De Duitse schlager		in Nederland en België

FRANZ MARSZALEK

°2.8.1900 - +28.10.1975
In de golden sixties werd op menige studentenfuif, toen heette dat nog "T-Dansant" en zeker op talloze huwelijksfeesten tussen de rock, slow, swing, jive e.a. ter afwisseling nog een tango en een wals gedraaid. De tango was er meestal een van onze Nederlandse Malando, maar de Weense wals, was er dikwijls een uitgevoerd door het "Grosses Operettenorchester" o.l.v. Franz Marszalek. Dat "Grosses Operettenorchester" bleek bij nader inzien het orkest van de Duitse radiozender WDR uit Keulen te zijn, dat in 1927 opgericht werd. Vanaf 1949 dirigeert Franz Marszalek het orkest en maakt er talloze platenopnamen mee op het merk "Polydor" of op een nevenlabel, zoals "Karusell", opgenomen in de WDR-studios in Keulen. Niet altijd wordt vermeld dat het om het WDR-orkest gaat. De opname "De mooiste walsen ter wereld" met op de cover een foto uit "Sissi" vermeldt bij voorbeeld: "Great Vienna Ballorchestra, conductor Franz Marszalek" Het dient gezegd de walsen van dit orkest zijn uiterst dansbaar, in het bijzonder die van Léhar en Kalman. Meestal draaiden we Kalman's "Tanzen möcht' ich", gevolgd door Léhar's "Ball-sirenen". Na deze fysiek nogal slopende dansen werd een pint gedronken of gingen op een trouwfeest, de oudere dames, die met een vrouwelijke partner, de oefening "bumper-aan-bumper" uitgevoerd hadden wat uitblazen, om nadien aan de zijde van hun mannelijke partner een tango of iets dergelijks te "plegen".
Franz Marszalek en zijn WDR-orkest figureren ook als begeleidingsorkest op talrijke operettenopnamen, waarbij de bekendste stukken uit een operette op een LP stonden. Op deze opnamen zongen Polydorcoryfeeën als Fritz Wunderlich, Willy Schneider, Anneliese Rothenberger, Peter Alexander, Herta Talmar, Renate Holm, Benno Kusche, Willy Hofmann, Rita Bartos en vele anderen. Ook op soloplaten van deze artiesten zorgt het WDR-orkest dikwijls voor de nodige ruggesteun.
We konden achterhalen, dat Franz Marszalek in 1900 in het Poolse Wroclaw geboren werd en in 1975 in Keulen stierf. In Wroclaw (toen nog Breslau) was hij bevriend met operettecomponist Eduard Künneke (°1885-+1953), wiens bekendste operette "Der Vetter aus Dingsda" (1921) is. De vriendschap tussen beide heren begon in 1926, bij de premiere van Künneke's operette "Lady Hamilton" in het toenmalige Breslau.
Tussen Wroclaw en Keulen is Franz Marszalek in het interbellum in Berlijn aan de slag geweest.Hij had de "Musikalische Leitung" had bij de filmopnames van "Der Fall Brenken" uit 1934, dirigeert in 1936 het orkest bij de platenopname van "Das Dorf ohne Glocke", een operette van zijn vriend Künneke uit 1919 en komt ook voor op de generiek van de film "Wie der Hase läuft" uit 1937, waarvoor hij samen met Künneke de muziek componeerde.
Vermeldenswaard is, dat  Eduard Künneke , de vader is van  operettezangeres Evelyn Künneke (°15.12.1922-+28.04.2001), smalend in haar ouwe dag, "de vurige oma" genoemd en vooral bekend van de "schlager" "Sing, Nachtigall, sing ein Lied aus alten Zeiten", in W.O. II bij de Duitse soldaten, het bekendste lied na Lili Marleen.
Voor de naoorlogse, zeg maar Keulse periode, schreef  ik nog een mail naar WDR-Köln, maar daar konden ze me weinig zinnige informatie bezorgen. Hoe zouden ze trouwens kunnen, nadat ze eind de zestiger, begin de zeventiger jaren 1200 historische opnamen van Marszalek gewist hadden, bij een overijverige "schoonmaakactie". 
We kunnen Franz Marszalek  gerust de "Karajan" van de operette noemen, die de walsen speelde, zoals ze origineel uitgevoerd werden in de Weense theaters en cafés en niet in de "symfonische" versie van de Wiener Philhalmoniker van het beroemde Nieuwjaarsconcert. Hij was een integer muziekkenner met een echte liefde voor het van van het "schwere Leichte". Via Henk Blankenstein, die ik hierbij dank voor zijn nuttige info,  vernam ik, dat  Franz Marszalek in zijn Keulse periode, naast zijn activiteiten als dirigent, van 1949 tot 1971 op WDR-Köln een wekelijks programma presenteerde met historische platenopnamen, de uitzending heette "Herr Sanders öffnet seinen Schallplattenschrank"

Foto afkomstig uit: http://www.klassika.info/Dirigenten/Marszalek_Franz/index.html