Filosofie

Zijn we allen filosoof? (bron: http://www.renevandelft.nl/)

Filosoferen heeft met nadenken te maken, dat is duidelijk.

Maar het is niet precies hetzelfde. Je kunt nadenken over een examenvraag,

over hoe je een scooter weer in elkaar moet zetten of hoe je het best een bedrijf kunt opzetten.

Maar dat is allemaal nog geen filosoferen.

Filosofie en wijsbegeerte zijn twee woorden voor hetzelfde, die allebei letterlijk:

het begeren van – of houden van – wijsheid betekenen.

Al de eerste mensen die zich filosoof noemden, gaven hiermee aan dat ze zichzelf niet wijs vonden,

maar dat ze dat wel wilden worden, als dat tenminste kon.

Er zijn vast akelige betweters onder de filosofen, maar eigenlijk is filosofie dus iets heel bescheidens.

Iemand die filosofeert is zich bewust van dat hij (nog) niet wijs is.

Met andere woorden: de dingen waarvan hij nu denkt dat ze waar of zinvol zijn, zouden best eens onzin kunnen zijn.

Om te onderzoeken welke van onze eigen meningen misschien helemaal geen goede meningen zijn,

moeten we ons bezinnen op wat we al denken te weten.

Echt nadenken kun je alleen goed als iets je interesseert, en dat kan van alles zijn.

We kunnen nadenken over heel concrete gevallen, bijvoorbeeld:

is het waar dat deze sneeuwpop van mij is omdat ik hem gemaakt heb?

Of dat dit geld van mij is ook al heb ik het ‘zwart’ gekregen?

Maar in filosofie is dat niet voldoende. Je probeert dan altijd concrete gevallen te begrijpen met behulp van het algemene.

Dus in dit geval: wat is eigenlijk bezit, of eigendom?

Wanneer zeggen we dat we iets bezitten?

Hoe kun je het oplossen wanneer twee mensen van hetzelfde zeggen dat ze het van hen is?

Waar is het idee van belasting heffen op gebaseerd?

Soms heb je daar al een bepaalde mening over, en om daar in je eentje goed en kritisch over na te denken valt niet mee.

Het kan dan helpen om er met iemand anders over te praten.

In het echt, maar het werkt ook al als je het in gedachten doet.

Dan stel je je voor wat iemand die iets heel anders denkt, tegen jou zou zeggen om je van mening te doen veranderen.

Hoe serieuzer je die andere mening neemt, hoe beter je na kunt denken over je eigen opvattingen.

Een mening is meestal een eindpunt en een filosoof zoekt naar het beginpunt van die ontwikkeling. 

Filosofie heeft allerlei vormen.



Zitten mijmeren over hoe vluchtig het leven is, is al een manier van filosoferen,

maar je kunt ook filosofie beoefenen als strenge wetenschap.

Daartussenin zitten nog veel mogelijkheden waar iedereen wel iets aan kan hebben.

Typisch voor een filosoof is dat hij probeert consequent te zijn.

Een gedachte kan wel waar lijken, maar blijft er iets van over als je alle consequenties bestudeert?

Door geduldig en vasthoudend steeds vooronderstellingen te beproeven, is filosofie niet alleen een apart academisch onderzoeksgebied, maar is zij ook op haar plaats bij heel andere zaken.

Al is het maar ongemerkt en gedeeltelijk, zij is altijd ook een factor in reflectie op levensvisie, religie, wetenschap en planning.

Een aspect dat meespeelt is bijna altijd een scherpe aandacht voor de taal.

Begrippen die we (soms gedachteloos) overnemen, bevatten vaak een onbekend gehalte aan vaagheid.

Het is meestal niet nodig – en vaak zelfs ongewenst – om een vaste terminologie te hanteren,

maar een scherpe en kritische reflectie op de gebruikte begrippen kan de zaken duidelijker maken.

Een analyse van een gedachte of van een gedachtewereld gaat dan ook samen met het bestuderen van de relevante woorden. Wat wordt er nu precies bedoeld?

Worden er geen problemen verdoezeld met vage taal?

Of worden er misschien zelfs problemen gecreëerd door ondoordacht taalgebruik?

Ook wanneer je plannen maakt voor je leven, je hobby’s of voor je bedrijf, dan is het verstandig om mooi klinkende frasen tegen het licht te houden.

Een plan is nooit slecht omdat er dingen tegen zitten – dat kan altijd – maar omdat het niet goed doordacht is.

Filosofie is zo een activiteit om je ideeën te ontwikkelen,

maar ook een activiteit waarin je er op probeert te letten wat je nu eigenlijk aan het doen bent tijdens dit filosoferen.

Laat je je leiden door argumenten, door gevoel of door wat je nu eenmaal gewend bent?

Daar hoeft niets mee mis te zijn, maar aandacht voor hoe je eigen denken verloopt,

kan de inhoud en de bron van je denken verhelderen.




Specialisaties binnen filosofie, bestaat dat?


Geschiedenis van de filosofie
Hoe is er in de loop van de tijd over mens, waarheid, betekenis, etc. gedacht? Hoe is ons huidige wereldbeeld tot stand gekomen? Zit er een lijn in de geschiedenis?

Metafysica
Wat is bestaan, of er zijn? Wat houden de meest algemene begrippen in? Is er een categorisering te bedenken van onafhankelijke soorten van bestaande zaken? Wat is de rol van de mens ten opzichte van het bestaan in het algemeen?

Filosofische antropologie
Wat is de mens? Hoe verhouden we ons tot de (andere) dieren? Wat is cultuur? Wat is dialoog?

Filosofie van de geest
Wat is bewustzijn? Levert het iets op de mens te beschouwen als een ingewikkelde machine? Hoe verhouden cognitie, neurologie en ervaring zich tot elkaar?

Politieke en Sociale filosofie
Hoe moeten mensen in groot verband samenleven? Wat zijn de beste regels daarvoor? Welke sluiten het best aan bij de eigenschappen van de sociale wezens die we zijn?

Ethiek
Wat is goed? Wat vinden mensen goed of slecht in bepaalde culturen? Wat zouden wij goed of slecht moeten vinden?

Esthetica
Wat is mooi? Is de schoonheid van kunst en van natuurlijke fenomenen te begrijpen op grond van de cultuur? Van de psyche? Van symboliek? Van vormprincipes?

Filosofie van een wetenschapsgebied
In elke tak van de wetenschap wordt er wel nagedacht over de basisverschijnselen of wetmatigheden waar van uit gegaan wordt. Wat zijn de grondslagen van wiskunde, sociologie, etc.?

Wetenschapsfilosofie
Wat zijn de criteria van een degelijke wetenschappelijke theorie? Hoe hangen wetenschapsgebieden samen? Zijn alle wetenschappen uiteindelijk tot elkaar te herleiden?

Taalfilosofie
Hoe moeten we taal begrijpen? Als een systeem van tekens dat naar zaken buiten dat systeem verwijst? Of, als verwijzing ten minste zo belangrijk is, verwijzen die tekens in de eerste plaats naar elkaar?

Logica
In hoeverre valt het denken te formaliseren? Hoe kun je stellingen of systemen bewijzen met behulp van (op zich betekenisloze) symbolen? Valt er iets te programmeren waarvan de werking op natuurlijke taal lijkt?

Ik ben een denkend kunstwerk:

 Filosoferen voor een werkbaar ‘kader’:
               Open vragen blijven (het heelal als limietsituatie)
              
               Er zijn gaten in onze kennis (weten of de fles zoals ik ze zie de echte werkelijkheid  vormt).
              
               Alleen materie bestaat en heeft complexe structuren voortgebracht zoals hersenen.
              
               Hersenen hebben andere dingen voortgebracht: kunst, moraal, muziek…
              
               De mens:
                •    Is een product van de biologische evolutie en is het toevallige product van de evolutie.
                      Een naakte aap die alleen gradueel van andere dieren verschilt. Mens- en biowetenschappen
                      onderzoeken de rol van toeval en noodzakelijkheid bij het ontstaan van de mens.
                •    Is alleen op de wereld, binnen bepaalde machtsstructuren
                •    Heeft God uitgevonden en kan enkel leven alsof God bestaat (of niet).
                      Een bovennatuurlijke entiteit, als de prima causa van het universum en veelal verantwoordelijk
                      geacht wordt voor bepaalde - of alle - aspecten van de werkelijkheid, is een verzinsel.
                      Deze verzonnen entiteit is niet tegelijkertijd oneindig en ver boven de mensen    
                      verheven, staat niet los van de door hem geschapen wereld (transcent) en tegelijkertijd
                      in bepaalde zin niet actief aanwezig in de wereld en in het wereldgebeuren (immanent).
                      De effecten van deze entiteit (noem het almacht en voorzienigheid) kunnen derhalve niet
                      door de mens worden opgemerkt.
                •    Voegt aan de wereld een rationele en emotionele dimensie
                      (de natuur, de realiteit is de eerste dimensie)
              
                Ik kan
                •    niet vertrouwen in iets buiten de kosmos, ‘het vanzelf-zo’, waarop ik beroep kan doen
                      zodat er geen instantie is die zin aan mijn leven (of de kosmos) geeft of zich om mij bekommert.
                      Er is geen achterliggend plan in de wereld. Het bestaan kent geen diepere zin.
                      Zingeving is subjectief en pragmatisch in te vullen.
                •    niet bewijzen dat God niet bestaat en steek geen tijd in het rekening houden
                      met de kans dat God bestaat (ik wil geen ontkennend atheïsme).
               
                Ik heb op geen enkele manier het gevoel dat ik deel uitmaakt van wat je `een groter geheel' zou noemen.
                Vormen van zingeving, of het zoeken naar betekenisvolle verbindingen, verstaan zonder
                dat een hogere macht centraal staat is mogelijk alsook een meer algemene vorm
                van spiritualiteit (gevoelens, gedachten met betrekking tot de zin van het leven
                in relatie tot een niet nader gedefinieerd beginsel.)
               
                Mensen die geloven moeten dat voor zichzelf kunnen verantwoorden en er niet zomaar “in” leven.
                
                Dankzij wetenschap en technologie zijn we in staat om problemen beter op te lossen waarbij
                verkeerde ideeën even efficiënt zijn als juiste.

                Er bestaat niets anders dan 'de natuur': materie, natuurwetten en kansprocessen.
                Wetenschap kan alleen werken met  materie, natuurwetten en kansprocessen. 
                Naast natuurwetten is er niets dan toeval. Natuurwetenschap is bij uitstek de weg om
                de realiteit te doorgronden.

                Wat gedaan is kan nooit ongedaan worden gemaakt.

                Mijn leven is ooit voorbij maar mijn daden werken na (doorheen de andere). 
                Ons bestaan is eindig, na de dood is er  niets.
                Wees nooit onophoudelijk begaan met het sterven, je leert het nooit,
                verzoen je met de eindigheid van je  bestaan.

               Bekijk de werkelijkheid vanuit een veelheid van perspectieven
               (vanuit elke hoek kijken naar de dingen, Nietzsche).

               Leef in functie van dit leven, hier en nu (Nietzsche) en doe alsof je leven
               zich eindeloos zal herhalen dan zal je leven intens zijn
           
               Wij en de wereld om ons heen bestaan; alleen al op logische gronden
               moet er een evolutionair pad zijn.
               Biowetenschappen onderzoeken het leven op aarde.
               Daarbij spelen feiten een hoofdrol. (Evolutie van het leven)
 
               Ethiek is een set afspraken binnen de menselijke cultuur.
               Er is geen absoluut goed of kwaad. Wetenschap kan ethiek alleen beschrijven en analyseren