Historische Kroniek van de beide Baarles in de 16e eeuw


Baarle in de 16e eeuw



1510 In 1510 wordt melding gemaakt van een altaar in de
Remigiuskerk dat gewijd is aan St. Sebastiaan. Henricus de
Wilde bedient dit altaar. Hieruit mag men concluderen dat er
in 1510 al een St. Sebastiaansgilde in Baarle (Hertog)
bestaat.
1513 De winter van 1513 wordt de bevolking in ons gebied
noodlottig. Het is de strengste winter sinds mensenheugenis.
Het vriest streng van 14 november 1513 tot 18 februari 1514.
Een mislukte oogst en hongersnood is het gevolg. Bovendien
krijgen onze voorouders nog met twee pestepidemieën te maken.
De eerste duurt van 1514 tot 1516 de tweede van 1518 tot 1519.
1519 Hendrik van Bruheze wordt Schout van Baarle-Nassau en
Alphen.
1520 De grote Duitse kunstenaar Albrecht Dürer logeert tijdens
zijn tweede reis door de Nederlanden (van Keulen naar
Antwerpen langs de Rijn via Nijmegen, Tiel, Den Bosch,
Oisterwijk, Tilburg, Baarle en Hoogstraten) op 20 november
1520 in Baarle. Omdat een van zijn reisgezellen woorden krijgt
met de waard, wordt diezelfde nacht nog verder gereisd naar
Hoogstraten. Normaliter maakt Dürer tijdens zijn verblijf
schetsen, maar door de ongastvrijheid is het er in Baarle niet
van gekomen. Van bijna alle plaatsen die hij aandoet zijn
schetsen in zijn schetsboek opgenomen. Helaas niet van Baarle.
1526 In dit jaar vindt er weer een heerdtelling plaats. Men
komt tot de volgende cijfers: Baarle onder de Hertog: 90
haardsteden en Baarle onder Nassau: 365 haardsteden en Meerle
180 haardsteden. Dit geeft de volgende inwoneraantallen als we
uitgaan van 4,5 persoon per woning: Baarle-Hertog: 405,
Baarle-Nassau: 1642 inwoners.
1526 In 1526 worden de inkomsten van de pastoor van Baerle
verhoogd met de novale tienden. Dit is het werk van pastoor
Joannes Ingelbinckel. De Abdij van Thorn is echter niet zo
blij met die verhoging. Ze betaalt deze zelfs niet. Dit blijkt
uit een smeekschrift van pastoor Joannes Ingelbinckel tot de
Hoogen Raad te Brussel, waarin hij stelt dat de Abdij van
Thorn de verhogingen niet betaalt.
1541 Na een redelijk rustige periode steekt in 1541 weer een
pestepidemie de kop op met alle gevolgen van dien.
1542 Marten van Rossum overvalt het kasteel te Hoogstraten na
Oirschot, Hilvarenbeek en Baerle verwoest te hebben. Hij stort
geheel de Kempen in een bloedbad gebruik makend van de
afwezigheid van keizer Karel V die tegen Algiers oorlog voert.
1553 De kapel van Ulicoten wordt uitgebreid; de oude kapel
dient daarbij als priesterkoor en er wordt een schip
bijgebouwd.
1553  Van het jaar 1553 is een document bewaard gebleven
waarin de verering van de H. Bernardus te Ulicoten al ter
sprake komt.
1553 Op 12 oktober 1553 worden de onenigheden bijgelegd over
de inkomsten van de drie kapellen onder Baarle. Dit zijn de
St. Salvatorkapel op Nijhoven, de kapel te Ulicoten en die van
Zondereigen. De kapelmeesters van de kapellen nemen alle
inkomsten in ontvangst en moeten verantwoording doen over de
uitgaven en de inkomsten aan de pastoor, kerkmeesters en de
schout van Baarle-Hertog.
1555 In 1555 is er voor het eerst sprake van het Sint
Annahuis, de pastorie voor de Baarlese pastoor. In dit jaar
stelt de pastoor voor het St. Annahuis met hof aan te kopen.
1555  In de parochiekerk van Baarle kent men in 1555 niet minder 
dan 9 beneficies (kapelrijen);
1. het pastoraat, verplichtende tot 3 missen per week, inkomsten: 
100 goudgulden,
2. kapelrij van Onze Lieve Vrouw, 3 missen per week en dat 
jaarlijks 13 mud rogge opbrengt,
3. kapelrij van het H. Kruis, 6 missen per week en dat jaarlijks 
20 mud rogge opbrengt,
4. kapelrij van H. Antonius, 2 missen per week en dat jaarlijks 5 
mud rogge opbrengt,
5. kapeelrij van de H. Nicolaus en de H. Geest, 2 missen per week 
en dat jaarlijks 2 mud rogge en 7 Rijnsche guldens en 5 stuivers 
opbrengt,
6. kapelrij van H. Sebastianus, 2 missen per week en dat 
jaarlijks 8 mud rogge opbrengt,
7. kapelrij van H. Anna, 2 missen per week en dat jaarlijks 5 mud 
rogge opbrengt,
8. de kapelrij van Onze Lieve Vrouw in Sole, de Heilige 
martelaars Sebastianus en Georgius en de Heilige belijders 
Hubertus en Antonius, 3 missen per week en dat jaarlijks 10 mud 
rogge opbrengt,
9. de kapelrij van de geestelijke kosterij met een opbrengst van 
10 mud rogge per jaar.
De kapelrijen hebben ieder hun eigen altaar, uitgezonderd de 
geestelijke kosterij. In het midden der 17e eeuw (1650) zijn die 
8 altaren in de kerk nog steeds aanwezig, benevens het 
hoogaltaar.
1561 Het zeer grote bisdom Luik wordt door Paus Pius IV
opgesplitst in een aantal kleinere bisdommen. Zo ontstaat in
1561 het bisdom Den Bosch en het bisdom Antwerpen. Op 26 april
1570 wordt Franciscus Sonnius de eerste bisschop van het
bisdom Antwerpen.
1567 De hertog van Alva trekt met een Spaans leger op naar de
Nederlanden, om het protestantisme uit te roeien. Willem van
Oranje vlucht naar Nassau. Duizenden inwoners uit de
Nederlanden verlaten hun vaderland. Margaretha legt haar
regentschap neer en de hertog van Alva neemt de regering over.
Het door hem ingestelde gerechtshof te Brussel werkt
afschrikwekkend. Het wordt door het volk de Bloedraad genoemd.
1568 De graven Egmond en Hoorn worden ter dood gebracht.
Willem van Oranje stelt met vluchtelingen en Duitse huurlingen
een leger samen en trekt ten strijde tegen Alva, maar wordt
verpletterend verslagen. De tachtigjarige oorlog is een feit.
Het zal een rampzalige tijd worden voor het gewest Brabant. Er
wordt gevochten van 1568 tot 1609. Dan volgt een twaalfjarig
bestand en van 1621 tot 1648 wordt er weer gevochten.
1578 In 1578 blijkt hoe belangrijk de tol te Baarle is. In dit
jaar wordt gezegd: 'den thol van Baerl alleenlyck wesende de
principale wacht slants Breda.' Hiermee bedoelt men de tol aan
Baarlebrug. Baarlebrug ligt in de belangrijke weg
Hoogstraten-Baarle-Den Bosch. Volgens bovenstaande verklaring
is het de enige en belangrijkste tol van het Land van Breda.
1581 Het 'Huis te Baerle' wordt door Malcontenten, misnoegde
Spanjaarden overvallen. Zij nemen het 'versterkt en door water
omgeven kasteel van Baarle in en verplichten de opgeëiste
boeren het kasteel van nog meer vestingwerken te voorzien. Van
hieruit proberen de Malcontenten aanvallen op Breda te doen.
De heer van Stakenbroek, gouverneur van Breda probeert Baarle
te hernemen, maar mislukt. Dan zenden de Staten van Brabant de
Franse kolonel La Garde die uiteindelijk de Malcontenten
verdrijft.
1582 Rond het jaar 1582 is de Salvatorkapel van Nijhoven door
brand verwoest.
1590 Sinds de Middeleeuwen bestaat in Baarle het handbooggilde
St. Sebastiaan. Het octrooi voor dit gilde is door de heer van
het Land van Turnhout verleend. Wanneer is helaas onbekend.
Wel wordt in het leenboek van Baarle onder Breda een akker van
Philippus van Bedaff op Nijhoven in 1590 belast met 'twee
looper coren aen den autaer van St. Sebastiaen' (nr. 104,
folio 86). Het Gilde is gevestigd in het Schuttershof onder
Baarle-Hertog. (Zie ook 1510)
1591 De Thornse goederen in de Baronie van Breda waaronder de
goederen te Baarle worden door de Raad van State belast met de
vijfde penning. Later zelfs met de dubbele vijfde penning.
Protesten van de abdij van Thorn brengen in 1609 Prins Maurits
ertoe de besturen van de dorpen in de Baronie van Breda de
opdracht te geven voortaan van die dubbele belasting af te
zien.
1597 In de Lage Landen vindt de laatste heksenverbranding
plaats. In 1597 wordt te Schoonhoven Marigje Arriens, al 70
jaar oud, voor het stadhuis 'genadiglyk gewurgd ende daarna
tot asch verbrand'.

Over Ons | Site Map | |

Latest update: 8.4.2006