een of meer heiligenbeelden met de bewoners te wachten op de zegen. Langs het parcours werden ook mensen opgemerkt die daar niet wonen. De ingang van het kasteeldomein aan de Frankrijkstraat was versierd met de originele vlaggen van de vroegere kasteelbewoners en met (een kopie van) het Sint-Martinusbeeld.

"Het is wel wat uit nostalgie. Ik heb twaalf jaar als misdienaar meegestapt", zei een van de deelnemers. Ook langs de stoet klonken heel wat opmerkingen en vergelijkingen met 'vroeger'.

De Berlaarse sacramentsprocessie van 26 juni 2011 was een mooie getuigenis van hoe een dorp haar wortels eert. Het was een gemengde uiting van (volks)geloof gecombineerd met een verlangen naar "het dorp", zoals Wim Sonneveld het bezong. Maar deze festiviteit afdoen als louter nostalgie is me wat kort door de bocht.

We leven in woelige tijden. Terwijl de samenleving eeuwenlang meedeinde met de golven van de tijd, kwamen we sinds de 60'er jaren in een storm terecht. Oude zekerheden en waarden brokkelden af, verdwenen of houden vandaag nog met moeite stand. De oudere generaties hebben de zekere, veilige en dorpse maatschappij nog gekend. De jongeren kennen het slechts van horen zeggen. Beide zijn zoekende.

Deze sacramentsprocessie bracht de twee samen. De ene keek met heimwee naar zijn jeugd. De andere ervoer even wat zijn ouders of grootouders hadden verteld. De processie zette de Berlaarse identiteit, met een religieuze omkadering, nog eens in de verf. De muziekkapel, de brandweer en de politie, het schepencollege waren present. Wij, Heren van Berlare, als het ware. Het was een uiting van het houvast waar velen zo naar snakken vandaag. Het legde de gejaagdheid en de hipheid even naast zich neer. De kerk stond even, voor gelovigen en ongelovigen, letterlijk terug in het midden.

Meer en meer ontstaat er een zoektocht naar zekerheid en samenhorigheid. Nostalgie voedt deze zoektocht, maar is er geen oorzaak van. De afbraak van ’68 liet een groot gat achter. Misschien drukte de Nederlandse dominee Hendrikus Berkhof het nog het sterkste uit: “Wie de tijdsgeest huwt, is snel weer weduwe”. Velen onder ons zijn weduwen op zoek naar een veilige en blijvende echtgenoot.

(De Paepe is bestuurslid bij N-VA Groot-Berlare)

Na een lezersvraag over meer uitleg over "de afbraak van '68" lichtte De Paepe dit toe:
De Britse conservatieve filosoof Roger Scruton was als jongeling aanwezig bij de straatrevoltes in het Parijs van 1968. Hij verafschuwde wat hij daar zag. In zijn eigen woorden: "In de smalle straat waar mijn raam op uitkeek, waren de studenten aan het schreeuwen en vernielen. De spiegelende ruiten van de winkels leken terug te deinzen, eventjes te sidderen en dan de geest te geven, op het moment dat ze in puntige scherven op de grond vielen (…) Er waren grote overwinningen behaald : politieagenten gewond, auto’s in brand gestoken, leuzen gescandeerd, graffiti op muren gekwakt. De bourgeoisie was op de vlucht geslagen en weldra zouden de Oude Fascist (De Gaulle) en zijn regime om genade smeken.”[1][1] Later merkte hij in een interview schamper op dat die studenten nooit dichter bij de arbeidersklasse kwamen dan wanneer ze tegenover de politieagenten stonden. Het enige wat de revolte van toen, volgens Scruton, opleverde was het idee dat ideeën ertoe doen.
Mei ’68 vertrok vanuit een utopie. De wereld was maakbaar en de oude vormen werden afgebroken. Utopisme heeft in de geschiedenis nooit veel positiefs opgeleverd. Denk maar aan het marxisme of het nationaal-socialisme. We kunnen niet ontkennen dat sinds die late jaren ‘60 een afbraak aan de gang is van de gevestigde waarden die onze samenleving vanouds kent. Die afbraak laat een lege grond achter waarop niets nieuw wordt gebouwd. Het gapende gat van ’68.

[1][1] Roger Scruton, De betekenis van het conservatisme, Aspekt, 2001

9 juli 2011 - Steven Vandersnickt

Normaal laten bekrompen betogen me koud. Ik klasseer ze, verticaal, de moeite niet waard. Maar de reactie van Harry De Paepe op de processie raakt me in het hart. Uw tekst dringt de Berlarenaar, de Overmerenaar en de Uitbergenaar in een hokje, een oerconservatief dan nog wel. Bovendien snakt jeugd, volgens uw visie, naar een harnas van oude zekerheden en waarden.

Selffulfilling prophecy?

Uit een processie concluderen dat de Groot-Berlarenaar zoekende is naar een zekere, veilige en dorpse maatschappij, is een wereldvreemd besluit. U ziet natuurlijk wat u zelf wilt zien : een terugkeer naar de “goede”, oude tijd waarin een gesloten gemeenschap vastroest in haar conservatieve waarden en normen. Hopelijk is dit geen voorbode van een selffulfilling prophecy.

Het is begrijpelijk dat mensen bij een processie mijmeren over hun verleden. Ik onthoud ook de goede herinneringen. Zeker optimisten zitten zo in elkaar. Mijn eerste lief en mijn eerste fietske, allemaal toffe momenten die me bijblijven, maar terugkeren naar wat ooit geweest is en niet meer is? Neen, dank u. Heimwee is enkel een gevoel, soms zelfs een vals, waarop men geen toekomstvisie kan bouwen. Heimwee naar vroeger betekent meestal schrik voor de toekomst. Dat is wat me zo stoort aan het conservatieve gedachtegoed. Het gaat uit van een pessimistisch wereldbeeld waarin angst en machteloosheid de kernelementen zijn. Als het vandaag nog meevalt, moet het ergste nog komen.

Berlaarse identiteit

Zou het niet kunnen dat de processie een teken was van samenwerking tussen jeugdbewegingen, verenigingen en parochieraad? Zou het niet kunnen dat dit zelfs geen roep was naar nostalgie, laat staan een schreeuw om normen en waarden? Voor mij was het een samenspel van verenigingen die eigen zijn aan onze gemeente. Dat is de Berlaarse identiteit: een gemeenschapsgevoel, dat wel, maar ééntje van de 21ste eeuw. Er bestaat ook de Overmeerse identiteit, de Uitbergse, de Donkse, hopelijk zelfs een Groot-Berlaarse(!), een Vlaamse, een Belgische of een Europese. Allen een uiting van een gevoel van samenhorigheid, veel meer dan begrippen die dienen om ons te onderscheiden.

De kracht van inspiratie

Het feit dat muziek, brandweer, politie, politiek en jeugd aanwezig waren, heeft niks te maken met (drang naar) het verleden, enkel met het heden en de toekomst. Zij delen betrokkenheid, engagement, verantwoordelijkheid. Dat verwacht ik van beleidslui : inspirerende actie, intellectuele betrokkenheid, moreel engagement. Leiders die inspireren, geen Heren van Berlare die bevelen. Ik denk trouwens dat niemand van het College van Burgemeester en Schepenen zich een Heer van Berlare voelt. Van Katja Gabriëls en Anne-Marie De Lausnay ben ik het zelfs zeker.

De jeugd van tegenwoordig

Dat er veel jeugd aanwezig was op de processie, verbaast me niet. Chiro, KSJ, Joker, JZN, Bosquimano, Skorpio, Good Vibes,…veel jongeren hebben wel minstens één link met bovenstaande bewegingen die sociaal actief zijn. Tussen deze verenigingen en jeugd onderling bestaan er nog twee linken : de jeugdraad en het JOC. De eerste is een gevestigde waarde die zijn meerwaarde al bewezen heeft. De tweede kan dat evenzeer worden. Waarom geen nieuwe doorstart voor het JOC? Een nieuwe algemene vergadering op initiatief van de huidige bestuursploeg kan inspirerend werken. Wie van de huidige generatie wil verder doen, zal de leiding nemen. De oudere generaties, die gevochten hebben voor het JOC, zouden kunnen begeleiden waar nodig. Het gemeentebestuur moet hierin blijven geloven. Het JOC kan immers het middel worden om alle jeugd, lid van een jeugdbeweging of onafhankelijk, generatie over generatie, te verbinden. Verantwoordelijkheid en engagement als hefbomen voor Groot-Berlare 2030. Wie durft?

Reactie Harry De Paepe (10 juli):
Beste Steven,
Sta me toe te reageren en hier en daar te weerleggen van wat je neerpende. Vastroesten, wereldvreemd en bekrompen zijn drie kernwoorden die me bijblijven uit jouw schrijven. Vooral het laatste vind ik wat hard. Bekrompen betekent enggeestig zelfs kleingeestig. Twee woorden die me doen huiveren. Wereldvreemdheid zweeft errond. Je dringt me in een hokje waar ik niet thuishoor.
Bovendien neem je een metafoor die ik gebruik te letterlijk. Uiteraard zijn de beleidslui van Berlare geen “Heren van Zichem”. Gelukkig maar! Het feit dat de inwoners van Berlare de kasteelheren zijn vandaag bewijzen dit geluk. Het is slechts een bewuste overdrijving van mij om te verwijzen naar die verbondenheid die destijds heel kenmerkend was. De boeken van Ernest Claes staan vol geromantiseerde verhalen van het “dorpsche” leven.
Uw alinea over de Berlaarse identiteit onderschrijf ik volledig. Mensen hebben nood aan gemeenschap: gezin, buurt, dorp, stad, … Het is overigens opvallend dat die zaken sinds de 21^ste eeuw weer opgang maken. In vergelijking met tien jaar geleden sluiten veel meer jongeren zich aan bij een jeugdbeweging. Het verenigingsleven in Vlaanderen bloeit opnieuw. Zaken die ik alleen maar toejuich, want structuren bieden waarden. Ze vullen het gapende gat op waarnaar ik verwijs in mijn antwoord op een lezer. Ik vind het overigens maar evident dat een identiteit meer is dan jezelf onderscheiden of af te zetten van een ander.
Laat me besluiten met te herhalen dat we vandaag merken dat (in heel Europa) mensen zoeken naar zekerheid en samenhorigheid. Nostalgie is een voedingsbodem, maar geen oorzaak. Een doorstart van het JOC kan mensen daar inderdaad bij helpen.