Distic(h)on
version français
26e Beneluxcon, 26-28 november 2003, Blankenberge (B)
De naam is ontstaan door een samenvoeging van de versvorm 'distichon' en het 'con', dat de afkorting is van 'conventie/convention' en dat in het sf&f-milieu traditioneel wordt gebruikt om te verwijzen naar een bijeenkomst van liefhebbers van sciencefiction, fantasy en/of horror.
Distichon dubbelvers (di-stichon) of strofe bestaande uit twee verzen. Op basis van het aantal verzen spreekt men ook van tristichon, tetrastichon, pentastichon, enz.
In de antieke metriek is het een strofevorm bestaande uit een hexameter en een pentameter. Deze vorm wordt vaak in het epigram gebruikt, maar vooral in de elegie, waaraan het districon trouwens zijn volledige naam ontleent: elegisch distichon (Eng: elegiac distich).
hexameter
antieke, in het epos gebruikte, zesvoetige versmaat, waarvan de dactylus de basis vormt. In de 6e voet wort deze altijd vervangen door een trochee of spondee, vandaar de volledige benaming catalectische dactylische hexameter: -uu | -uu | -uu | -uu | -uu | -u.
De eerste vier voeten kunnen ook spondeeën zijn. Als in de vijfde voet wordt vervangen, spreekt men van een spondeïsch vers.
De hexameter heeft minstens één cesuur. Die kan, naargelang de betekenis van het vers het vereist, op verschillende plaatsen liggen. Enkele vaak voorkomende cesuren zijn de semiquinaria of penthemineres (na de 7e halve voet). Die laatste wordt meestal gecombineerd met een semiternaria of trithemimeres (na de 3e halve voet). Minder frequent zijn de trocheïsche cesuur (na de trochee van de 3e voet, d.w.z. na de 1e korte van de dactylus) en de bucolische (na de 4e voet). Die laatste is in feite een diaeresis.
pentameter
in de antieke metriek in feite een dactylische hexameter met een catalectische 3e en 6e voet. Beide onvolledige, halve hexamters (hemiëpes) worden gescheiden door een diaeresis: -uu | -uu | - || -uu | -uu- | u. De naam pentameter (Gr. 5 versmaten) ontstond doordat deze versvorm verkeerdelijk werd gelezen als -uu | -uu | -- | uu- | uu-. Hij werd alleen gebruikt in de 2e regel van het elegisch distichon.
Ook in de poëzie der Germaanse talen komt de pentameter voor. In het Nederlands o.a. bij de Tachtigers, meestal met jambisch metrum (bv.: Gorter, 'Mei').
In de Engelse literatuur is de jambische pentameter de meest gebruikte versvorm, bijzonder in het rhyme royal, het heroïsch couplet, het sonnet en in veel van de in blanke verzen geschreven epische poëzie.
puntdicht: "Gij vraagt wat een sneldicht voor een dicht is? / Het is een dicht dat snel en dicht is." (definitie van C. Huygens van het puntdicht)
Benaming van een versslot, waarbij in de laatste voet één of meer lettergrepen ontbreken. Is deze laatste versvoet volledig, dan is het een acatalectisch vers. Een vers waarbij in het midden en op het einde een lettergreep ontbreekt, wordt dicatalectisch genoemd. Is de laatste voet volledig weggevallen, dan is het een brachycatalectisch vers. Een hypercatalectisch vers is een vers met een overtollige laatste lettergreep. Als die overtollige lettergreep voor de aanvangsklinker van het volgende vers geëlideerd wordt (elisie), dan is het een hypermetrisch vers.
1. In de metriek: samenvallen van het einde van een versvoet en een woord, waardoor een pauze kan ontstaan (cesuur).
2. In de grammatica: breking (splitsing) van een tweeklank of lettergreep, in het bijzonder om metrische redenen (bijv. gescheiden uitspraak van twee opeenvolgende klinkers; in het Nederlands aangeduid door een trema). Vgl. syncope.
3. In de retoriek: het breken van een begrip in verschillende onderdelen. Vgl. accumulatio.
strofevorm van 7 decasyllabische versregels (jambische pentameter) met rijmschema ababbcc. James I, koning van Schotland, die deze vorm in zijn verzen gebruikte ("Kingis Quair", 1423), zorgde waarschijnlijk voor de naam. Chaucer had de vorm al eerder gebruikt in sommige van zijn verhalende gedichten, o.a. in "The Canterbury Tales" (eind 14e eeuw), waardoor het rhyme royal beter bekend is onder de naam 'Chauceriaanse stanza'. Later hebben ook andere dichters met de vorm geëxperimenteerd, o.a. Spenser, Shakespeare en Wordsworth.
(couplet: Lat. copula = verbinding). Een couplet is een verbinding van twee parallel gebouwde verzen. Bestaat het couplet uit 2 regels met elk een jambische pentameter, dan heet het een 'heroic couplet'. Dat komt vaak voor in epische gedichten en toneelstukken (bijv. Chaucer, Shakespeare, Marlowe).
Uitstoting van de slotklinker of eindlettergreep van een woord voor de klinker of stemloze h aan het begin van het volgende woord. Vooral in poëzie.
Terug * De Tijdlijn * Welkomstpagina
© 2003. Web page developed, translated and maintained by Vertaalbureau
Motte Abdijstraat 33 B-9500 Geraardsbergen Belgium e-mail: peter.motte@skynet.be