Windows/Linux samen in een single-EFI of dual-EFI systeem (1).
Bijna elke computer wordt geleverd met een besturingssysteem, meestal is dat Windows. Een goed en gratis alternatief is Linux.
Maar er zijn honderden versies van. Ze allemaal testen is onbegonnen werk. Daarom kan je hier enkele richtlijnen vinden die wat wegwijs kunnen maken in Linuxland.
Lang geleden was Linux installeren geen makkie, maar met de huidige grafische installeerprogramma’s is er veel veranderd, ook op gebied van hardware.
Alle besturingssystemen startten vroeger op via het BIOS en Master Boot Record (MBR) en de kous was af. Met de introductie van de firmware en EFI was dat niet zo eenvoudig meer. Een BIOS/Legacy mogelijkheid is nog mogelijk om compatibiliteit te garanderen, maar wordt steeds minder gebruikt. Nu start Windows meestal op via een eigen 100MB, FAT32, EFI-partitie op een GPT schijf.
https://wiki.manjaro.org/index.php?title=Some_basics_of_MBR_v/s_GPT_and_BIOS_v/s_UEFI
Om een lang verhaal kort te maken, die tweede (sda2) EFI-partitie van Windows wordt nu ook door Linux gebruikt zodat er een keuze kan gemaakt worden tussen beide besturingssystemen. Het menu dat men dan te zien krijgt, is het GRUB-menu (Grand Unified Bootloader).
Tot zo ver vlug wat voorgeschiedenis in een notendop.
De ene versie van het Grub-menu is al mooier afgewerkt dan de andere, maar in principe doen ze allemaal hetzelfde namelijk de gebruiker laten kiezen welk besturingssysteem opgestart moet worden.
Zoals gezegd gebruiken alle Linux distributies nog steeds een verouderde manier van installatie door dezelfde FAT32 partitie van Windows in bruikleen te nemen, ik noem het single-EFI. Dit houdt natuurlijk in dat beide besturingssystemen afhankelijk zijn van die kleine opstartpartitie. Een defect aan deze partitie is nefast voor de opstart (van één van beide of zelfs allebei).
Bij de modernste Linux installatieprogramma’s zien we hier stilaan een verandering inkomen. Terwijl bij een automatische installatie ook meestal nog de oude manier toegepast voor een single-EFI installatie, kunnen de slimmerds onder ons beter kiezen voor de manuele dual-EFI installatie, maar dit kan helaas (nog) niet met elke distro...
Het systeem moet daarvoor wel opstarten van een externe bron en dat is in een UEFI-Windows-systeem niet zo evident! Daarvoor moeten we vertrekken van een opgestarte Windows en gaan naar Instellingen>Bijwerken en beveiliging>Systeemherstel>Geavanceerde opstartopties>Nu opnieuw opstarten>Problemen oplossen>Geavanceerde opties>Instellingen voor UEFI-firmware>Opnieuw opstarten.
Daarmee wordt het systeem opgestart in de firmware van de computer. De opstartvolgorde van een computer wordt geregeld in de firmware (vroeger het BIOS) van de computer. In die firmware worden de opstartschijven en partities aangegeven waarvan het systeem kan opstarten.
Hoe meer externe USB-sticks er aangekoppeld worden, hoe langer deze lijst zal worden. Hier vind je dus ook alle installatie USB-sticks terug die op het moment van de opstart aangesloten zijn. De USB-stick waarvan men wil opstarten moet in GPT/EFI modus aangemaakt zijn om ervan op te starten. Kies dus in Rufus altijd voor GPT indeling om een USB-stick aan te maken van een ISO-bestand!
Gebruik ook steeds de controlesom-test van 7-zip om de kwaliteit van de ISO-bestanden na te kijken!
Deze grafische firmware is merkafhankelijk en kan dus verschillen per moederbord. Meestal bestaat er ook zoiets als een ‘magische toets’ om in het(zelfde) opstartmenu te komen waaruit men kan kiezen van welk toestelletje we het systeem willen opstarten.
1. In het geval dat Windows al aanwezig is.
We zullen eerst vanuit Windows de nodige ruimte vrijmaken voor Linux door de Windows partitie te verkleinen. Vul een getal in naar eigen goeddunken en bevestig gewoon de vragen.
Plaats eerst de DVD of USB-stick met Linux en start het systeem op terwijl je de magische toets indrukt die je toelaat om van een extern medium op te starten. Die toetsen zijn merkafhankelijk en vind je ook probleemloos terug op internet.
Na de eerste kennismaking besluiten we om de installatie te starten. Ook hier geef ik enkel de allerbelangrijkste schermen mee.
Na enkele schermen over toetsenbord en lokalisatie komen we aan de belangrijke keuzemogelijkheid van de installatie. We zien in het donkergrijs de vrije schijfruimte die we aangemaakt hebben in Windows en we kiezen om Handmatig te partitioneren.
We klikken op de balk met vrije ruimte en gaan eerst een partitie aanmaken van 400MB. Uit het menu kiezen we ‘FAT32’ en we kiezen uit het menu voor een ‘boot/efi’ als aankoppelpunt. Onderaan in het schermpje vinken we ‘boot en esp’ aan. In enkele distributies worden die ‘vlaggen’ ook automatisch gezet. Dat kan je enkel achteraf vaststellen als alles werkt! 😉
De rest van de schijf gaan we indelen als ‘ext4’ bestandssysteem met als aankoppelpunt / (root) en klikken op OK. Wanneer gewenst kunnen we nog een ‘Wisselpartitie’ (aankoppelpunt: /swap) aanmaken of een aparte ‘Homepartitie’ om de gebruikers in te herbergen (aankoppelpunt: /home).
Dit is een overzicht van de installatie. Belangrijk zijn de twee kleine aparte EFI-partities: eentje voor Windows en eentje voor Linux.
Nog even op ‘Install’ klikken en de rest van de installatie doorlopen en de installatie van Linux naast Windows is afgelopen.
Omdat Linux het laatste geïnstalleerd werd, zal in de firmware Linux als bovenste opstartoptie staan en zal het systeem vanaf nu het GRUB-menu tonen bij elke opstart.
In onderstaande afbeelding zien we het laatst geïnstalleerde besturingssysteem Linux bovenaan staan. Vandaar dat we in het GRUB-menu van Linux kwamen tijdens de volgende opstart.
Maar we zien eveneens de Windows Boot Manager staan als tweede optie. Wanneer we nu de opstartopties omwisselen, dan komen we tijdens de opstart van het systeem niet in de EFI-partitie met de GRUB-lader van Linux (sda4) maar passeren we direct via de EFI-bootloader (sda2) die voor ons Windows opstart.
Linux is nu helemaal verborgen op de schijf en zal enkel te zien zijn in schrijfbeheer!
We beschikken dus nu over twee afgescheiden besturingssystemen die zich autonoom gedragen op dezelfde schijf! De meest logische oplossing om niet steeds te moeten wijzigen, is Linux als eerste opstartoptie te laten staan omdat we van daaruit ook gemakkelijk naar Windows kunnen.
2. In het geval we Windows opnieuw moeten installeren.
Indien Windows op het systeem geleverd werd is er achteraf geen enkele activatie meer nodig. We starten het systeem op van een DVD of aangemaakte (GPT/EFI) USB-stick met Rufus.
Ik ga niet de volledige installatie van Windows tonen maar enkel de afbeeldingen met de belangrijkste momenten zoals dit:
Een toets indrukken doe je éénmalig bij het begin van de installatie. Gedurende de installatie kan dit scherm terugkomen na een herstart. Leun rustig achterover en onderneem dan niets! 😉
In dit scherm kiezen we voor een volledige installatie. De bovenste optie dient om een update te doen die vanuit de vorige Windowsversie gestart moet worden. Na een tijdje zullen we aankomen in dit scherm waar we een maagdelijke schijf voorgeschoteld krijgen.
Vermits er geen enkele manier is om Windows manueel te installeren, klikken we gewoon op volgende. De nodige partities worden automatisch aangemaakt. Het systeem zal verscheidene keren opnieuw opstarten. Niets meer aanraken tot je om de bevestiging van het toetsenbord gevraagd wordt! Het resultaat na de volledige installatie zie je achteraf in Schijfbeheer en vandaar uit kan je terug alles klaarmaken voor Linux.
Deze wijze van installatie biedt meer voordelen dan je denkt!
Op deze manier kan ons systeem nooit zonder besturingssysteem vallen. Meer nog… zolang de EFI-partitie van Windows ongeschonden blijft, kunnen we zelfs een nieuwe Windowsinstallatie op de schijf pleuren zonder dat er ook maar iets verandert aan de opstartmogelijkheden! Ook Linux kan sowieso volledig vervangen worden door een andere distributie op voorwaarde dat die natuurlijk over dezelfde installatiemogelijkheid beschikt om zelf de eigen EFI-partitie te gebruiken!
En dat, beste lezer, is nu juist het probleem bij de meeste Linuxdistributies. Er zijn immers maar een handvol distributies die dit kunnen tijdens de installatie!
Fedora, openSuse, Manjaro en ArcoLinux !
Meestal zullen dit dan ook distro’s van de Arch-tak zijn die het open framewordk van Calamares als installeerder gebruiken. Maar ook Sabayon een op Gentoo gebaseerde distro maakt al gebruik van Calamares en de volgende versie van OpenMandriva Lx 4 heeft zich ook al aan het lijstje toegevoegd.
Begin 2019 heb ik de top tien van Distrowatch eens doorgelicht op deze mogelijkheid en er bleek dat geen enkel installatieprogramma van distributies die gebaseerd op zijn op Debian, Mint en Ubuntu deze mogelijkheid aanbiedt!
Een grote uitzondering hierop is Feren OS, een op Mint gebaseerde Cinnamon distro die de installatiemotor gebruikt van Manjaro!
Waar loopt het dan mis bij andere distributies?
Een manuele installatie van Ubuntu 19.04 (of een andere) eindigt waar de dual-EFI installatie de bijkomende EFI-partitie effectief aangemaakt is maar nergens kan gekoppeld worden! Een kleine aanpassing in het installatieprogramma of een overstap naareen ander installatieprogramma zou een wereld van verschil kunnen betekenen! Deze afbeelding kon evengoed van eender welke ‘andere manke’ installatieprocedure afkomstig zijn geweest.
Deze afbeelding is van Linux Mint 19.1 Cinnamon (Tessa).
Ook hier werd geen enkel scherm getoond om de partitie ‘sda5’ aan te koppelen als /boot/efi. De EFI-partitie van Windows ‘sda2’ wordt gebruikt zoals bij elke automatische/conventionele installatie van Linux.
Punt gemaakt... Doei!
Nog niet in slaap gevallen? Lees dan ook deel 2. 😄
http://home.scarlet.be/psdn0737/dual_efi_boot2.html
Alles weten over de gereserveerde ruimte in Windows 1903?
http://home.scarlet.be/psdn0737/nessie.html
Wat doet Linux met de gereserveerde ruimte van Windows 1903?
http://home.scarlet.be/psdn0737/linuxland.html
Hoe maak ik Windows even veilig als Linx?