De Duitse schlager		in Nederland en België

ZARAH LEANDER

°15.03.1907 - +23.06.1981
N.a.v. de film "Der Untergang" en de heruitzending op Canvas van Guido Knopp's serie "Hitler's vrouwen" besloot ik dit stukje over de in het Zweedse Karlstadt als Zarah Stina Hedeberg geboren revuester, wat eerder dan gepland te schrijven. Daar, waar bij vb. Marika Rökk en Johannes Heesters hun Nazisympathie achteraf nog enigszins konden minimaliseren, zeggende dat ze enkel "hun brood verdiend" hadden, dan klonk dat achteraf uit de mond van Zarah Leander veel ongeloofwaardiger, zij was immers in die periode, de grootste vedette geweest, zowel op het witten doek, als op de plaat. Achteraf kreeg ze bovendien moeilijk een kwaad woord jegens haar broodheren over haar lippen.In 1974 beweerde ze nog in een TV-interview, dat Göbbels een interessante man was, met veel gevoel voor humor en "Wat hij gedaan had" haar niet aanging. Toen Duitsland in 1939 Polen binnenviel zou ze geroepen hebben, dat ze nu nog meer van Duitsland hield en ze vond Parijs mooier als de Wehrmacht de boulevards sierde ... Wel had ze in haar jonge jaren nog ergens een vergeten anti-nazi liedje gezongen. Toen ze in 1943 Berlijn verliet voor haar geboorteland vonden haar landgenoten, dat ze schaamteloos gecollaboreerd had en ze kwam niet echt meer aan de bak, zeker niet in Zweden. Wel trad ze nog sporadisch op in een of andere gastrol in Wenen, Hamburg, München of Berlijn en maakte ze in 1957 nog een grote Duitsland-toernee. In 1961 bracht Bertelmann Schallplattenring een E.P.-tje uit met o.m. haar bekendste nummer uit 1937, uit de film "La Habanera": "Der Wind hat mir ein Lied erzählt". In die periode was ze met haar zware zwoele zangstem een nazi-icoon, een ster van wereldformaat, naar Hitler- of Ufanormen toch... Toch eigenaardig, dat ze in Duitsland altijd al een patent hadden op die zware "mannelijke" vrouwenstemmen. Marlene Dietrich had het haar al voorgedaan, Hildegard Knef deed het haar na!
De naam Leander had ze overgenomen bij haar huwelijk met haar 1ste man Nils, een toneelspeler, die de natuurlijke vader van haar enige 2 kinderen was, haar dochter Boel en haar zoon, Göran. In 1931 scheidde ze van haar toneelacteur en in 1932 hetrouwde ze met de journalist Vidar Forsell, die prompt haar 2 kinderen adopteerde, waardoor deze de familienaam Forsell kregen en dus niet Leander!
In 1936 trok ze in Wenen, waar ze succes boekt met een musical "Axel an der Himmelstür", een parodie op de Holywoodcarrière van die andere Zweedse ster, Greta Garbo. Ze draait ook in Wenen haar eerste Duitstalige film "Première" en wordt er gecontacteerd van Hans-Jakob Weidemann, de vice-president van UFA uit Babelsberg, het Berlijnse Hollywood an der Spree. Ze wordt voor die tijden voor een fabuleus bedrag geëngageerd, waarbij ze bedingt dat 53% van de som in Zweedse Kronen uitbetaald wordt. Aanvankelijk was Nazi propagandaminister Göbbels, die vanaf 1933 persoonlijk de verschillende stadia van alle Ufafilms controleerde, verre van enthousiast, maar na haar eerste drie Ufafilms, draaide hij bij. Alras zag hij in, dat ze een belangrijke schakel kon worden in zijn propagandamachine, naast die andere bekende, o ironie, buitenlandse, niet-arische Ufasterren als Marika Rökk(Hongarije), Johannes Heesters (Nederland) en vooral Kristina Söderbaum (Zweden). Hoe groot haar invloed op de bevolking en de troepen was is o.m. geïllustreerd in één van die onvergetelijke afleveringen uit de 1ste reeks "Heimat" (verkrijgbaar op DVD) van Edgar Reitz. Trouwens niet alleen Duitsland lag aan haar voeten, ook de rest van Europa, met inbegrip van het "neutrale" Zwitserland. Tussen 1936 en 1942, draaide ze 10 muzikale films voor UFA, waaruit haar bekendste liederen komen. Zarah behield in tegenstelling tot hogergenoemde andere buitenlandse Ufasterren bovendien de Zweedse nationaliteit, wat haar toeliet regelmatig terug te keren naar haar geboorteland Zweden en daar met haar o.a. in Zweedse Kronen verdiende centen, het landgoed Lönö te kopen. In 1943 draaide ze haar laatste film voor Ufa "Damals", met de opkomende Italiaanse ster Rossano Brazzi aan haar zijde. Mij zal altijd "Die grosse Liebe" uit 1942 bijblijven, waar ze zich in het midden van wel 100 revuemeisjes bevindt, ons welbekend uit Hollywoodfilms. Alleen bleken die revuemeisjes, bij nader inzien, SS-soldaten te zijn, die Göbbels had laten aanrukken, omdat dit wellicht gemakkelijker was, dan 100 echte meisjes te verzamelen. Rosanno Brazzi leerde ik naast Zarah, Marlene, Marika e.a. kennen uit de kauwgomballenbak aan de Kuurnse cinema O' Connor. Wist ik toen veel, dat ze deel waren geweest van Göbbels' propagandafilms en dat O' Connor een Ierse vrijheidsstrijder geweest was! Nu ben ik ouder en wijzer, of toch niet? UFA bezocht ik kort na de val van het "Ijzeren Gordijn", toen ik op bezoek was met mijn echtgenote, bij mijn vroegere pennevriendin Jutta uit de vroegere DDR, die ik toen voor de eerste keer "in het echt" zag en sedertdien met haar en haar echtgenoot in contact gebleven ben.
Vanaf 1 september liep Zarah's contract met UFA ten einde en koos ze het hazenpad naar Zweden, omdat het haar in Berlijn, door de geallieerde bombardementen letterlijk en figuurlijk te heet werd. Zarah was op de eerste plaats een platte opportuniste, die grof geld verdiende onder de Nazi's. Vooral dát werd haar en de meeste andere buitenlandse Ufasterren kwalijk genomen na de oorlog. Terwijl zoveel anderen het slachtoffer waren, waren zij de financiële winnaars van de ontspanning die ze aan de Duitsers en de rest van Europa geboden hadden. Ze hadden inderdaad geen propagandafilms als "Triumf des Willens" van Leni Riefenstall gedraaid, maar wat dan bij vb. gezegd van "Jud Suss" van Veit Harlan uit 1940, met daarin zijn Zweedse echtgenote Kristina Söderbaum? 
De bekendste liederen uit Zarah Leander's verschillende films zijn: "Der Wind hat mir ein Lied erzählt, van Ralf Benatzky ("Im weissen Rössl"), Kann den Liebe Sünde sein?, Nur nicht aus Liebe weinen, Yes sir!, Ich weiss es wird einmal ein Wunder geschehn, beide eveneens eveneens van Ralf Benatzky. Vele van haar teksten waren van Bruno Balz, een homo, ook al geen arisch type …
In 1950 draaide ze opnieuw een Duitse fim "Gabriela" o.l.v. Ceza von Cziffra, het werd een kassucces in Duitsland. "Ave Maria" uit 1953 werd haar laatste film. Zowel in Duitsland als in Zweden trad ze tot 1979 nog regelmatig op, zowel op de bühne, als op het TVscherm. Op 23 juni 1981 overleed ze ten gevolge van een hersenbloeding in een Stockholm's ziekenhuis.