Windows en het geheimzinnige dingesding!
Op 21 mei 2019 heeft Microsoft de mei-update Windows 10 1903 vrijgegeven. Het bestand dat de naam ‘Win10_1903_V1_Dutch_x64.iso’ heeft meegekregen is de 64 bit en Nederlandstalige versie voor Home en Professional.
De SHA1 controlesom van dit bestand is 969628f29ac1943c6e478aa34a2018c4a731c122. Dat het deze keer ‘V1’ meegekregen heeft is het gevolg van het debacle met vorige 1809 versie waar veel fouten inzaten. Trouwens, de verbeterde oktoberversie draagt inmiddels de naam ‘Win10_1809Oct_v2_Dutch_x64.iso’ met SHA1 controlesom 7d1fe5550890781095537f1a4cc7ddc6851e190b.
Andere versies/talen met controlesom kan ja altijd downloaden op
https://tb.rg-adguard.net/public.php
Na de bekendmaking van ‘de gereserveerde opslagruimte’ in versie 1903 eerder dit jaar is er nog maar weinig over te lezen op internet daarom heb ik het zelf maar eens uitgevist. 😉
De gereserveerde opslag kunnen we omschrijven als het monster van Loch Ness. Je ziet het of je ziet het niet. Nessie (alias de reservemanager) is een registersleutel die met de registereditor Regedit kan gevonden worden:
HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\Microsoft\Windows\CurrentVersion\ReserveManager
Volgens verschillende forums op het internet is de regel ‘ShippedWithReserves’ belangrijk: is de waarde 0 dan staat de gereserveerde ruimte uit. Met waarde 1 staat die aan. In het Nederlands kan je deze regel vertalen als: “hij werd met de plaatsreservatie uitgebracht”. Met andere woorden, deze regel in het register geeft aan of de computer origineel aangekocht werd met de gereserveerde opslag ingeschakeld. Bij elke nieuwe computer vanaf april zal deze waarde dus op 1 staan. Tot zover de uitleg van internet, maar ik heb door mijn experimenten ontdekt dat die informatie onvolledig en daardoor verkeerd is!
Uit mijn persoonlijk empirisch onderzoek blijkt immers dat de andere regel ‘PassedPolicy’ de belangrijkste is. Hiermee weet Windows dat de machine klaar is om gebruik te maken van de gereserveerde ruimte. In het Nederlands vertaald: “hij is geslaagd”. Nogal logisch dat ook die waarde bij elke nieuwe computer dan ook op 1 zal staan. Staat deze waarde echter op 0 dan mag de andere ‘ShippedWithReserves’ regel nog op 1 staan, dan gaat het feestje NIET door. Dus is er maar 1 waarde echt belangrijk namelijk de PassedPolicy. Dit wil niet zeggen dat de regel ‘ShippedWithReserves’ geen enkele functie heeft. Tot zover de belangrijkste eigenschappen van het fenomeen Nessie. Nu de praktijk!
Is het een vliegtuig, is het een vogel...?
Toen ik aanvankelijk nog onwetend was, heb ik gans de C-schijf uitgevlooid op zoek naar speciale bestanden. Nada, noppes, niks! Ik kan je met zekerheid zeggen: het is geen speciale partitie of een speciaal bestand zoals hiberfil.sys (sluimerstandbestand), pagefile.sys (virtueel geheugen) of swapfile.sys (wisselbestand) in de root (stam) van schijf C!
Nessie, of de gereserveerde opslag, is zowel op een MBR als EFI-schijf aanwezig en nestelt zich sowieso op elke schijf bij deze halfjaarlijkse update, maar je zal daar heel waarschijnlijk niets van merken. Hoe kunnen we in de nieuwe Windows 1903 zien of het aanwezig is?
Uiteraard in het register maar ook gewoon in het opslagscherm. Klik op Instellingen>Systeem>Opslag>Meer categorieën weergeven>Systeem en gereserveerd.
Wat doet Nessie op uw huidig systeem na de update?
Niets. We weten allemaal dat het monster van Loch Ness toch niet echt bestaat. Er doken zo nu en dan wel beelden van op, maar die bleken achteraf allemaal gemanipuleerd. De afbeeldingen die gepubliceerd worden in dit artikel zijn allemaal echt. Om onze test te starten vertrekken we van een gewone installatie 1809 zoals die zich normaliter op bijna elke computer zal bevinden. De installatie gebeurt op een SSD-schijf van 32GB. Deze installatie voorzie ik van twee ISO-bestanden van 4.8GB in de map Documenten, dus ongeveer een derde van de totale schijfruimte. In deze versie is de bovenvermelde sleutel nog niet in het register aanwezig.
Op deze installatie laat ik een update lopen naar de nieuwste versie 1903 (insider build 18343) net zoals dat binnenkort bij jullie allemaal het geval zal zijn, maar dan met de officiële versie.
Na de update is de ‘ReserveManager’ aanwezig.
Belangrijk is het venster onderaan. Het zijn de waarden in het register die er beiden op wijzen dat Nessie NIET actief is, maar zich wel al genesteld heeft door de update. ‘PassedPolicy’ staat op 0 en omdat deze computer niet geleverd werd met die nieuwe versie van Windows staat ‘ShippedWithReserves’ eveneens op 0.
In de volgende dagen begin ik allerlei scenario’s uit te testen waarbij ik na verschillende installaties en systeemherstellingen tracht te achterhalen wat er dan telkens verandert. Zelfs het gedeeltelijk of geheel wissen van sleutel in het register heb ik getest, maar dat is waarschijnlijk niet waarom jullie dit artikel doorlezen.
We houden het dus realistisch en tonen enkele relevante situaties.
Links op de achtergrond zien we dat er nog geen sprake is van de beruchte opslagreserve. Bovenaan rechts zien jullie een map ‘Windows.old’ die een back-up is van een vorige Windowsversie. Zoals gezegd is er maar één manier om Nessie te wekken. Bovendien heb ik ook twee manieren ontdekt om het te voederen. Maar eerst wekken we Nessie:
We zetten de regel ‘PassedPolicy’ op 1 en herstarten het systeem. Het monster van Loch Ness is ontwaakt maar je zal dat in het begin nog nergens kunnen vaststellen. Nu gaan we het monster voederen. Hiervoor gaan we de map ‘Windows.old’ verwijderen via de rubriek Opslag. Blader daarvoor naar Instellingen>Opslag.
Klik op deze link en blader naar onder. Vink het vakje ‘Eerdere versies van Windows verwijderen’ aan en klik op ‘Nu opruimen’.
Na een ogenblik zal je kunnen zien hoeveel ruimte er vrijgekomen is. In theorie zou dat ongeveer 445MB zijn.
In plaats dat het systeem de vrijgemaakte 445MB toewijst aan de schijf, knabbelt Nessie een deel van de vrijgemaakte ruimte af! Nessie voedt zich dus met eigen vrijgemaakte ruimte!
Geen wonder dat ik dus nergens iets teruggevonden heb!
Nu we toch bezig zijn, nog een testje. We kunnen Nessie nog op een andere manier die 445MB voederen dus deze keer doen we het via de schijfopruiming van de Verkenner. In de schermafbeelding zien jullie de 157MB van de vorige maaltijd.
Open nu de Verkenner, klik rechts op schijf C en vraag onderaan de eigenschappen op. Kies voor ‘Schijfopruiming’, even later klik je op de knop ‘Systeembestanden opschonen’ en dan vink je in het venstertje ‘Vorige Windowsinstallatie(s)’ aan en bevestig je de keuze.
Wanneer we op deze manier de oude systeembestanden opruimen gebeurt dit: Nessie schrokt de 445MB helemaal op!
Foei Nessie! 🙄
Gedurende de updates van insiderversie 18343, 18351 tot 18362 werd geen enkele keer de reservemanager geactiveerd. Integendeel, bij nieuwe elke update werd die weer netjes uitgeschakeld. Dus zolang de waarde ‘PassedPolicy’ voor of na een halfjaarlijkse ‘feature update’ van Windows op 0 blijft staan, hoeft niemand te vrezen of te verwachten dat Nessie ontwaakt tenzij Microsoft er anders over beslist. Bovendien, wanneer er al een chronisch te kort is aan ruimte zal het weinig uitmaken of die gereserveerd is of niet.
Er zullen ongetwijfeld nog wel andere lekkere dingen zijn die Nessie bevallen, zoals de inhoud van de prullenbak. 😊
Nu, de meesten onder ons weten inmiddels al wel dat 10 dagen na elke update Windows zelf de oude versie zal verwijderen. Op voorwaarde dat de ‘PassedPolicy’ op 1 staat, zal deze oude installatie na een dergelijke schoonmaakbeurt in principe direct het maximum van 7GB aan gereserveerde ruimte opleveren.
Een nieuwe Windows 1903 installatie op uw oude pc of op een nieuw toestel.
Binnen het jaar zal niemand nog over een versie 1809 beschikken. Logisch, want de versies 1903 (april) en 1909 (oktober) zullen op het einde van dit jaar een feit zijn. Dit houdt in dat wanneer vanaf nu een nieuwe installatie moet gebeuren (geen update) de beide sleutels automatisch aangezet zijn! Dat testen was natuurlijk ook heel eenvoudig. Na de opstart van een previewer Windows 1903 (build 18343) heb ik die geïnstalleerd op dezelfde lege SSD van 32GB!
De gereserveerde ruimte pikt direct zomaar even 7GB of 22% van de schijf van 32GB in, die dus opgeslokt wordt door Nessie! Het zou evenwel de maximum zijn. Op een SSD van 128 GB en zelfs op een schijf van 500GB is dat trouwens ook het geval! Een SSD van 1TB had ik helaas niet ter beschikking...😉
Niet getreurd! We gaan nu die gereserveerde opslagruimte resetten: zet de ‘ShippedWithReserves’ op 0 en houd ook de ‘PassedPolicy’ op 0 anders gaat het niet! Start opnieuw op. Ga gewoon naar Instellingen>Opslag en klik op de link ‘Slim opslaan of nu opruimen’ blader naar beneden en klik op ‘Opruimen’. Start de computer altijd opnieuw op om de schijfruimte te laten berekenen. Je zal nu kunnen vaststellen dat de gereserveerde ruimte verdwenen is. Dit kan met of zonder een zelf aangemaakte map ‘Windows.old’ gebeuren.
1MB=7GB! Een computer is maar een rekenmachine, toch?
Er zit trouwens ook een pervers kantje aan heel deze opslagreserve: Microsoft gaat bij een nieuwe installatie een “te kleine” schijf nog kleiner maken om de updates te laten lukken terwijl dat bij een update niet gebeurt. Een grotere schijf aanschaffen is natuurlijk een oplossing maar dat gaat natuurlijk niet op voor toestellen met een beperkte vaste eMMC opslagruimte zoals budget laptops en tablets.
De vraag is dus niet - zoals de reacties op Gratissoftwaresite opmerken - of het dan slim is om de gereserveerde ruimte uit te schakelen, maar eerder waarom Microsoft toelaat dat er op zulke kleine schijven Windows 10 en hun feature updates geïnstalleerd worden!
Volgens eigen aanbeveling van Microsoft is de kleinst mogelijke schijf 17992 MB, voor een EFI-installatie. Voor een MBR-installatie is dat 25536 MB. Het kantelmoment waarop de 7GB gereserveerd wordt is een partitie van 20481 MB! (1024*20+1)
In hun ijver om op zoveel mogelijk toestellen Windows 10 uit te rollen zou Microsoft immers zelf de oorzaak zijn!
Dat we nu met de gereserveerde opslag opgezadeld zitten, zou het gevolg zijn van een bug. Bij een update wordt er immers niet gecontroleerd of er voldoende ruimte is. Om dan met een betuttelend wijsvingertje te zwaaien en te beweren dat het aan onze volle schijf ligt, is op zijn minst grotesk te noemen.
Om dan ook pas jaren nadien met een ‘Nessie’ te rechtvaardigen dat het voor ons de beste optie zou zijn, is ronduit paternalistisch!
https://docs.microsoft.com/nl-nl/windows/windows-10/release-information
Of het bovendien een rechtvaardige manier is en of we nu allemaal dankbaar moeten zijn dat het probleem op die manier wordt aangepakt, laat ik aan jullie oordeel over.
Maar er is meer...
Is de gereserveerde opslag wel echt nodig?
Het volgende cijfer heb ik verzonnen. Waarschijnlijk ben jij ook bij de 95% (of meer?) van de gebruikers die nog nooit problemen heeft ondervonden bij een feature update. De kans dat er iets anders schort dan schijfgebrek bij een update is immers veel hoger. Een gereedschap om oorzaken op te sporen vind je op
https://support.microsoft.com/en-us/help/10164/fix-windows-update-errors
Het is dus niet verwonderlijk dat jullie – net als ik - deze schermen voor de allereerste keer te zien krijgen. Tijdens een update van 1703 naar 1709 verschijnt dit scherm.
Ook bij de versie 1803 naar 1809 met beperkte schijfruimte gebeurt dit. Men kan beroep doen op externe opslag. Maar men moet eerst de interne problemen oplossen en daar knelt het schoentje.
Ook in Windows 1903 kan men ook beroep doen op externe opslag maar ook nadat er eerst voldoende ruimte is op schijf C! De externe opslag zal dan gebruikt worden om de tijdelijke bestanden als hiberfil.sys en pagefile.sys te verplaatsen zodat er meer ruimte vrijkomt op schijf C.
Wanneer er nog onvoldoende ruimte kan vrijgemaakt worden op schijf C, kan geen enkele update doorgaan, of het nu gereserveerde opslag is of niet. Over hoeveel reserve moet een systeem dan beschikken?
Enkel in optimale omstandigheden komt Microsoft met de gereserveerde opslag dus enkel tegemoet aan de verzuchtingen van de overige 5% (of minder?). Trek zelf maar de conclusies.
Tot besluit.
Alle vaststellingen zijn gebaseerd op de ISO-download van de Insider Preview 18343.
Na de update naar de nieuwe versie zal de gereserveerde opslag niet geactiveerd worden omdat beide sleutels op nul staan. Enkel op nieuwe toestellen zal de gereserveerde opslag sowieso geactiveerd zijn en 7GB bedragen die geactiveerd wordt van het moment dat de C-partitie groter is dan 20480MB! Tot op heden houdt Microsoft de gereserveerde opslag op een maximum van 7GB. Het wordt niet berekenend op ons effectief schijfgebruik.
Ofschoon ik tijdens geen enkele simulatie vastgesteld heb dat de gereserveerde opslag actief ingeschakeld werd naarmate de schijf gevuld werd met data, is het voor de modale gebruiker met een krappe schijf daarom enkel om die reden de beste oplossing om Nessie zelf de schijfruimte te laten bepalen. De nerds onder ons kunnen er waarschijnlijk ook wel mee leven omdat die hun feature update gecontroleerd uitvoeren vanaf (de inhoud van) een ISO-bestand die ze bij Microsoft afhalen.
Na een zevental versies probeert Microsoft hier het probleem met het jarenlange ‘mogelijk plaatsgebrek’ uit de wereld te helpen hoewel men hier moeilijk over een echte bug kan spreken. Er wordt nog altijd eerst gevraagd om plaats te maken op schijf C voor aleer de externe schijfopslag ingeschakeld kan worden. Die vrijgemaakte ruimte zou dan naar Nessie kunnen gaan. Maar wanneer er niet voldoende ruimte gerecupereerd kan worden voor de gereserveerde opslag zal een update toch niet doorgaan! Of Nessie dan ook echt noodzakelijk is op grote(re) schijven is nogal bedenkelijk want zelf actief de schijf vrijhouden van overtollige ballast helpt natuurlijk ook al jarenlang!
Toelaten dat Windows op een schijf van 32GB (of zelfs minder) kan geïnstalleerd worden is niet de beste strategie. Zolang Microsoft niet zelf de ‘PassedPolicy’ op 1 komt zetten ben ik van mening dat het dan ook niet meer nut heeft dan een pleister op een houten been. Meer info over Nessie vinden jullie hier.
https://blogs.technet.microsoft.com/filecab/2019/01/07/windows-10-and-reserved-storage/
Zo, jullie hebben nu een indruk van wat Nessie is, wat het doet en waarom die er is vanaf de volgende update. Jullie hebben een idee gekregen van de werking ervan. Voor de ene hoeft het niet, voor de andere kan het wellicht niet vlug genoeg...
Deze instelling kan snel gewijzigd aan en uit gezet worden door het interessante tooltje W10tools. Je vindt het op deze site terug:
https://www.jwsoftware.be/windows.php
Download en registreer gratis om de nieuwste updates te verkrijgen!
Wanneer Nessie dan toch ooit uit de diepte zal opduiken dan mag ik hopen dat jullie net als ik een fototoestel in de aanslag zullen brengen! 😉
Hopelijk vonden jullie het niet zo erg om dit uniek stuk onderzoeksjournalistiek door te lezen tot op het einde. 😊
Belangrijke update algemeen indien manueel toegepast (waarom zou je?):
Om te resetten na een NIEUWE installatie met Windows 1903 hoeft men niet terug op te starten. Het volstaat om ‘PassedPolicy’ en ‘ShippedWithReserves’ op 0 (nul) te zetten en vervolgens een Schijfopruiming te doen via Systeem>Opslag>Slim opslaan configureren of nu uitvoeren>Nu opruimen.
Ander leesvoer:
Wat doet Linux met de gereserveerde ruimte van Windows 1903?
http://home.scarlet.be/psdn0737/linuxland.html
Een single-EFI en dual-EFI in een Windows/Linux systeem (deel 1)
http://home.scarlet.be/psdn0737/dual_efi_boot.html
Een single-EFI en dual-EFI in een Windows/Linux systeem (deel 2)
http://home.scarlet.be/psdn0737/dual_efi_boot2.html
Hoe maak ik Windows even veilig als Linx?