TROJAANSE VROUWEN
bewerkt door Johan Boonen,
naar Euripides(415 vC)
Raamtheater op 't Zuid
Een antieke aanklacht tegen de oorlog
In zijn "Trojaanse Vrouwen" laat de Griekse toneelschrijver Euripides niet zien hoe gelukkig de overwinnaars van de oorlog zijn, maar richt hij zijn aandacht op de verliezers, de Trojanen, althans op hen die de slachtpartij hebben overleefd: de vrouwen. Hij toont niets van het geweld zelf, maar laat zien tot welke gevolgen en emoties onrecht en oorlog leiden.
Troje is geplunderd en de Griekse overwinnaars bereiden zich voor op de terugkeer naar Athene. Athena, godin van oorlog en wijsheid (wat een combinatie!) roept de hulp van de zeegod Poseidon in om de Grieken op hun terugweg te straffen voor hun goddeloos gedrag tijdens de plundering van Troje. Als gevolg daarvan zal Odysseus jarenlang over de zeeën zwalpen...
Ondertussen... de Trojaanse vrouwen wachten op het strand tot ze aan hun nieuwe Griekse meesters zullen overgedragen worden De oude koningin van Troje, Hekabe, hoort van de Griekse heraut Talthubios welk lot de overwinnaars haar, haar familie en de andere vrouwen van Troje bereiden.
Trojaanse Vrouwen is een felle aanklacht tegen de gruwelen van de oorlog. Het stuk is Euripides' literaire antwoord op de brutaliteit en de blinde, imperialistische vernietigingsdrang van zijn vaderstad Athene tijdens de Peloponnesische oorlog. Na een korte periode van wapenstilstand was in 416 de strijd in alle hevigheid weer opgelaaid tussen Athene en Sparta. Omdat het niet duidelijk partij wilden kiezen voor Athene, werd het eiland Melos aangevallen en ingenomen door de Atheners. Alle mannen werden gedood, de vrouwen en kinderen als slaven meegevoerd.
Trojaanse Vrouwen, geschreven een jaar na deze zinloze gewelddaad, speelt zich wel af tegen de achtergrond van de mythische Trojaanse oorlog, maar voor elke Griek was de verwijzing naar de actuele politiek zonder meer duidelijk. Het stuk is in de eerste plaats het verhaal van de vernietigende werking van de oorlog, een relaas over rouw en afscheid, maar het is ook een stuk over schuld en verantwoordelijkheid en over de relativiteit van winst en verlies.
Dezelfde oorlogszucht van de stadstaat Athene inspireerde Aristophanes in 410 tot zijn komedie Lysistrata, waarin de vrouwen weigeren nog seks te hebben met hun echtgenoten zolang deze oorlog blijven voeren. De oproep van Aristophanes aan de Atheense vrouwen bleef helaas zonder gevolg... de strijd ging voort.
De Peloponnesische Oorlog
In 431 v.C. begon de Peloponnesische oorlog, waarin de Bond van Deli, onder
leiding van Athene, vocht tegen de Peloponnesische Bond van Sparta en Korinthe.
De oorlog duurde 27 jaar, met een wapenstilstand van 6 jaar in het midden, en
eindigde op de overgave van Athene in 404 v.C. Nadat een invasie van het Perzische
rijk afgeslagen was, vormden een aantal Griekse stadsstaten de Bond van Deli,
die een vloot in stand zou houden om de Perzen op afstand te houden. Athene
nam als sterkste Griekse zeemacht de leiding van de Bond, die stilaan een Atheens
rijk werd. Sparta, tot dan tot de belangrijkste militaire macht in Griekenland,
zag deze ontwikkeling met lede ogen aan. Toen Athene in de clinch ging met Korinthe
en het handelsverkeer stillegde met een andere Spartaanse bondgenoot, Megara,
viel Archidamus II Attika binnen. Sparta had een haast onoverwinnelijk landleger,
maar Athene stond vooral sterk op zee. De oorlog werd met wisselende kansen
uitgevochten op zee, op het Peloponnesische schiereiland, tot op Sicilië toe,
maar uiteindelijk moest Athnene de duimen leggen. Enkele jaren later werd de
'wereldkaart' van toen grondig herschikt door Filips II van Macedonië en zijn
zoon Alexander de Grote...
De Trojaanse oorlog
Volgens de legende voerden de Archaeërs oorlog tegen Troje nadat Helenavan Sparta,
de vrouw van Menelaos, geschaakt werd door Paris van Troje. Het is een centraal
gegeven in de Griekse mythologie, maar van de vele epische gedichten die eraan
gewijd werden, kennen we enkel nog de Ilias en de Odyssee van Homeros. De Oude
Grieken geloofden dat deze oorlog echt plaatsgehad had in de 13e of 12e eeuw
v.C. De Duitse avonturier-archeoloog Schliemann ontdekte in 1878 een archeologische
site, aan de voet van de berg Ida, op een schiereiland boven het eiland Lesbos
in Klein-Azië die hij voor Troje aanzag. Waarschijnlijker is dat het epos van
Troje een mengeling is van verschillende strijdtaferelen uit de Griekse of Myceense
bronstijd. In zijn Aeneas vertelt Vergilius het verhaal van Troje, met de bekende
uitspraak van Laocoön, Vertrouw het paard niet, Trojanen! Wat het ook is, ik
vrees de Grieken die geschenken brengen. Het Trojaanse paard, de list waarmee
de Grieken tenslotte Troje konden innemen, leeft vandaag voort als de naam van
een minuscuul programma dat zich in personal computers nestelt om vertrouwelijke
informatie rond te sturen.
onwetendheid of omkoperij?
"Tijdens de 91e Olympiade (416-412), waarin de wedren gewonnen werd door Exaenetus
van Acragas, kwamen Xenocles en Euripides tegen elkaar uit. En de winnaar was
Xenocles, wie dat ook mag zijn, met Oedipus, Lycaon, Bacchae en het satyrspel
Athamas. Tweede na hem was Euripides, met Alexandros, Palamedes, Trojaanse Vrouwen
en het satyrspel Sisyphus. Een belachtelijk resultaat toch, dat Xenoclos won
en Euripides verloor, vooral dan omdat ze wedijverden met spelen van dergelijke
kwaliteit? We moeten dus wel één van deze twee conclusies aanvaarden, namelijk
dat zij die moesten stemmen onnozel en onwetend waren, en geen juist oordeel
konden vormen, ofwel dat ze omgekocht werden. Beide veronderstellingen zijn
bizar en de Atheners onwaardig."
Aelianus (Grieks schrijver in Rome, 170-235 n.C.), Variae Historiae 2.8
zie ook
http://classics.mit.edu/Euripides/troj_women.html
http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=Eur.+Tro.+1
Regie en decor: Brick
de Bois
Regie-assistente : Gitt
Bolsens
Bewerking: Johan Boonen
Kostuums: Mia Hollevoet
Toneelmeester: Nestor Poma
Met: Diana Belmans
(Andromache, vrouw van Hektor, zoon van Hekabe), Koen
De Bouw (Menelaos, leider der Grieken), Mieke
De Groote (Hekabe, ex-koningin van Troje), Lilian
Keersmaekers (Helena, geschaakte vrouw van Menelaos), Fran
Verstegen (Kassandra, dochter van Hekabe, profetes van Apollo) en Jonas
Van Geel (Talthubios, heraut van de Grieken)
Speelperiode: van 17 februari tot 31 maart 2006, wo-do-vr-za
20u; (NIET op 25 februari en van 1 t.e.m. 4 maart): op donderdag 23 februari
ook om 13u30 en op zondagen 12 en 26 maart 2006 om 15u.