Definitie:

"Vin doux Naturel" is de Franse benaming voor "versterkte zoete wijnen" waarbij de fermentatie (gisting) werdt gestopt door toevoeging van alcohol (Brandewijn of Eau-de-Vie) of een drank die gestookt werd uit een basiswijn van de streek. Het zijn wijnen die vaak als aperitief of bij een dessert gedronken worden.
Deze versterkte of gestopte wijnen, zijn zoet en bevatten meer alcohol (15 - 22 vol%).  Ook portwijnen, de befaamde madeira's, verschillende Sherry's en vele andere wijnsoorten behoren tot dit type wijnen.
De bepaling van, hoeveel suikers er minstens moeten vergist zijn om als een wijn te worden benoemd, is eerder "floers" omschreven. Dit laat natuurlijk veel speelruimte toe aan oneerlijke wijnspeculanten. In feite is dit allemaal niet echt belangrijk, men drinkt tenslotte hetgeen men zelf wil....!.  Kies dus steeds dranken die U goed smaken en vergeet grote merknamen, bepalingen, AC's, AO's en/of de verdoken wijnreclame van veel "wijn-specialisten".

Een "Vin de Liqueur" (Likeurwijn)  is ook een zoete apperitiefdrank met hoog alcoholgehalte die echter gemaakt wordt door toevoeging van alcohol aan niet gegist druivensap. Dit is dus eigenlijk geen echte wijn.  Een "Vin doux Naturel" is dit wel.
Voor meer informatie over  "Vin de Liqueur" zie hoofdstuk "Likeurwijnen".

Nog een andere "zoete" wijnsoort zijn de zg. "Vins liquoreux" (Dessertwijnen). Dit zijn zeer zoete wijn van hoge kwaliteit, waarin het zoetgehalte is ontstaan door het zeer hoge suikergehalte van de druiven, dat bij het gistingsproces niet geheel kon worden omgezet in alcohol. Aan een Vin Liquoreux wordt geen alcohol toegevoegd om het fermentatieproces te stoppen.
Deze wijnsoort wordt bij ons meestal als een "Dessertwijn" omschreven. Voor meer informatie over deze wijnsoort zie hoofdstuk "Dessertwijnen".

In dit hoofdstuk wordt de zg. "Vin doux naturel" behandeld.

Het  "versnijden" van  dranken:

 Het versnijden (of couperen) is het koud mengen van verschillende vloeistoffen met alcohol, meestal industriële consu mptiealcohol. Ook het mengen van druiven, most of wijn wordt versnijden of couperen genoemd. De Franse termen "assembler" en "assemblage" hebben mischien een betere klank maar bedoelen precies hetzelfde. Veel wijnen worden niet zuiver uit één enkele druivensoort geperst. Het versnijden tot een "cuvée" is dan de realiteit van deze "appellation". Dit is bv. het geval bij alle bordeaux-wijnen, Chateauneuf-du-pape, Chianti en Rioja-wijnen.

In de praktijk is het "versnijden of couperen" meestal het vermengen van wijn met een andere wijn of zelfs met water. Versnijden van wijn met water om deze als zuivere wijn in de handel te brengen is een strafbare vervalsing. Het versnijden van wijn met andere wijn hoeft echter geen vervalsing te zijn en wordt veel toegepast op zeer eenvoudige wijnen, die geen recht hebben op een herkomstbenaming of op een slechts zeer algemene herkomstbenaming (bijv. Beaujolais). In dat geval wordt de eenvoudige wijn, als die niet aan zijn vereiste alcoholgehalte komt, te weinig kleur heeft of anderszins te slap is, versneden met een wijn met hoog alcoholgehalte , een hoog suikergehalte en/of  een groot gehalte aan vaste stoffen. Zo worden eenvoudige Franse wijnen vaak versneden met wijn uit Noord-Afrika, Duitse wijnen vooral in slechte jaren met wijnen uit Oost-Europa; voorts worden Griekse muskaatwijnen veel gebruikt voor het versnijden van Franse zoete wijnen en aperitiefwijnen ( bv. de Vin de Liqueur's en Vin doux Naturel's ). Ook vele Champagne- of andere mouserende wijnen zijn vervaardigd van versneden (of aangerijkt) wijnen. In deze gevallen wordt de wijn of most door het versnijden steviger en beter. Zou men echter kwaliteitswijnen (of de most) versnijden met wijnen of most van mindere kwaliteit, dan zou het wel een vervalsing zijn. Het versnijden van wijnen met een strikte herkomstbenaming (de klasse wijnen...) is echter strafbaar.

De vinificatie-methode:

De werkwijze voor het aanmaken van "Vin doux naturel" wordt reeds honderden jaren uitgevoerd volgens het "aanrijkingsproces" dat werd ontdekt door Arnau de Vilanova in 1285. De vergisting van de druivenmost wordt gestopt door toevoeging van een hoeveelheid zuivere wijnalcohol (Eau-de-Vie of brandewijn). Men voegt normaal tussen de 5 en 10 % van het totale volume toe. Hierdoor kunnen een groot deel van de suikers niet meer in alcohol worden omgezet en behoud de wijn een groot deel van zijn natuurlijke suikers. Een gevolg van dit procédé is een wijn met een hoog alcoholpercentage en een zoete smaak.
 Deze wijnen zijn er zowel in wit als in rood. Voor beide wijnen is het procédé echter hetzelfde: de gisting wordt op een bepaalt moment afgebroken door het toevoegen van alcohol. De wijn wordt dus niet aangezoet, de suikers zijn de natuurlijke suikers van de druif. De druif zelf moet immers een potentieel alcoholgehalte van meer dan 14° bevatten. Als de gewenste hoeveelheid suikers vergist zijn wordt de alcohol  toegevoegd. Op deze manier wordt het alcoholgehalte verhoogd tot ongeveer 15 - 20°.

Het aanrijkingsproces of onderbreken van het fermentatieproces kan vroeg of later plaats vinden al naargelang of men een zoete (doux), een medium-zoete of half-droge wijn wil produceren. Hierbij moet men echter de wettelijke voorschriften naleven die bepalen dat het alcohol-gehalte tussen de 15 en 18% VOL gehouden moet worden (Franse voorschriften). In andere landen wordt de wijn soms versterkt tot zelfs 22 % Vol.
Meestal wordt het fermentatieproces onderbroken als de wijn een alcoholgehalte van 6 tot 8%vol bereikt. Het rest-suikergehalte bedraagd dan, voor de meeste van deze wijnen, 100 tot zelfs 150 gram per liter wijn.

Deze versterkte en zoete wijnen zijn normaal pas vier à vijf jaar na productie voldoende gerijpt en sommigen zelfs pas na ongeveer zeven jaar rijping op eiken vaten.
De "Vin doux Naturels" of gelijkaardige "Zoete en versterkte wijnen" worden over de hele wereld geproduceerd, gaande van Frankrijk, Italië, Duitsland, Griekenland, Spanje, Portugal tot Australië, Zuid-Afrika en de Verenigde Staten van Amerika.

Bekende Franse wijnsoorten:

Wij gaan nu enkele van de meest bekende "Vin doux naturel" eens beknopt onder de loep nemen en houden ons hierbij hoofdzakelijk aan deze uit Frankrijk en meer bepaald deze uit het wijngebieden van Languedoc-Roussillon.
Deze gebieden bestrijken samen de zuidoostelijke kuststreek van Frankrijk, van Arles tot aan de Spaanse grens. Ze vormen niet alleen de grootste wijnstreek van Frankrijk, maar ook van de gehele wereld. Het gebied beslaat een totale oppervlakte van 300.000 ha ! Hier wordt meer dan 90% van de Franse Vin doux naturels geproduceerd.
De zoete wijnen uit dit gebied worden grotendeels gemaakt op basis van de druivensoorten "Grenache noir" en de "Muscat à petits grains".

Banuyls AC:

Het wijngebied van Bayuls is gelegen ten zuiden van Perpignan juist voor de grens met Spanje. Het gebied beslaat ongeveer 2400 hectaren in een heuvelachtige omgeving met zeer steile hellingen. De wijnranken worden dan ook gekweekt op terassen. De arme boden zelf bestaat overwegend uit leisteen en is zeer zwaar om te bewerken. Het klimaat is er relatief zeer warm maar wordt sterk beinvloed en getemperd door de frisse zeewinden.
De Granache-druif is is hier overheersend.

De zware rode wijn die hier geproduceerd wordt is heel rijk aan tannine en alcohol. Banyuls bestaat voor tenminste vijftig procent uit Grenache Noir. Voor de AOC Banyuls Grand Cru is dit zelfs 75 %. Als complement aan de Grenache vind men hier de Cinsault, de Mouvédre, de Syrah en de Cardignan.

De aanmaak en rijping van de Vin doux naturel geschied in eiken vaten (foudres) van 150 tot 1300 hectoliters. Dit levert dan, na minstens 6 tot 24 maanden rijping, een oxidatieve en ranzige rode Banuyls op. Deze wijnsoort wordt in het Catalaans "Rimage" genoemd. De wijn gelijkjt sterk op een Port-wijn. De meeste wijnen worden echter slechts na een veel langere rijpingstijd op de markt gebracht.
De druiven worden grotendeels ontsteeld en dus zonder de stalkjes vergist. Voordat de wijn is uitgegist wordt wijnalcohol toegevoegd. Het resultaat is een zoete wijn met een alcoholgehalte van vijftien tot twintig volumeprocent. Vervolgens wordt de wijn tien tot zelfs dertig maanden gelagerd in halfgevulde vaten in de buitenlucht. De hitte en koude en de grote hoeveelheid lucht zorgen voor een flinke oxydatie. Dit is goed te proeven. Toch heeft de wijn een fruitige neus. Zuidvruchten, pruimen, rozijnen en appels zijn te herkennen, naast de nootachtige, kruidige geur van de geforceerde oxydatie. De geur en smaak liggen tussen Port en Madeira in.

Maury AC:

Een klein stadje ten noord-westen van Perpignan. De wijngaarden rond dit stadje vormen samen deze AC (appellation Controlé). Hier,in de vallei van de Agly, wordt een rosé- en een rode "Vin doux naturel" geproduceerd van de zwarte Grenache-druif. De wijnen zijn beschikbaar in een frisse jonge stijl maar ook in een meer ranzige uitvoering met een sterk geoxideerd karakter.
Sommige van deze rijke en zoete wijnen laat men zelfs 15 jaar rijpen en gelijken dan, wat uitzicht en smaak betreft op een Port-Tawny. Deze oudere Vin doux wordt door de "experten" aangeraden bij curryschotels. Dat is echter zeer moeilijk te kontroleren omdat curry zo goed als onvindbaar is in de Corbières ...(hahaha..!!!).
Tot de beste producenten in dit gebied behoren: Cave des Vignerons, Mas Amiel en Pleiade. In vergelijking met andere gelijkaardige producten behoren deze wijnen echter tot de dure tot zeer dure prijsklasse. Het zijn echter klasse-wijnen die bij de "Best of the best" geklasseerd mogen worden.

Fondillon:

Een zeer zeldzame wijn die op Banuyls lijkt is de "Fondillon", een onbekende wijn uit de Alicante DO. Deze zeer goede Vin doux is gemaakt van de Monastrell-druif en meestal achttien jaar op vat rijpt.  Slechts in zeldzame gevallen zal men in een wijnboek een verwijzing naar deze wijn kunnen vinden

De beste Fondillon komt uit de plaats Monovar (Alicante - Spanje), bij voorkeur van de Bodega Salvador Poveda.

Muscat- of Muskaat-wijnen:

Muskaatwijn (v. Fr. vin muscat) is een zoete witte of rode wijn, verkregen uit verschillende rassen van de muskaatdruif. Muskaatwijnen zijn dikwijls zeer aromatisch; zij hebben meestal een alcoholgehalte van 14 - 18%.
In Zuid-Frankrijk zijn vooral de muskaatwijnen (muscat) van Rivesaltes, Lunel en Frontignan bekend.  Ook in Zuid-Italië (speciaal op Sicilië) is de productie van deze wijnsoort (moscadello of moscatello) belangrijk. In Portugal is de Muscatel de Setubal de voornaamste muskaatwijn

Deze zoete, gouden Vin doux naturel wordt geproduceerd onder verschillende namen al naargelang de plaats waar deze werd gemaakt. De beste is gemaakt van de speciale Muscat-soort namelijk de "Muscat de Petit grains", dus deze met met relatief kleine vruchten en niet de grotere rassen van tafel-druiven.

Muscat de Rivesaltes:

Men verbouwd in deze wijnstreek de Muscat Blanc a petit grains en de Muscat de Alexandria. Sinds men er de druivenschillen langer in de druivenmost laat heeft de wijn veel aan fruitigheid en parfume gewonnen. Men produceerd er een groot gamma aan wijntjes, gaande van aperitief- tot dessertwijnen.

Muscat de Rivesaltes behoord tot een van de bekendste zoete en versterkte Muscat-wijnsoorten in de wereld. Beste producenten zijn hier Caves, Destavel, Forca Real, de Jau, de Chenes, Laporte, Mas Rous, de Pena, Piquemal en Sarde Malet.

Gemiddelde tot hoge prijsklassen worden er aangeboden.

Muscat de Frontignan:

Is een "Vin doux naturel" maar is ook beschikbaar als "Vin de Liqueur".

Muscat de Mireval:

Is een "Vin doux naturel"

St-Jean de Minervois:

Is een typische "Vin doux naturel".

Muscat de Lunel:

Een andere goede Vin doux.

Patras AO - Griekenland:

Patras,  gelegen aan de Noordelijke kust van Pelaponië, is een van de grootste wijn-gebieden van Griekenland. Men produceerd er hoofdzakelijk zoete, rozijnachtige Muscatwijnen en droge witte wijnen.
Behoudens de Muscatdruiven teelt men er ook de Mavrodaphne, Agiorgitico en de Phileri. Van de Mavrodaphne wordt een rijke, versterkte rode wijn geproduceerd. Deze wordt langdurig gerijpt in houten vaten en is vergelijkbaar met een Port-Tawny.

De Mavrodaphne-wijn:
Mavrodaphne betekent Laurier. Het is een blauwe druif die voornamelijk in Griekenland wordt geteeld, in Patras. "Mavrodaphne de Patras" wordt op dezelfde wijze gemaakt als de Banyuls. Toch heeft de wijn enkele jaren nodig om wat zachter te worden. Om dit verouderingseffect eerder te bereiken werd het vat vroeger net als in Banyuls een zomer lang buiten in de zon gezet. Tegenwoordig gebeurt dit in wijnkelders in een solera-systeem. Dit zorgt voor een constante kwaliteit. Het is een zoete, zeer volle wijn met een eigenaardig aroma dat doet denken aan roggebrood en appelstroop. Het alcoholpercentage is minimaal vijftien procent. Na vele jaren ontwikkelt zich een complex bouquet, zonder tekenen van overmatige oxydatie. Een aanrader voor wat prijs-kwaliteit betreft ....!!!

Een groot co-operatief is er de overheersende producent. Beste product: Achaia-Claus die een uitstekende en relatief goedkope "Vin doux naturel" op de markt aanbied..

Spaanse Muscat-wijnen:

De druivensoort waarvan bijna alle Spaanse Muscat-wijnen zijn gemaakt is de Muscat de Alexandia.
De wijnen die gemaakt worden met deze kwalitatief iets mindere druivensoort zijn bijna altijd "versterkt" en behoren dus meestal tot de "Vin doux"- categorie. De Spaanse wijnen zijn meestal van goede kwaliteit en zijn, door hun uitstekende prijs-kwaliteit verhouding zeker een aanrader. Dit geldt trouwens voor alle Spaanse wijnsoorten.

Gebruik:

Zelfs indien U geen liefhebber bent van zoete wijnen is het toch aangeraden deze eens te proberen. Men geniet het best van een "Vin doux" samen met een dikke snede rijpe Charentais-meloen en daarbij, volgens de Franse "kenners", met een portie ganzeleverleverpastei, geitenkaas of bij fruitschotels.
De excentrische Engelsen drinken de wijn met hun alom gevreesde "Pies" en hun Kerstmis-puddings.
Een "Vin doux Naturel" wordt best goed gekoeld gedronken en in kleine hoeveelheden. De Muscat-wijntjes hebben bezitten namelijk wel een zweem van honing en ook de andere smaken zeemachtig zoet , maar opgelet...het zijn allemaal krachtige wijnen met een relatief hoog alcohol-gehalte.
Een reeds aangestoken fles die terug goed werd afgesloten blijft nog weken lang perfect genietbaar.