---

---

8. GEWASBESCHERMING

8.1. Beschadiging door insecten

Aantasting van de spruitjes door koolvlieg

Bij de gewasbescherming van spruitkool gaat er traditioneel zeer veel aandacht naar het vermijden van beschadigingen door insekten.

De made van de koolvlieg (Delia brassicae Bouché) kan vrij omvangrijke schade veroorzaken. Het insekt overwintert als pop in de bodem. Bij een bodemtemperatuur van ongeveer 15°C op 5-8 cm diepte ontluiken de vliegen. Dit grijpt meestal plaats tussen 10 april en half mei.

Na de paring vliegt het wijfje van blad tot blad op de koolplant. Ze begeeft zich naar de bladrand en volgt de bladsteel en de stengel naar de plantvoet toe. De eiafzetting grijpt veelal plaats binnen een straal van 5 cm van de stengel.

Na 2 tot 14 dagen ontluiken de larven. Warme weersomstandigheden begunstigen dit proces. De larven zijn maden, dus pootloos met een onduidelijke kop. Deze maden verlaten de eitjes en kruipen over de bodem naar de planten toe. Op dit ogenblik, namelijk na het ontluiken uit het ei en vóór het binnendringen in de plant, is de made het meest kwetsbaar.

Zowel de planten op het zaaibed als deze die zich reeds op het produktieveld bevinden, kunnen aangetast worden. De maden dringen binnen in de wortels en vreten gangen.

Op het einde van juni of begin juli treedt een tweede generatie op. De legperiode van het volwassen insekt duurt dan langer, doch het aantal afgezette eitjes ligt lager. In augustus verschijnt de derde vlucht, die niet scherp van de tweede is afgescheiden. Bij spruitkool kan de eiafzetting nu plaatsgrijpen op en rond de spruitjes.

Aangetaste wortels gaan tot rotting over. De verstoring van het transport van water en voedingsstoffen veroorzaakt typische verwelkingsverschijnselen. Aanvankelijk hangen de bladeren slap, waarna ze zich 's nachts weer herstellen. Vaak verloopt de verwelking echter zo snel, dat na korte tijd de bladeren op de grond liggen, verdrogen en de planten afsterven.

Uittrekken van aangetaste planten uit de bodem gaat zeer gemakkelijk. Hierbij blijkt dan dat er zeer weinig zijwortels aanwezig zijn, terwijl de hoofdwortel, vooral aan de oppervlakte, doch tevens inwendig, een groot aantal onregelmatig verlopende gangen vertoont.

De schade aangericht op het wachtbed is soms zeer groot. Bij aantasting kort na het poten kunnen één of twee larven reeds de plant vernietigen. De larven van de derde generatie, waarvan de eiafzetting op de spruitjes plaatsvindt boren zich in de spruitjes en veroorzaken de zogenaamde 'wormstekigheid'.

Ook een vrij groot aantal rupsen kunnen schade veroorzaken aan spruitkoolplanten. De belangrijkste zijn: het groot koolwitje (Pieris brassicae L.), het klein koolwitje (Pieris rapae L.), het klein geaderd witje (Pieris napi L.), het koolmotje (Plutella maculipennis Curtis) en de kooluil (Mamestra brassicae L.). Koolrupsen worden het best bestreden in een jong stadium.

De melige koolluis (Brevicoryne brassicae Lis eveneens een zeer belangrijke beschadiger van het spruitkoolgewas. De luizen zijn 2 2,4 mm lang, grauwgroen en bedekt met een lichtgrijze, poederachtige substantie. De

Lichte gronden blijken een hoger risiko met zich te brengen voor de verspreiding van knolvoet. Zo stelt het probleem zich scherper in zand- en lichte zandleemgrond dan op zware zandleern- en kleigrond

 

De luizen kunnen zich zeer snel vermeerderen, en komen vooral voor in kolonies aan de onderkant van het blad, soms ook in het hart. De aangetaste bladeren worden bobbelig, krullen vaak om en vertonen gele vlekken. De spruitjes worden vettig en vies.

Plaatselijk kunnen bovendien belangrijke aantastingen optreden door de maden van de koolgalmug (Contarinia nasturtii Kieffer) en door aardvlooien (Phyllotreta spp.).

De koolgalmug is een 1,5 - 2 mm lang, weinig opvallend, bleekgeel mugje. Vanaf juni worden eitjes afgelegd in het hart van de jonge koolplant aan de basis van de zich juist ontwikkelende blaadjes. Als gevolg van de vraatschade door de jonge maden zwellen de stelen van de jonge blaadjes galvormig op. De plantendelen raken beklemd en gaan een draaiing vertonen. De groei in het hart van de plant wordt belemmerd. Vaak gaat het gehele groeipunt verloren.

Aardvlooien veroorzaken het meeste schade bij warm droog weer en aan jonge planten. De kevers vreten zeer kleine gaatjes in de bladeren en vreten aan de knoppen. Ook de larven zijn schadelijk. De larven vreten aan de wortels en mineren in de bladeren.

Tengevolge van schade door aardvlooien kunnen jonge planten volledig vernietigd worden. Bij de oudere planten worden veelal alleen de onderste bladeren aangetast. In het bladmoes worden dan gaatjes gevreten, zodat weldra enkel een doorzeefd blad achterblijft.

8.2. Aantastingen door schimmels

De laatste jaren eisen de aantastingen veroorzaakt door schimmels steeds meer aandacht op. Een onoordeelkundige vruchtafwisseling en het niet in acht nemen van elementaire teeltzorgen verhogen in belangrijke mate de kans op het optreden van schimmelziekten.

Knolvoet (Plasmodiphora brassicae) stelt menig spruitkoolteler voor grote problemen. Het gebruik van zware machines in natte omstandigheden heeft struktuurbederf tot gevolg, wat bevorderlijk is voor aantasting door deze schimmel. Indien bovendien een te enge vruchtafwisseling wordt toegepast, werkt dit de verspreiding van de ziekte in de hand.Lichte gronden blijken een hoger risico met zich mee te brengen voor de verspreiding van knolvoet.

Te zure gronden begunstigen eveneens de verspreiding van de schimmel.

Zwartpoten (Rhizoctonia solani) is een schimmelaantasting die reeds van oudsher gekend is in de intensieve tuinbouw. Vooral bij opkweek onder glas komt de ziekte vrij frekwent voor. De aantasting en de uitbreiding van deze schimmel verloopt het sterkst op lichtere gronden.

Bij natte weersomstandigheden in het najaar kunnen aantastingen optreden van 'stip' (Mycosphaerella brassicicola) en 'spikkelziekte' (Altemaria brassicicola en Altemaria brassicae). Het schadebeeld van Alternaria vertoont veel gelijkenis met het schadebeeld van Mycosphaerela. Dit leidt tot heel wat verwarring.

In vergelijking met Mycosphaerella-aantasting zijn de vlekken bij Alternaria-aantasting eveneens bruin, doch eerder onregelmatig van vorm en spatsgewijze verdeeld over het blad. Om de vlekken heen is bovendien veelal een duidelijke gele ring te zien.

Bij Mycosphaerella zijn in de vlekken daarenboven zwarte puntjes zichtbaar (vruchtlichamen: zowel perithecia van de geslachtelijke vorm Mycosphaerella brassicicola als pycnidia van de ongeslachtelijk vorm Phyllosticta brassicae). Bij Alternaria komen noch geslachtelijke noch ongeslachtelijke vruchtlichamen voor.

Valse meeldauw (Peronospora parasitica) treedt veelal op bij jonge planten op het wachtbed. Vochtige omstandigheden begunstigen de ontwikkeling en verspreiding van deze schimmel. Vooral pootbare planten die dicht tegen elkaar staan drogen traag op en worden vlugger aangetast.

Sporadisch treedt in het najaar eveneens aantasting op van echte meeldauw of witziekte (Erysiphe cruciferarum). Ook witte roest kan sporadisch optreden. De aantasting door witte roest grijpt vooral plaats op het marktbare deel van de plant, met name de spruitjes. Het kenmerkende gezwel (de opperhuid van de plant zwelt door ophoping van de sporen zeer sterk vooraleer open te barsten) is zeer gemakkelijk te herkennen.