Zelfhulpgroep bipolair  (Manisch Depressief )


UPS & DOWNS    REGIO  BRUGGE

 

Uw behandelende arts heeft met u besproken, dat uw behandeling het best kan worden voortgezet met elektroconvulsietherapie. Over deze vorm van behandeling bestaan nog altijd veel misverstanden. In dit informatieboekje worden daarom een aantal feiten over deze behandeling op een rij gezet.

terug naar begin

Elektroconvulsietherapie, elektroshocktherapie of kortweg ECT, is een vorm van behandeling voor patiënten die lijden aan depressie, manisch-depressieve stoornis en sommige vormen van psychose (schizofrenie en schizo-affectieve stoornis). ECT wordt al meer dan zestig jaar met succes toegepast.

Men wist al heel vroeg kunstmatig opgewekte convulsies een goed effect hadden op ernstige psychiatrische stoornissen. Al vanaf de jaren 30 probeerde men convulsies uit te lokken door bepaalde medicijnen toe te dienen. Omwille van het succes van deze behandelingen ging men later proberen om convulsies op te wekken door een elektrische stimulus toe te dienen. Vele jaren ervaring leert dat ECT een zeer doeltreffende, snelwerkende en veilige vorm van behandeling is. In de Verenigde Staten worden jaarlijks naar schatting 100.000 patiënten op deze manier behandeld.

Bij psychiatrische aandoeningen, bijvoorbeeld depressies is het evenwicht verstoord van bepaalde scheikundige stoffen in de hersenen. Deze stoffen, de neurotransmitters of boodschapperstoffen, zorgen er voor dat signalen van de ene zenuwcel naar de andere worden doorgegeven. De elektrische ontlading die met ECT gepaard gaat zorgt er voor dat het evenwicht in deze scheikundige stoffen wordt hersteld.
ECT heeft een regelende invloed op boodschapperstoffen en hormonen in de hersenen.

ECT heeft tevens een invloed op de belangrijkste gebieden in de hersenen die hormonen vormen (de hypofyse en de hypothalamus) en die een regelende invloed hebben op onze stemming en gedachten.
Wanneer kan ECT gebruikt worden?

ECT wordt gebruikt bij ernstige depressies en bij depressies waarbij ook het gevoel voor de realiteit verloren is gegaan (psychotische depressie). ECT wordt ook gebruikt bij een manie (bij een manisch-depressieve stoornis) en bij psychotische aandoeningen (zoals schizofrenie of schizo-affectieve stoornis).

Omdat vandaag de dag heel wat medicijnen ter beschikking zijn, wordt ECT dikwijls pas gebruikt als een behandeling met minstens twee medicijnen onvoldoende effect heeft gehad. Wanneer medicijnen niet kunnen gebruikt worden of in gevallen waar een zeer snelle behandeling nodig is kan ECT een levensreddende keuze zijn. Dan wordt soms een behandeling met medicijnen overgeslagen. Ook wanneer medicijnen niet verdragen worden, zoals bij sommige oudere patiënten of bij zwangerschap, kan ECT een veilig alternatief zijn.

ECT wordt vooral gebruikt bij depressies die niet goed hebben gereageerd op geneesmiddelen

op geneesmiddelen.

Omdat ECT onder een lichte algemene verdoving gebeurt wordt u eerst goed onderzocht op het Medisch Centrum. Er wordt een bloedonderzoek gedaan, een filmpje van het hart (ECG). Ook
de tandarts zal u even onderzoeken, omdat tijdens de behandeling een mondstukje moet worden gebruikt.

Van sommige medicijnen is het bekend dat ze een negatieve invloed hebben op het effect van ECT. Daarom zullen in de regel de geneesmiddelen, die te maken hebben met de behandeling van het psychiatrische ziektebeeld, gestopt worden voordat met ECT wordt begonnen.
Meestal worden geneesmiddelen gestopt vóór met ECT wordt gestart.

Wanneer u erg gespannen bent of zeer moeilijk kunt slapen, dan kan wel van sommige geneesmiddelen gebruik gemaakt worden. Uw behandelende arts zal dit met u bespreken.

De ECT zelf wordt uitgevoerd door een psychiater, een anesthesist en een verpleegkundige. De behandelingen worden gewoonlijk ’s morgens gegeven en vanaf middernacht vóór de behandeling mag u niets eten of drinken.
De behandelingen vinden plaats onder algemene verdoving (narcose) in een daarvoor ingerichte kamer. U zult dus helemaal niets voelen van de behandeling.

Uw verpleegkundige zal u de ochtend van de behandeling begeleiden naar de ECT-kamer. Als u daar aankomt, geeft de anesthesist u een spuitje in een ader van de arm. Hierdoor valt u binnen één minuut in slaap.
Als u eenmaal slaapt, krijgt u een spierverslappend middel ingespoten. De psychiater houdt dan twee elektroden tegen uw hoofd. Door de elektroden wordt een zeer korte, nauwkeurig gemeten elektrische stroom gegeven. Deze stroom veroorzaakt een algemene ontlading van de zenuwcellen in de hersenen (zie ook bij puntje 2. Hoe werkt ECT?).
Hierdoor zullen ook spiertrekkingen in het gehele lichaam optreden. Deze duren tussen de 15 en 60 seconden. U zelf merkt daar helemaal niets van.
Enkele minuten later wordt u weer wakker. Het kan soms zijn dat u een beetje in war bent, zoals dat ook wel wordt gezien bij patiënten die een operatie hebben ondergaan. U gaat daarom na de behandeling naar een ‘recovery’-kamer, waar u nog wat kunt rusten. De verpleegkundige zal een paar keer uw bloeddruk en hartslag meten.

Eén behandeling is niet voldoende. Veel patiënten zullen wel snel beter worden, al na enkele behandelingen. Meestal zijn acht tot twaalf behandelingen nodig voor een goed resultaat.
De behandelingen worden twee keer (maandag en vrijdag) of drie keer per week (maandag, woensdag en vrijdag) gegeven. De meeste patiënten zijn tijdens deze periode in het ziekenhuis opgenomen, maar ECT kan ook ambulant gebeuren.

Wanneer u niet bent opgenomen, dan komt u ’s ochtends naar het ziekenhuis en kunt enkele uren na de behandeling opnieuw naar huis. Omdat u voor ECT een lichte verdoving ondergaat, moet u een vijftal uur na de behandeling in het ziekenhuis blijven en moet u uit het ziekenhuis worden opgehaald. U mag die dag niet zelf met de auto rijden.
Het is van het grootste belang dat u ’s ochtends nuchter bent. Vanaf middernacht mag u niets meer gegeten of gedronken hebben. Het is ook belangrijk dat u elke verandering van medicijnen, bijvoorbeeld het tijdelijk innemen van een pijnstiller, meteen bij aankomst op de dienst meldt.

Om herval na ECT te voorkomen is er een nabehandeling nodig. Meestal is dat een onderhoudsbehandeling met medicatie. Bij patiënten die ondanks een goed effect van ECT en een vervolgbehandeling met medicijnen toch opnieuw ziek worden, wordt vaak ‘onderhouds-ECT’ toegepast. Er wordt dan een elektroconvulsieve behandeling gegeven om de week tot om de paar weken.

Met de huidige moderne apparatuur en door de verfijning van de techniek is de kans op geheugenklachten vandaag de dag klein. Als er zich problemen voordoen, dan gaat het over het moeilijk kunnen onthouden van de dingen die gebeuren in de periode van de behandeling (die meestal enkele weken duurt). Gewoonlijk verdwijnt dit probleem van moeite hebben met het inprenten van nieuwe gebeurtenissen binnen enkele weken. Uitzonderlijk duurt dit een paar maanden. Heel soms zijn er problemen met de herinneringen van sommige gebeurtenissen van de periode vóór de behandeling. Er zijn dan ‘geheugengaten’, waar de meeste patiënten geen last van hebben.
Eigenlijk zijn er dus meestal geen blijvende effecten van ECT op intellectuele mogelijkheden en geheugen.

Net zoals bij elke andere behandeling, bijvoorbeeld een behandeling met antidepressiva, heeft ook ECT mogelijke bijwerkingen. Ten eerste is er het risico dat samenhangt met de narcose. Dit risico is hetzelfde als bij een narcose voor een kleine ingreep. Bij ECT bent u maar enkele minuten in slaap en is dus ook maar een kleine hoeveelheid verdoving nodig.

De bijwerkingen die kunnen voorkomen zijn:

1. een lichte verwardheid direct na het wakker worden. Deze verwardheid duurt meestal maar een paar minuten.

2. hoofdpijn. Ook de hoofdpijn duurt niet lang en kan gemakkelijk met een gewone pijnstiller worden behandeld.

3. spierpijnen, die ook van korte duur is en zo nodig met een pijnstiller kan worden verholpen.

4. voorbijgaande geheugenklachten zoals beschreven in puntje 6. (Veroorzaakt ECT geheugenverlies?).

Het is belangrijk om te weten dat alle bijwerkingen altijd van voorbijgaande aard zijn. ECT is over het algemeen veiliger en heeft minder bijwerkingen dan het gebruik van medicatie.

ECT is één van de meest werkzame behandelingen. Als zorgvuldig wordt beslist wanneer ECT te gebruiken, dan zal ECT bij ongeveer 8 op de 10 patiënten helpen. Om herval na ECT te voorkomen is er een nabehandeling nodig. Meestal is dat een onderhoudsbehandeling met medicatie.

Voor elke behandeling die in de geneeskunde wordt toegepast, is de toestemming van de patiënt nodig. De arts informeert de patiënt hoe een behandeling werkt en wat de bijwerkingen zijn. Wanneer de patiënt akkoord is met de behandeling stemt hij of zij in (informed consent of geïnformeerde toestemming). U beslist zelf, in overleg met uw behandelaars of ECT voor u een goede keuze is. Als u akkoord bent om uw behandeling met een elektroconvulsietherapie verder te zetten dan zal uw behandelende arts u vragen om uw schriftelijke toestemming te geven.  Op de toelating staat ook dat u dit informatieboekje hebt gekregen en dat u op elk moment uw toestemming kan intrekken. U moet daar geen bijzondere reden voor hebben.

Soms wordt toch ECT toegepast zonder de schriftelijke toestemming van de patiënt. Dit gebeurt alleen wanneer de patiënt zo ziek is dat hij of zij niet kan instemmen en wanneer de behandeling levensreddend is. In dat geval wordt de toestemming van de vertegenwoordiger van de betrokkene, meestal een familielid, gevraagd.

ECT wordt al vanaf de veertiger jaren gebruikt. Toen waren de apparatuur en de techniek echter nog niet op punt gesteld. Er waren daardoor wel veel meer geheugenstoornissen. Bovendien gebeurde de behandeling toen zonder narcose en zonder spierverslappende middelen. ECT ging dan met hevige spierschokken gepaard, waardoor soms zelfs beenbreuken optraden.

Vandaar dat in romans zoals ‘The Bell Jar’ van Sylvia Plath en films zoals ‘One flew over the cuckoo’s nest’ en ‘Frances’, de oude ‘elektroshocks’ heel afschrikwekkend worden afgeschilderd, net zoals de psychiatrie in haar geheel trouwens. Ook op het Internet zijn talrijke anti-sites te vinden, waarin ECT als een onmenselijke behandeling wordt beschreven.

De meeste mensen weten niet zo goed wat ECT is en denken dat het een ouderwetse en niet meer gebruikte behandeling is. In feite is ECT een moderne en nog altijd één van de beste en veiligste behandelingen.

Informatie!

Het is van groot belang dat u zich goed informeert. Deze brochure kan hiervoor dienen. In ons ziekenhuis werd ook een film gemaakt waarin deze informatie wordt uitgelegd, en waarin u kunt zien hoe een behandeling gebeurt. Indien u dit wenst, kunt u deze film bekijken, samen met uw verpleegkundige. Desgewenst kan iemand van uw familie hierbij aanwezig zijn.

Tot besluit
Hopelijk heeft dit informatieboekje een antwoord kunnen geven op de vragen die u had.
Wanneer u nog vragen heeft over de behandeling, dan kan u daarvoor zeker terecht bij uw psychiater en uw verantwoordelijke verpleegkundige.

Dr P. Sienaert
U.C. Sint-Jozef Kortenberg
Dienst ECT