è MENU Accueil/Onthaal Introduction Inleiding Patronymes/Patroniemen Branches/Takken Notices/Notities |
Branche 3 E - 13e
Génération
12/2002
Mattheus Philippus BERQUIN (1660-1723)
Mattheus Philippus BERQUIN, appelons-le
Mathieu, est né en 1660 à Berthen, actuellement en France, village dépendant de
la Châtellenie de Bailleul, au pied du Mont des Cats. Il était fils de
Bartholomeus BERQUIN, chef de file de notre branche 3E, et de son épouse
Nicolaise ROUSSEL.
Bartholomeus avait été marié précédemment, mais
nous ne connaissons pas le nom de cette première épouse, qui lui avait laissé
au moins trois enfants : Jacobus, resté célibataire et décédé à Haringhe en
1694, Françoise, mariée à Claude DE VULDER, maître meunier à Dunkerque, et
Jean, qui épousa Anne Marie GHYS et s'établit également à Dunkerque. Ces deux
derniers eurent plusieurs enfants, et sont à l'origine de nombreuses
générations de BERQUIN à DUNKERQUE (Branche 4B).
Tels qu'ils nous sont parvenus, les registres paroissiaux de Berthen sont peu lisibles et comportent de nombreuses lacunes avant 1660, de sorte que nous n'avons pas (encore) pu identifier les parents de Bartholomeus. Toutefois, le curé de Berthen avait établi la liste de ses paroissiens qui avaient fait leurs Pâques en 1628, et parmi la dizaine de BERQUIN qu'on y trouve, nous croyons apercevoir le petit Barth au bras de sa mère Anthonia ?
Quant à Nicolaise ROUSSEL, nous savons qu'elle était née en 1627 à Saint-Jans-Cappel, fille de Pieter ROUSSEL et de Nicolaise VANSTAVELE. Elle avait également été mariée précédemment à Guillis VAN DROMME, et un fils Jacob VAN DROMME provenait de ce premier mariage.
Peu après la naissance de Mathieu, ses parents s'établissent à Stavele, du côté belge de la frontière, et depuis, lors sans discontinuer sur près de 340 ans, sa descendance et son patronyme BERQUIN sont toujours bien vivants à Stavele .
En 1670, après le décès de Bartholomeus en 1667, sa veuve Nicolaise épousa en troisième noces Michel DUPRÉ, dont elle n'eut pas de descendance, et qui mourut en 1681. Elle-même décéda en 1687, trois fois veuve, à l’âge de 60 ans.
Ainsi, après les inévitables décès en bas
âge dont nous n'avons pas de trace, Mathieu avait donc une demi-soeur Françoise
BERQUIN, et trois demi-frères : Jacobus BERQUIN, Jean BERQUIN et Jacob
VAN DROMME.
En outre, nous avons toutes les raisons de
supposer qu'il était proche "cousin" de Pieter (1) BERQUIN (Branche 3
A>D), dont le père, également prénommé Jacobus, pourrait être frère de
Bartholomeus, mais nous n'avons encore aucune preuve permettant de confirmer ou
d'infirmer ce possible lien familial.
Avec Mathieu, nous arrivons dans une période où les documents disponibles sont plus complets et en meilleur état, et nous disposons notamment de l'inventaire ou "État de Biens" établi à son décès en 1723, qui nous a permis de reconstituer une bonne part de la présente notice biographique, et dont l'original peut toujours être consulté aux Archives du Royaume à Brugge.
Pas plus que ses parents ou son
"cousin" Pieter (1), Mathieu n'échappe à la terrible loi de son
époque où la mort est toujours présente dans les ménages, sacrifiant d'abord un
grand nombre d'enfants en bas âge, et ensuite maris ou femmes dans la soi
disante "force de l'âge", et à la loi de survie économique exigeant
qu'un veuf ou une veuve ne reste pas esseulé.
Il se maria ainsi une première fois à 26 ans en
1686 avec Jacoba DEBAENST, dont 3 enfants survécurent, et qui mourut en
décembre 1692, 18 jours après la naissance de son dernier, sans doute des
suites de l'accouchement.
A peine 6 mois plus tard, il épousa Jacoba
DETHOOR en juin 1693, veuve de Pieter VAN DROMME, dont elle avait eu 6 enfants
dont 4 encore en vie, mais Jacoba décéda en décembre de cette même année.
Il épousa enfin, après à peine quatre mois en
avril 1694, Marie Jeanne VAN COSTENOBLE qui décéda en 1713, après lui avoir
donné 11 enfants dont 9 atteignirent l'âge adulte.
On remarque parmi ceux-ci Pieter Matheus
BERQUIN qui s'établit à Rexpoëde (Nord), le village de son épouse Jeanne
Thérèse WOLLE, où leurs descendants sont toujours présents aujourd'hui (Branche
4A2), et Jean-Baptiste Antoine BERQUIN qui, avec son épouse Marie Jeanne
VENOOT, resta établi à Stavele où il perpétua la lignée BERQUIN (Branche
3E).
Mathieu était au départ Bourgeois de Bailleul, qualité dont il avait sans doute hérité de son père, mais les archives de la Bourgeoisie de Bailleul ont été incendiées lors du bombardement de Bailleul par l'armée allemande en 1917. En 1693, la veille de son deuxième mariage, il se fait transférer à la Bourgeoisie de la Ville et de la Châtellenie de Veurne, dont il dépend désormais.
Il était "propriétaire", grâce
notamment aux héritages reçus dont certains en indivision avec d'autres
héritiers, mais il avait aussi acheté diverses terres, avec ou sans
construction, suivant l'inventaire établi à son décès en 1723 ; il possédait
notamment :
- à Haringe, la quotité de 1/8e indivise d'une
ferme et de quelque 12 terres héritées de sa première épouse Jacoba DEBAENST,
en indivision avec les 3 frères et soeurs de cette dernière et avec sa fille
Cornélie (seule survivante à l'époque des enfants de ce 1er lit, mais décédée
entre-temps en laissant deux enfants à son veuf Albert DESWARTE) ; cette
ferme était habitée par son beau-frère Antoine DEBAENST ;
- à Stavele, une petite ferme provenant de son
"matrimoine", soit de sa mère Nicolaise ROUSSEL, avec 9 terres
situées à Stavele et une à Oostvleteren, et ceci après partage avec son
demi-frère Jacob VAN DROMME, décédé entre-temps ;
- à Stavele et Westvleteren, des terres qu'il a
rachetées à ses demi-soeur et demi-frère Françoise BERQUIN et Jean BERQUIN,
après le décès de son demi-frère Jacobus BERQUIN, en communauté avec sa
dernière épouse Marie Jeanne VAN COSTENOBLE ;
- d'autres terres à Haringe, achetées en
communauté à diverses personnes ;
- d'autres terres rachetées à Stavele et
provenant de Guillis VAN DROMME, premier mari de sa mère Nicolaise ROUSSEL ;
- toutes ces terres acquises en communauté avec
sa dernière épouse ne lui appartenent plus que pour moitié, l'autre moitié
ayant été dévolue à leurs enfants communs lors du décès de celle-ci.
Il était laboureur, mais depuis un certain
temps il n'exploitait plus les terres lui-même, car l'inventaire de ses bien ne
comportait ni matériel ni produits agricoles, et certaines de ses fermes et de
ses terres étaient données en location à d'autres agriculteurs, suivant le
relevé des loyers encore impayés depuis la dernière échéance de la
Saint-Bavon..
Lui-même habitait une autre ferme qu'il prenait
en location auprès du comte de BELLEFORIERE, et l'exploitation en était gérée
par son beau-fils Jan PINSON, époux de sa fille Pieternelle BERQUIN, qui
habitaient avec lui, sans doute depuis le décès de sa dernière épouse dix ans
auparavant, et qui élevaient les frères et soeurs mineurs de celle-ci,
orphelins de leur mère.
Son niveau de vie était ainsi supérieur à
celui de son présumé "cousin" Pieter (1) BERQUIN qui n'était pas
propriétaire, et, signe de richesse relative, il possédait notamment deux
grands plats, cinq plus petits, dix-sept assiettes et trois salières en étain,
de même que quatre chandeliers en métal, et Pieter ne possédait que sept
assiettes, quatre cuillers et deux salières en étain, et deux chandeliers en
métal. Enfin, son lit était garni d’un matelas et de traversins de plumes,
alors que Pieter devait se contenter de paille (balle de blé).
Lors de la succession, et après déduction
des charges en cours et remboursement des parts indivises, ces différents biens
devaient être partagés en 10, soit entre les 9 enfants encore vivants de son
dernier lit, plus une en représentation pour les enfants que sa fille Cornélie
BERQUIN, née du premier mariage, avait eu avec son mari Albert DESWARTE avant
de décéder en 1714. De ce fait, la part de succession de chacun n'a pas
du être très conséquente.
______________________________________________________________________________________________________
Tak 3 E - 13e
Generatie
12/2002
Mattheus Philippus BERQUIN (1660-1723)
Mattheus
Philippus BERQUIN, verder Matheus genoemd, werd geboren in 1660 te Berthen,
huidig in Frankrijk, dorp die deel maakte van de Kasselrij Belle (Bailleul),
aan de voet van de Kattenberg. Hij was zoon van Bartholomeus BERQUIN, filehoofd
van onze tak 3E, en van zijn tweede vrouw Nicolaise ROUSSEL.
Bartholomeus had vroeger getrouwd geweest, maar wij kennen niet de naam van
deze eerste vrouw, die hem ten minste drie kinderen liet, Jacobus, die ongehuwd
bleef en stierf te Haringe in 1694, Françoise, gehuwd met Claude DE VULDER
meester molenaar te Dunkerque, en Jean, die met Anne Marie GHYS huwde en
vestigde zich ook te Dunkerque. Deze twee laaste hebben beiden verschillende
kinderen gehad, en zijn aan de oorsprong van meerdere generaties BERQUIN te
Dunkerque (tak 4B).
Zoals
zij tot ons toegekomen zijn, zijn de kerkelijke registers van Berthen weinig
leesbaar en bevatten meerdere leemten vóór 1660, daarom hebben wij (nog) niet
de ouders van Bartholomeus kunnen identificeren. De pastoor van Berthen had
echter een lijst opgesteld van zijn parochianen die hun Paasplicht hadden
vervuld in het jaar 1628, en tussen het tiental BERQUIN's die erop staan, menen
wij de kleine Barth te bemerken aan de arm van zijn moeder Antonia ?
Wat
betreft Nicolaise ROUSSEL, wij weten dat zij in 1627 te Sint-Jans-Cappel
geboren is, dochter van Pieter ROUSSEL en van Nicolaise VANSTAVELE. Zij had ook
vroeger getrouwd geweest, met Guillis VAN DROMME, en een zoon Jacob VAN DROMME
kwam uit dit eerste bed.
Kort
na de geboorte van Matheus vestigden zijn ouders zich te Stavele, van de
Belgische zijde van de grens, en sindsdien zonder enige onderbreking op ca 350
jaren, bloeien zijn nakomelingen en zijn familienaam BERQUIN steeds wel
levendig te Stavele.
In
1670, na het afsterven van Bartholomeus in 1667, trouwde zijn weduwe Nicolaise
voor een derde maal met Michiel DUPRÉ, die in 1681 overleed, zonder kinderen
uit deze huwelijk. Eindelijk
overleed Nicolaise in 1687; op 60 jaar oud, en drie maal weduwe.
Zo, na
de onvermijdelijke sterfgevallen in de jongste jaren waarvan wij geen spoor
terugvinden, had Matheus een halve zuster Françoise BERQUIN, drie halve broers
Jacobus en Jean BERQUIN, en Jacob VAN DROMME.
Daarbij hebben wij veel redenen om te
veronderstellen dat hij naast "kozijn" was van Pieter (1) BERQUIN
(tak 3 A>D), waarvan de vader, ook een Jacobus, broer van Bartholomeus
zou kunnen zijn, maar wij hebben tot nu toe geen bewijs om deze mogelijke
verwantschap te bevestigen of te ontkennen.
Met
Matheus komen wij in een tijdperk waar de beschikbare documenten vollediger en
in beter toestand zijn, en wij beschikken onder anderen van de inventaris
of "Staat van Goederen" opgesteld bij zijn overlijden in
1723, wat ons het mogelijk maakte een groot deel van de huidige biografische notitie
samen te stellen, en waarvan het origineel nog steeds op het Rijksarchief te
Brugge kan geraadpleegd worden.
Niet
meer dan zijn ouders of zijn "kozijn" Pieter (1) ontsnapt Matheus aan
de vreselijke wet van toen, waar de dood steeds tegenwoordig was in de
gezinnen, rakend eerst een groot aantal kinderen in de vroegste jaren, en dan
mannen en vrouwen in de zogezegd "levenskracht", en aan de wet van
economische overleving die eiste dat een weduwnaar of weduwe niet eenzaam mocht
blijven.
Hij trouwde eerst op 26 jaar in 1686
met Jacoba DEBAENST, waarvan 3 kinderen overleefden, en die in december 1692
stierf, 18 dagen na de geboorte van zijn laatste, en waarschijnlijk ten gevolge
van de bevalling.
Nauwelijks 6 maanden later huwde hij
met Jacoba DETHOOR in juni 1693, weduwe van Pieter VAN DROMME waarvan zij 6
kinderen had tussen dewelke 4 nog in leven waren, maar Jacoba overleed in
december van hetzelfde jaar.
Hij
trouwde dan eindelijk vier maanden later in april 1694 met Maria Joanna VAN
COSTENOBLE die hem 11 kinderen gaf, waarvan 9 de volwassen ouderdom bereikten.
Onder dezen bemerkt men Pieter Matheus
BERQUIN die zich in Rexpoëde (Dépt. du Nord) vestigde, hetzij het dorp van zijn
vrouw Jeanne Therese WOLLE, waar hun nakomelingen nog steeds vandaag aanwezig
zijn (tak 4A2), en Jan Baptiste Antoon BERQUIN die, met zijn vrouw Maria Joanna
VENOOT, in Stavele gevestigd bleef, waar hij de stamlijn BERQUIN voortzette
(Tak 3E).
Matheus
was in het begin Poorter te Belle (Bailleul), hoedanigheid die hij
waarschijnlijk erfde van zijn vader, maar de archieven van de Poorterij van
Belle werden verbrand in het bombardement van Belle door het Duits leger in
1917. In 1693, de vorige dag van zijn tweede trouw, liet hij deze
poorterschap naar de Stad en Kasselrij Veurne overdragen, waarvan hij voortaan
afhangt.
Hij
was "eigenaar", door onder anderen verkregen erfenissen waarvan
sommige onverdeeld waren met andere erfgenamen, maar hij had ook verschillende
landen gekocht, met of zonder bebouwing, volgens de inventaris opgesteld bij
zijn afsterven in 1723 ;
hij bezat in het bijzonder :
- te Haringe, de quotiteit 1/8
van een hoeve en enkele 12 landen geërfd van zijn eerste vrouw Jacoba DEBAENST,
onverdeeld met de 3 broers en zusters van deze en met zijn dochter Cornelia
(toen de enige overlevende van de kinderen van deze eerste bed, maar intussen
gestorven latend twee kinderen aan haar weduwnaar Albert DESWARTE) ; deze hoeve
was bewoont door zijn schoonbroer Antone DEBAENST ;
- te Stavele, een hoeveke komend uit
zijn "matrimone", hetzij van zijn moeder Nicolaise ROUSSEL, met 9
landen gelegen te Stavele en één te Oostvleteren, en dit na verdeling met zijn
halve broer Jacob VANDROMME, intussen overleden ;
- te Stavele en Westvleteren, landen
die hij afgekocht heeft aan zijn halve-zuster en halve-broer Françoise en Jean
BERQUIN, na het overlijden van zijn halve-broer Jacobus BERQUIN, in gemeenschap
met zijn laatste vrouw Maria Joanna VAN COSTENOBLE ;
- andere landen te Haringe, die zij in
gemeenschap aan verschillende personen gekocht hadden ;
- andere landen gekocht te Stavele en
komend van Guillis VAN DROMME, eerste man van zijn moeder Nicolaise ROUSSEL ;
- al deze landen verkregen in
gemeenschap met zijn laatste vrouw zijn maar ten halve zijn eigendom, daar de
andere helft aan hun kinderen vervallen is bij het afsterven van deze in 1713.
Hij
was landbouwer, maar sinds enkele tijd exploiteerde hij zijn hoeve niet meer
zelf, want de inventaris van zijn goederen bevatte geen landbouw
werktuigen of producten, en sommige van zijn hoeven en landen waren aan andere
landbouwers verhuurd, volgens het rekeningoverzicht van de onbetaalde huren
vanaf de vorige St-Baafs Messe.
Hij zelf woonde in een hoeve die hij
van de graaf van BELLEFORIERE huurde, en de uitbating was door zijn schoonzoon
Jan PINSON gevoerd, man van zijn dochter Pieternelle BERQUIN, die samen met hem
woonden, waarschijnlijk sinds het sterven van zijn laatste vrouw tien jaren
vroeger, en die de minderjarige broers en zusters van deze, wezen van hun
moeder, opvoedden.
Zo was
zijn levensstandaard wat hoger dan deze van zijn vermoedelijk
"kozijn" Pieter (1) die niet eigenaar was, en, zeer relatief teken
van rijkdom,bezat Mattheus onder meren "twee grote tinnen plattelen en
vijf minder mitsgaeders zeventhien tinnen tallioren, drije tinnen zoutvaeten,
mostaert pot, drije tinnen lepels mitsgaeders vier metalen candelaeren" en
Pieter bezat maar “seven tinnen tallioren, vier tienne lepels twee tinnen
zoutvaeten, en twee metalen candelaers”. Daarbij sliep Mattheus in een
pluimenbed, en Pieter maar in een kaffen bed.
In de
erfenis, en na aftrok van de lopende schulden en terugbetaling van de
onverdeelde actieva, moesten deze goederen nog in tien verdeelt worden, hetzij
tussen de 9 nog levende kinderen van zijn laatste bed, plus één samen in
representatie voor de kinderen die zijn dochter van het eerste bed Cornelia
BERQUIN gehad heeft met zijn man Albertus DEZWARTE, vóór dat zij zelf in 1714
stierf.
Zo was het deel van elk erfgenamen niet
zeer belangrijk.