De Comanche RAH-66.
Woord vooraf.
Korte historiek.
De lichte experimentele helikopter LHX.
Comanche RAH-66 moeizaam uit de startblokken.
Het aangekondigde einde.
Het operationeel gebruiksconcept.
Technische kenmerken.
Basiskenmerken.
Bewapening.
Sensoren.
De cockpit.
Navigatie en communicatie.
Het technisch onderhoud.
De Comanche als stiekemerd.
De bescherming.
De scala van problemen.
Explosie van operationele behoeften en technologie.
Overschatte bescherming.
Kreupel programmabeheer.
Het gevecht tegen technologische uitdagingen.
De politieke macht en onmacht.
Gevolgen.
Voor Army Aviation.
Voor de helikopterindustrie.
Voor toekomstige wapensystemen.
Conclusies.
Woord vooraf.
Inderdaad, de Comanche RAH-66 is geen
vliegtuig maar wel een helikopter met een merkwaardige levensloop.
Het levensverhaal past daarom volledig binnen de context van de reeks over "Moderne
vliegtuigen en hun problemen" omdat het zowat een schoolvoorbeeld is geworden
van wat er kan fout gaan tijdens de ontwikkeling van moderne wapensystemen. Het
ontnuchterend relaas over deze helikopter, die
tijdens de 21ste eeuw decennia lang de
modernste zou blijven in zijn soort, illustreert bovendien ook duidelijk dat
indien politieke moed en oprechtheid van de militaire experts hand in hand gaan
om de situatie van een belangrijk militair programma te evalueren, moeilijke
maar correcte beslissingen niet kunnen uitblijven.
Korte historiek.
De lichte experimentele helikopter LHX.
Indien we terugblikken op het prille
begin van de Comanche dan belanden we in 1983 bij het ambitieuze programma van de
Amerikaanse landmacht, de Army , die met de bouw van een nieuwe helikopter
wil starten, die voorlopig de
Light Helicopter Experimental (LHX) gedoopt wordt. Men had een behoefte op
dat moment voor 6000 helikopters, die de snel verouderende vloot van de UH-1
Iroquois nutshelikopter, OH-58A Kiowa verkenner en AH-1 Cobra lichte
aanvalshelikopter moest vervangen. Men zou bijgevolg verschillende LHX-modellen
ontwikkelen. Als lichte, dodelijke, overleefbare helikopter voor het uitvoeren
van gewapende verkenningen, zou de gevechtsversie van de LHX over alle moderne
technologische snufjes moeten beschikken met de beste capaciteiten, nieuwe
sensoren, een millimeterband radar en vooral een cockpit met een panoramisch uitzicht. Het is wel merkwaardig dat de behoefte om de LHX te
ontwikkelen veel gelijkenis vertoont met een programma dat in 1983 al tot een
waar succesverhaal is uitgegroeid, niet alleen in de Amerikaanse luchtmacht maar
in heel wat andere luchtmachten. Tijdens de Vietnamese oorlog bleek immers dat
heel wat ontwerpen van gevechtsvliegtuigen niet echt een toonbeeld waren van
vernuft en gevechtskracht. De reeks van logge, volumineuze, dure vliegtuigen
waarin de bemanningen qua uitzicht gehandicapt waren, zou vervangen worden door de
lightweight fighter, waaruit uiteindelijk de F-16 zou ontstaan.
In 1984 biedt Bell al een LHX-kandidaat aan, de Bell Advanced Tilt Rotor
(BAT), een lichtgewicht éénzitter, die echter al vlug naar de archieven
verhuist. De Army heeft immers nieuwe vereisten geformuleerd en vermits
het lichte vliegtuig met V-staart meer dan 3150 kilogram weegt, kan het niet
meer als LHX-kandidaat worden weerhouden. Ondertussen vormen Boeing en Sikorsky een team
dat in 1985 de eerste studies aanvat voor de LHX-competitie. De Sikorsky
(S-75) Advanced Composite Airframe Program (ACAP) geeft het LHX-project
conceptueel gestalte met bijzondere aandacht voor de voor- en
nadelen van het intensief gebruik van composietmaterialen.
Initieel zou de LHX een éénpersoonshelikopter worden die tot
meer in staat was dan een tweezitter. Daarom was het nuttig even te bestuderen of
deze ideale wens ook realiseerbaar was en werd de Sikorsky (S-76)
Helicopter Advanced Demonstrator of Operators Workload (SHADOW) gebouwd. Het
ging hierbij over een geavanceerde éénmanscockpit die tegen de neus van S-76
werd gemonteerd. De bedoeling was na te gaan hoe de mens zich in een moderne
cockpit kan integreren binnen de massa gegevens van visuele en auditieve aard
en tezelfdertijd het wapensysteem efficiënt en veilig kan gebruiken. De studie van
1985 kwam tot de slotsom dat de LHX voor de eenzame piloot onveilig was omdat de
werklast gewoon te hoog lag. Bijgevolg zou de bemanning van de LHX verdubbeld
worden. In 1988 besluit de Army dan ook wijselijk om de totale
behoefte tot 2096 exemplaren te reduceren en bovendien enkel de gevechtsversie
van de LHX als gewapende verkenner te ontwikkelen.
Vanaf 1988 kunnen we spreken van een echte LHX-competitie. Op dat ogenblik zijn
er al heel wat kritische rapporten aan het programma gewijd. Hierbij laat vooral
de Government Accountability Office (GAO) zich niet onbetuigd. Als
waakhond van het Amerikaanse Congres zal dit onafhankelijk agentschap, dat de
programma's en de uitgaven van de federale regering bestudeert, nog vaak van
zich laten horen. De Army kan niet onverschillig blijven voor de
GAO-kritiek en gaat akkoord om de twee prototypes in het
programma op te nemen. Tevens zal pas tot de volgende fase van de ontwikkeling worden
overgegaan indien de prototypes hun efficiëntie demonstreren. Het team van Bell-Mc
Donnell Douglas bindt de strijd aan met het team van Boeing-Sikorsky. De
LHX-kandidaat van deze laatste is een helikopter die nauwelijks zichtbaar is op
radar, volledig bestaat uit composietmaterialen en over een vijfbladige
hoofdrotor en een staartrotor beschikt die in de T-staart is ingebouwd. Het
voorstel van de tegenpartij zou niet worden uitgerust met een staartrotor, wordt
aangedreven door een vierbladige hoofdrotor en is buiten enkel een romp uit
composietmaterialen qua ontwerp niet echt fundamenteel verschillend van het
model van Boeing-Sikorsky.
In de loop van 1990 wordt de geplande aankoop verminderd, ditmaal tot 1292
toestellen. Op 5 april 1991 valt dan uiteindelijk het verdict. Boeing-Sikorsky
wint de competitie en zal de Comanche RAH-66 mogen bouwen (zoals de LHX voortaan
zal heten) of meer precies het demonstratie, validatie, prototype. De bouw van de eerste twee YRAH-66 prototypes (aanvankelijk vier) kan
beginnen met geplande levering in 1995 en 1998.
BEGIN
PAGINA.
Comanche RAH-66 moeizaam uit de startblokken.
Wanneer de Army zich bij de start van het programma
realiseert dat de productieplanning nogal optimistisch is,
besluit ze wijselijk om het Comanche programma te herstructureren.
De productie van het eindproduct zal bijgevolg niet starten in
1996. In februari 1992 wordt de herstructurering aangekondigd. De onderzoeks- en
ontwikkelingsfase zal wel meer tijd in beslag nemen en men wil zich voorlopig
niet vastpinnen op het productieluik. Het
werk van het Boeing-Sikorsky team kan dus niet echt onder een gunstig gesternte
van start gaan.
Op een moment dat de eerste onderdelen voor de prototypes
geconstrueerd worden, heeft een eerste critical design review plaats in
december 1993, die zonder kleerscheuren verloopt. 25 mei 1995 is de volgende
belangrijke mijlpaal. Het eerste prototype wordt aan het grote publiek getoond
tijdens de roll-out ceremonie in de Sikorsky-fabriek van Stratford,
Connecticut. Na het transport naar het ontwikkelingstestcentrum van West Palm
Beach, Florida, heeft de eerste vlucht van het prototype plaats op 4 januari
1996. Problemen met de transmissie tandwielkast hebben tot gevolg dat de tweede
vlucht pas op 24 augustus 1996 mogelijk wordt. Inmiddels moeten alle partijen,
betrokken bij de ontwikkeling van de Comanche, vaststellen dat de geldkraan aan
een laag debiet fondsen voorziet waardoor het testprogramma aan een eerder traag
ritme vordert. Wanneer in september 1998 het kersverse tweede prototype te
bewonderen valt op de luchtvaartshow van Farnborough, heeft het eerste exemplaar
slechts 105 vlieguren geboekt. Het tweede prototype kiest voor het eerst het
luchtruim op 30 maart 1999.
Ondertussen wordt elke gelegenheid te baat genomen om de troeven, voordelen en
kostenbesparingen in de kijker te plaatsen. Zo wordt het MANPRINT (MANpower
and PERsonnel INTegration) programma, als onderdeel van de ontwikkeling van
de Comanche, als het nec plus ultra aangeprezen. Tijdens de ontwikkeling zal
vooral met de behoeften van de gebruiker en van de eenheid worden rekening
gehouden. Tijdens de voorstudie met de LHX kreeg dit aspect trouwens ook al veel
aandacht. Het innovatieve soldaat-georiënteerde partnerschap tussen
regeringsbestuur en industrie zou een voorbeeld worden bij de aankoop van
militair materieel. Een verslag van de Analytic Sciences Corp. uit 1995
berekent zelfs dat de toepassing van MANPRINT op het Comanche-programma
een kostenbesparing oplevert
aan mankracht, training en veiligheid ter waarde van een gigantische 3,29
miljard dollar.
Rond de eeuwwisseling zullen belangrijke beslissingen moeten
worden genomen. Alle beheerders van
het programma beseffen echter wel dat er al belangrijke vertragingen in het
programma vallen te noteren en dat de magere kredieten een belangrijke handicap
betekenen voor de verdere uitvoering van het programma.
In juli 1998 verplaatst
men nogmaals de bakens en wordt beslist dat men tijdens de ontwikkeling van de
Fire Control Radar vijf jaar zal trachten te winnen. De overgang
naar de Engineering and Manufacturing Development (EMD) moet tevens met
achttien maanden worden vervroegd. De heroriëntering van het programma heeft een
rechtstreekse weerslag op het elektronische hart en de ziel van de Comanche
namelijk op het Mission Equipment Package (MEP) bestaande uit de
computers en de subsystemen die instaan voor navigatie, communicatie,
doelaanwijzing, bescherming, vliegen bij nacht, stuurinrichting en
beeldschermen. De Comanche MEP is technisch zeer ingewikkeld en betekent
een hele uitdaging om veelvoudige, geïntegreerde nieuwe technologieën te
ontwikkelen. Met een strikte financiering en een dwingend tijdschema zijn
bijgevolg nieuwe acquisitie-initiatieven nodig. Er worden daarom nieuwe
agressieve methodes uitgedokterd die de volledige acquisitieploeg aanbelangen.
In augustus 1999 wordt door Boeing en
Sikorsky een nieuw hoofdstuk ingeluid
van het Comanche-verhaal. Het moment is aangebroken om de
EMD-fase te starten.
De Army ontvangt
hun voorstel om tegen de ronde som van 3,1 miljard dollar de EMD-fase van haar
grootste luchtvaartproject te initiëren.
Op 4 april 2000 wordt voorlopig de laatste klip omzeild. De
Defense Acquisition Board (DAB) als hoogste beslissingsorgaan aanvaardt het
Boeing-Sikorsky voorstel. Op 1 juni 2000 worden door de betrokken partijen de
nodige handtekeningen onder het EMD-contract gezet. Het ontwerp, de ontwikkeling
en het testen van de twee bestaande prototypes zou worden afgewerkt en het
ontwerp, de productie en de assemblage van dertien bijkomende preproductie
prototypes zou binnen een zeer samengedrukt en onaantastbaar schema gerealiseerd
worden.
Ondertussen speelt de GAO in een niet afdoende ijver zijn rol als
waakhond van het Congres. De Comanche RAH-66 krijgt nogmaals de wind van voren.
In de analyse over het Comanche Program Cost, Schedule, and Performance
Status van augustus 1999 wordt een niet zo fraai beeld afgeschilderd over de
toekomst en de haalbaarheid van het pronkstuk van de Army. De conclusies
van de analyse spreken voor zichzelf: "The Comanche’s restructured program
continues to contain significant risks of cost overruns, schedule delays, and
reduced performance. The program is proceeding into product development without
some key technologies being mature and prior to critical mission equipment and
component capabilities being integrated and tested in the aircraft. The Army is
proposing changes to the aircraft that will increase, to an unknown degree, the
risk that some key performance capabilities will not be met. It is also
proceeding into product development when uncertainties and risks are high and
not consistent with best practices of commercial firms. To pay for the program,
the Army has reduced the number of advanced Apache Longbow helicopters it plans
to modify and is buying and upgrading fewer other replacement aircraft. This
will force the Army to retain older aircraft
for a longer period of time" .
Hij
of zij die de studie volledig wil doornemen kan hier terecht.
BEGIN
PAGINA.
Het aangekondigde einde.
De ondertekening van het EMD-contract is zonder twijfel een
uiterst belangrijke stap van de Army in de richting van haar fundamentele
transformatie, waarvan de Comanche RAH-66 een vitaal onderdeel vormt.
De kunstgrepen om de EMD zo vlug mogelijk tot een goed einde te
brengen wordt door de superviserende instanties niet echt goed onthaald.
De GAO staat te trappelen van ongeduld om het volledige programma
nogmaals grondig door te lichten.
In het vernietigend GAO-verslag van begin 2001 bevestigt het agentschap
nogmaals zijn reputatie als opsteller van berispende en kritische rapporten. In
een onafhankelijk verslag geeft ook het Directorate of Operational Test &
Evaluation (DOT&E) van het Pentagon op hetzelfde ogenblik
ongezouten zijn mening te kennen. De commentaar van DOT&E is overduidelijk: "Het
is hoogst onwaarschijnlijk dat de Comanche de vereiste prestaties zal kunnen
leveren binnen het huidige budget en tijdschema". De GAO benadrukt het
overdreven risico aangaande de ontwikkeling van de offensieve avionics
van de Comanche en zijn MEP, de te laag geschatte kostprijs, de al te ambitieuze
agenda voor de testvluchten, de ongeschikte testfaciliteiten en de onopgeloste
problemen qua overgewicht.
Ook heeft de GAO problemen met de te vroege start van de low-rate
initial production (LRIP).
De beheerders van het programma hebben ondertussen ook begrepen dat
het management spaak loopt. De Army bundelt voortaan alle
Comanche-activiteiten in het gemeenschappelijk programmabureel in het
hoofdkwartier van Army Aviation in Huntsville, Alabama. Einde 2001
beseffen ook Boeing en Sikorsky dat één enkel bureel het beheer van het
programma ten goede komt. Stratford wordt bijgevolg het zenuwknooppunt van hun
Comanche-beheer. Ook van regeringszijde gooit men het management over een andere
boeg. Voortaan zal Claude Bolton als nieuwe Assistant Secretary of the Army
for Acquisition, Logistics and Technology het Comanche-programma van nabij
volgen. Bolton doet zijn intrede met overtuigende geloofsbrieven. Hij bekleedde
immers voordien belangrijke managementfuncties in programma's zoals de F/A-22,
de B-2 en de Advanced Cruise Missile. Het heeft er alle schijn van dat
Donald Rumsfeld, in functie als Secretaris van Defensie sedert begin 2001, een
eerste zet doet om de Comanche extra zuurstof te geven door de expertise van de
luchtmacht aan boord te brengen.
Bolton spreekt als Comanche-neofiet duidelijke taal. Hij is van
oordeel dat 2002 een cruciaal jaar wordt voor het programma. Zijn uitspraak in
een interview met Bloomberg News is overduidelijk. "Either we are on track at
the end of the year or we are looking for something else to do: I could
terminate the program."
Belaagd van alle kanten kan de Army moeilijk doen alsof zijn
neus bloedt.
Op 15 juli 2002 wordt een nieuw EMD-voorstel geformuleerd.
De meest fundamentele wijziging is dat men de initiële productie, de
zogenaamde LRIP, zal starten in 2007, een verschuiving van twee jaar.
Door de LRIP te vertragen komen fondsen vrij die naar het EMD-budget kunnen
worden overgeheveld. Zo wordt het oorspronkelijke EMD-budget van 3,1
miljard dollar gespijsd met 3,4 miljard dollar extra. Het nieuwe programma
bevestigt hiermee eindelijk dat de criteria voor het behalen van een initiële
operationele capaciteit ( IOC) uit het vorige EMD-schema onrealistisch zijn. De
geplande IOC van einde 2006 was immers totaal ongeloofwaardig wetende dat de
eerste eenheid pas zou zijn uitgerust tegen einde 2008. Het getuigt dan ook van
meer realiteitszin te spreken over een initiële trainingscapaciteit tegen einde
2006 en over de eerste beschikbare gevechtsklare Comanche tegen september 2009,
drie jaar later dan het vorige tijdsschema.
De zesde herziening van het Comanche-programma heeft ook nog
andere niet onbelangrijke gevolgen. De helft van de bijkomende
beschikbare fondsen zal besteed worden aan de ontwikkeling van de MEP, inclusief
software die de Comanche-bemanning in de toekomst moet toelaten om de
begeleidende UAV (Unmanned Aerial Vehicle) te controleren. Eindelijk zal ook een
software integratie laboratorium (SIL) worden gebouwd, een onmisbare
testfaciliteit voor de integratie van sensoren, processors en displays. Voortaan
zal de software op de grond kunnen getest worden en niet rechtstreeks in het
prototype in vlucht worden uitgeprobeerd.
De nodige aandacht zal ook besteed worden aan de belangrijkste hete hangijzers
namelijk de ondermaatse verticale stijgsnelheid, het overgewicht en
de verbetering van de aërodynamica en van de krachtbron.
Vermits de EMD over een langere periode wordt uitgesmeerd, daalt de behoefte aan
testhelikopters. Geen dertien maar negen exemplaren zullen volstaan om voor de
IOC de nodige testvluchten uit te voeren. Het eerste EMD-toestel zou kunnen
vliegen in maart 2005. Schoorvoetend past de Army ook de behoefte aan van
het totaal aantal Comanches. In september 2002 wordt het vorige cijfer van 1292
toestellen gestroomlijnd naar een minimum van 819 exemplaren.
In oktober 2002 krijgt het Comanche-programma groen licht van de Defence
Acquisition Board om de zesde aanpassing door te voeren met dien verstande
dat er slechts in totaal 650 supercopters zullen gebouwd worden.
Het heeft er dus alle schijn van dat 2003 echt het jaar zal worden van de
waarheid voor het al zwaar toegetakelde Comanche-programma. Dat nog veel
onweerswolken boven de Comanche-horizon samentroepen blijkt ondermeer uit het
jaarverslag van de DOT&E die vanuit het Pentagon toeziet op de uitvoering van
alle programma's van de Amerikaanse krijgsmacht. Terwijl hard gewerkt wordt om
de eerste EMD Comanche vliegklaar te krijgen tegen de lente van 2005 gaan de
testen met de twee prototypes, die in feite voor 80 % verschillen van de EMD
toestellen, zo intensief mogelijk door. Dit belet niet dat DOT&E ondermeer
noteert dat er belangrijke technologische uitdagingen overblijven in verband met de
integratie van de software en de MEP, de gewichtsvermindering, de zichtbaarheid
door radars, de prestaties van de antennes en van het kanon.
Ondertussen geeft Donald Rumsfeld
in
zijn typische directe managementstijl duidelijk te kennen dat zijn
Comanche-geduld langzaam maar zeker wordt opgesoupeerd. In de loop van 2002
parachuteert hij immers generaal Welch, een op rust gestelde commandant van de
Amerikaanse luchtmacht, in het programma om met zijn panel het programma
objectief door te lichten. Deze ingreep zorgt voor nogal wat consternatie in
Army-middens en niet in het minst bij generaal Shinsecki, de commandant van de
Army. Dit belet echter niet dat de meeste suggesties van het Welch-panel om
de RAH-66 inspanning te verbeteren, worden aanvaard en toegepast in de zesde
herziening van het
programma einde 2002.
De secretaris van defensie weet echter van geen ophouden. Onder
zijn zachte dwang neemt één van de peetvaders van het programma, de Army
Secretary Thomas White, ontslag in april 2003.
Hij nomineert bovendien onmiddellijk de Air Force
Secretary James Roche, één van zijn vertrouwelingen, voor de vacante functie.
Generaal Shinsecki verlaat ook het strijdtoneel en wordt op 1 augustus 2003
vervangen door generaal Schoomaker, een al op rust gestelde generaal van de
Special Forces. Nu zal het echt menens worden voor de al zo vaak belaagde
Comanche RAH-66.
Generaal Schoomaker vat de koe onmiddellijk bij de horens en legt begin november
alle Comanche-beheerders op de rooster. Hij wenst zo vlug mogelijk een duidelijk
antwoord op de vraag of de Army van de 21ste eeuw werkelijk
een plaats heeft voor de Comanche en hoe hij past in het toekomstbeeld van het
inmiddels ook al legendarisch geworden Future Combat Systems (FCS). Een
ploeg van 55 leden verzet monnikenwerk en stelt 95 wijzigingen voor aan het
programma. Rond de jaarwisseling wordt nog steeds het grootste stilzwijgen
bewaard over de inhoud van de voorgestelde wijzigingen. Toch worden op dat ogenblik verschillende signalen
opgevangen dat de Comanche-strijd waarschijnlijk gestreden is. Het einde van de
Comanche RAH-66 wordt aangekondigd op 23 februari 2004.
De Comanche wordt het derde belangrijk wapensysteem dat door de Bush-administratie wordt stop gezet. In december 2001 wordt het raket
verdedigingssysteem van Raytheon een halt toegeroepen, door de Navy
gebudgetteerd voor 9 miljard dollar. In mei 2002 ondergaat het voor 11 miljard
dollar gebudgetteerde Crusader mobiel houwitserprogramma van United Defense
Industries hetzelfde lot. In beide gevallen weert het Pentagon zich vruchteloos
als een duivel in een wijwatervat om de administratie tot andere gedachten te
brengen. De Army houdt voor de Comanche de eer aan zichzelf en beslist
zelf om het programma te beëindigen. Het Pentagon heeft inmiddels 7 miljard
dollar aan het programma besteed en het overblijvende kostenplaatje voor de
volledige uitvoering van het programma wordt op 30 miljard dollar geschat. De
schrapping van het programma zou supplementair nog een beëindigingstoelage van 2
tot 4 miljard dollar kunnen betekenen, gelijkmatig te betalen aan Boeing en
Sikorsky. De niet gespendeerde budgetten voor de Comanche zullen gebruikt worden
om andere programma's voor Army Aviation tot een goed einde te brengen.
De Comanche was met zijn 40 % van het budget van Army Aviation inderdaad
een grote slokop geworden. Met een voorlopig geschatte prijs van 58,9 miljoen
dollar per exemplaar was de Comanche RAH-66 voor de Army uiteindelijk dan
toch te veel van het goede.
BEGIN
PAGINA.
Het operationeel gebruiksconcept.
Het operationeel gebruiksconcept van een wapensysteem is de aanzet
tot elk nieuw programma. Indien het concept is ingevuld dan kan pas werk worden
gemaakt van het document dat de operationele vereisten beschrijft, het
zogenaamde Operational Requirements Document (ORD). Hoe langer een nieuw
wapensysteem in ontwikkeling is, des te groter is het risico dat er zich tijdens
het lange traject conceptuele wijzigingen voordoen. Wat de Comanche betreft kan
men moeilijk ontkennen dat de periode vanaf de volle Koude Oorlog tot op heden
gekenmerkt werd door een grondige evolutie van de bedreiging en van de
technologie met een lawine van
aangepaste operationele gebruiksconcepten tot gevolg.
Tijdens het prille begin van het programma zou de Comanche de taken
van heel wat oudere helikopters overnemen. Deze te ambitieuze benadering werd al
vlug gestroomlijnd en algemeen werd aanvaard dat de Comanche als gewapende
verkenner in tandem zou werken met de AH-64 Apache aanvalshelikopter. Het
destructieve werk van de Apache zou immers een belangrijke meerwaarde krijgen
indien hij kon beschikken over een gewapende verkenningscapaciteit die
doelwitten vindt en ze ook aanduidt.
Met daarenboven een hele resem sensoren en communicatiemiddelen aan
boord kan het luik verkenning dus informatie voor de Army een uiterst
belangrijke bijdrage leveren tot het voeren van succesvolle gevechtsoperaties.
De hoofdopdracht van de Comanche bestond er bijgevolg uit om te zoeken naar
tegenstanders en ze te lokaliseren voor onmiddellijke vernietiging door de AH-64
Apache en dit bij dag, 's nachts, in slechte weersomstandigheden en in de rook
en het vuur van het moderne slagveld, en dit door gebruik te maken van een hele
waaier van moderne sensoren. Met speciale software wordt het slagveld
automatisch afgetast en worden doelwitten geïdentificeerd en gerangschikt
volgens een prioriteitslijst. Alle gegevens over het doelwit worden doorgestuurd
naar de AH-64, andere toestellen en de commando-echelons en zijn beschikbaar op
het tactische internet waardoor de Comanche een integrale component wordt van
het digitale slagveld. Door een efficiënte integratie van de sensoren wordt
bovendien alles in het werk gesteld om het beschieten van bevriende troepen te
voorkomen. Zijn sluip- en gluurwerk in allerlei gevechtsscenario's, inclusief de
waarschijnlijk toenemende operationele behoefte om ingezet te worden bij
stedelijke operaties, zouden hem tot de draaispil maken van het nu ook al zo fel
belaagde nieuwe FCS-concept van de Army.
Met zijn sterk gereduceerde radarecho en beperkte infrarode en akoestische
signatuur zou het vliegend informatiecentrum en wapenplatform in staat zijn alle
dringende en dwingende informatie op het slagveld te verzamelen om het zonder
tijdsverlies te verspreiden. Vermits veel verkenningstaken ondertussen door een
UAV kunnen worden verricht, wordt het operationeel gebruiksconcept nogmaals
verfijnd. De Comanche zal daarom in staat zijn om één of twee UAV's te
begeleiden, om het uitzicht over en de gevaren van het slagveld beter in beeld
te kunnen brengen.
Een grote première is ook het feit
dat de Comanche zijn mannetje moet kunnen staan in het luchtgevecht omdat men
ervan uitgaat dat zijn capaciteiten hem toelaten kleine laagvliegende
bedreigingen uit te schakelen een opdracht waar snelvliegende supersonische jets
wel eens moeilijkheden mee hebben.
Merkwaardig
is bovendien ook het concept dat de
strategische ontplooiing van de Comanche voorziet. Acht toestellen passen in een
C-5A Galaxy en vier in een C-17. Eens ter bestemming is de Comanche klaar voor
het gevecht binnen de 45 minuten. De Apache daar tegenover heeft uren nodig om
ontladen en geassembleerd te worden.
Het operationeel gebruiksconcept van de Comanche RAH-66 is een
groeispiraal geworden waarop schijnbaar geen limiet stond. De belangrijke
evolutie in de aard en de omvang van de bedreiging en de explosieve groei van de
technologie waren nu niet echt de fenomenen die de realisatie van het programma
vergemakkelijkten. Soms bestaat trouwens de indruk dat eerst de technologie werd
ontwikkeld en dat dan pas de doctrine volgde, een
vaststelling die wel vaker bij militaire
programma's aan de orde is, met vaak erg nefaste gevolgen.
BEGIN
PAGINA.
Technische kenmerken.
Basiskenmerken.
Wanneer de Comanche RAH-66 op 23
februari 2004 definitief van de lijst wordt geschrapt van nieuw aan te schaffen
wapensystemen voor de Army Aviation, zijn de technische kenmerken van de supercopter algemeen bekend.
Over het tijdstip wanneer alle innovaties operationeel zouden zijn, bestond
echter nog geen eensgezindheid.
In zijn basisconfiguratie is hij met zijn 5600 kg niet echt een lichtgewicht.
Met zijn lengte van 13,20 meter, zijn breedte van 2,31 meter en met zijn vijfbladige hoofdrotor (zonder rollagers) van 11,85 meter doormeter zou men
echter wel
een zwaarder toestel verwacht hebben
maar het intensief gebruik van composietmaterialen zal wel hebben bijgedragen
tot een significante gewichtsvermindering. De achtbladige staartrotor is
ingebouwd in de initieel T-vormige staart die vanaf de EMD-fase een H-profiel
zal krijgen. Voor de besturing zorgt een fly-by-wire systeem met drie
kanalen. Met zijn twee motoren die elk 1563 pk leveren (de productieversie is
van het type T800-LHT-802) zou een kruissnelheid van 161 knots (310 Km/uur) en
een verticale stijgsnelheid van 500 voet per minuut op 4000 voet hoogte kunnen
worden aangehouden. In dezelfde basisconfiguratie en met een inwendige
brandstofvoorraad van 1142 liter bedraagt de actieradius ruim 250 Km of een
vluchtduur van nagenoeg 2.30 Hr.
Bewapening.
De geplande bewapening van de Comanche bestaat uit de Hellfire raket (gestuurd door laser
of infrarood), de
Hydra 70 2,75 inch familie van lucht-grond raketten, de Stinger lucht-lucht
raket (ATAS) en een drieloops roterend kanon van 20 mm. Van de raketten kunnen
er respectievelijk 14, 56 en 28 exemplaren worden meegevoerd. Het kanon kan 500
schoten afvuren en dit tegen 750 of 1500 schoten per minuut. Innoverend is wel
het volledig intrekbare kanon en de mogelijkheid om de raketten inwendig te
vervoeren. Zo is er inwendig aan elke kant ruimte voor 3 Hellfires of 6
Stingers. In functie van de opdracht kunnen ook nog uitwendige lasten worden
vervoerd. In de eerste plaats kunnen 2 brandstoftanks van elk 230 US gallons
(870 liter) worden voorzien. Tevens zijn er 8 bijkomende wapenstations
beschikbaar. Met het Enhanced Fuel Armament Management Subsystem (EFAMS)
kan de bemanning bewapening en brandstofvoorraad aanpassen aan de tactische
behoeften van het ogenblik.
BEGIN
PAGINA.
Sensoren.
Voor zijn
verkenningsopdracht zou de Comanche kunnen
beschikken over de laatste generatie van passieve sensoren, die vaak een
verbeterde versie zijn van al bestaande toepassingen. De verkenner zou het
slagveld aftasten met een millimeter-golf-radar,
een thermal imager van de tweede generatie
en een TV-camera met hoge resolutie die in het near-infrared domein
functioneert. De radar is gebaseerd op de Longbow APG-78 radar van de
Apache die tot op een afstand van 12 Km voor zich uit snuffelt doorheen rook en
povere meteo naar een mogelijke bedreiging. De radar schildert een tactisch
beeld van het slagveld met aided target detection/classification (ATD/C).
Met de electro-optische sensoren kunnen moeilijk te observeren verborgen
doelwitten worden afgetast. De krachtige computers aan boord moeten toelaten de
diverse informatiebronnen te integreren zodat de stil hangende of verstoppertje
spelende RAH-66 in real time een volledig overzicht geeft van de
tactische situatie aan de lokale commandanten te velde of aan andere heli's of
vliegtuigen die tactisch belang hebben bij de informatie. Mobiele puntdoelen
kunnen dank zij ATD/C nauwkeurig worden gelokaliseerd en gescheiden van de eigen
troepen voor precisievuur. Alle Comanches kunnen worden uitgerust met de radar
maar slechts een derde van de toestellen zullen de radar aan boord hebben omdat
alle tactische gegevens via datalink naar alle geïnteresseerde gebruikers kunnen
worden doorgestraald.
Om doelwitten te kunnen vernietigen in omzeggens alle omstandigheden is de
Modernized Target Designation Sight / Pilot Night Vision Sensor (M-TADS/PNVS),
ook gekend onder de meer populaire benaming van Arrowhead, werkelijk het neusje
van de zalm. De basisversie heeft al jarenlang zijn kwaliteiten bewezen op de
Apache. De Arrowhead zou met zijn geavanceerd Electro-Optical Sensor System (EOSS)
de prestaties van de Apache 's nachts en bij ongunstige weersomstandigheden met
100 % verbeteren. De Arrowhead zou gedurende een zekere tijd tot rijpheid moeten
komen aan boord van de Apache en nadien verhuizen naar de Comanche.
Hij of zij die zich een duidelijker beeld wil vormen over de geplande
sensoren voor de Comanche, kan
in deze
galerij van videoclips een kijkje nemen.
De cockpit.
In een toestel dat zich wil doen
gelden als de meester van het digitale slagveld hoort tevens een magistrale
cockpit thuis. In een zo comfortabel mogelijke werkomgeving moet in een mum van tijd
een massa aan informatie worden verwerkt met een verkennende of
destructieve inhoud. Om zijn zeer ambitieuze rol waar te maken beschikt de Comanche daarom
over een gepressuriseerde cockpit waarin plaats is voor twee piloten. Ze
beschikken elk over onafhankelijke displays en computermiddelen. De displays
zijn de zogenaamde Multifunction Displays (MFDs) en de Multipurpose
Displays (MPDs). De twee naast elkaar geplaatste MFDs geven de tactische
situatie op een gekleurde digitale landkaart weer en de informatie die de
sensoren hebben verzameld over een mogelijk doelwit. De twee MPDs informeren de
bemanning over de status van de communicaties en de bewapening en sturen de menu
van alle displays.
De bemanning zal tevens kunnen beschikken over een Helmet Integrated Display
Sighting System (HIDDS) waardoor alle levensnoodzakelijke informatie
zichtbaar wordt op het vizier van de helm en doorheen een speciale kijker en dit
in de richting dat de piloot zijn hoofd draait. Deze
mogelijkheid zou de werklast van de bemanning moeten reduceren tijdens erg
moeilijke tactische situaties ('s nachts, op zeer lage hoogte). De HIDDS, in
totaal 2,6 Kg zwaar, bestaat uit een verwijderbaar deel, dat het vizier van de
vlieghelm als projectiemedium gebruikt, en een deel dat vast in de cockpit blijft
gemonteerd.
BEGIN
PAGINA.
Navigatie en communicatie.
Vermits de Comanche het koninginnestuk zou worden van het
digitale slagveld zullen zijn communicatiemiddelen deze ambitie ook moeten
invullen. Een van zijn meest opvallende elektronische componenten is het
Integrated Communications Navigation Identification Avionics (ICNIA)-systeem.
Dit systeem combineert individuele communicatie, navigatie en identificatie in
één enkel elektronisch geheel. Als helikopter ontworpen voor
net-centric-warfare zou de RAH-66 ook worden uitgerust met het
Joint Tactical Radio System (JTRS), een modulair aanpasbaar en software
gestuurd communicatiesysteem dat instaat voor spraak-, data-, beeld- en video-
communicatie via veelvoudige kanalen. De integratie van Link 16 en/of het Enhanced
Position Locating and Reporting System (EPRLS) en van satellietcommunicatie in ICNIA
was begin 2004 nog niet duidelijk. Voor de navigatie beschikt de RAH-66 over de
laatste technische snufjes met ondermeer inputs van de GPS en van de radarhoogtemeter.
Het technisch onderhoud.
Tijdens het ontwerp van de Comanche werd bijzonder veel aandacht
besteed aan alle aspecten die aanleunen bij het technisch onderhoud. Het
MANPRINT-programma zou immers zijn vruchten moeten afwerpen om personeel, kosten
en tijd te sparen. De Comanche werd als het ware gebouwd als een grote
doos, die als structurele ruggegraat dienstdoet en alle lasten torst. Met
gemakkelijk toegankelijke toegangspanelen waren alle interne componenten van het
toestel gemakkelijk bereikbaar voor onderhoud, herstel of vervanging. De
Portable Intelligent Maintenance Aid (PIMA), ter grootte van een laptop,
werd in het toestel geplaatst en diende als elektronische test-set, logboek en
handleiding voor het onderhoud. Daar waar de onderhoudsuitrusting van een
standaard helikopter bestaat uit 320 handgereedschappen heeft de RAH-66 er
slechts 49 nodig. De specifieke behoefte van het technisch onderhoud stuurde het
technologisch ontwerp van de RAH-66 hetgeen op zijn beurt resulteerde in een
aërodynamische verbetering.
De Comanche als stiekemerd.
Vanaf het ogenblik dat de eerste blauwdruk van de Comanche op de
computerschermen van de ontwerpers werd getoverd was het duidelijk dat het toestel de perfecte
stiekemerd moest worden. De combinatie van stealth en geïntegreerde
elektronica zou de helikopter uniek maken. Toch begreep men ook vlug bij het
ontwerp van de RAH-66 dat een vliegtuig of een helikopter als stiekemerd
uitrusten toch wel twee verschillende werelden zijn. De werkomgeving en de
bedreiging zijn immers totaal verschillend. Radar is dominant voor een vliegtuig
terwijl geluid een eerste aanduiding is van een naderende helikopter. Anderzijds
horen de bedreigingen op lage hoogte meer in het infrarode domein thuis. Vermits
een helikopter zich ook kan verstoppen in het terrein is hij moeilijk door
grondradars op te sporen en hebben ook radars aan boord van vliegtuigen nog
altijd problemen om een helikopter in de ground clutter bij de lurven te
vatten.
Akoestische stealth omvat twee elementen: de vermindering van het totale
geluidsniveau en de eliminatie van speciale geluidspatronen. De vijfbladige
hoofdrotor van de RAH-66 zorgt ervoor dat de frequentie van het geluid van
rotorblad naar rotorblad toeneemt. Tevens zouden naar omlaag en achterwaarts
geplooide rotoruiteinden het geluid verminderen. De in de staart ingebouwde
achtbladige rotor met zijn verborgen uiteinden zou de interactie tussen de
luchtwervelingen van de hoofd- en de staartrotor grotendeels elimineren.
Om de infrarode bedreiging een hak te zetten werd de Comanche uitgerust met een
zeer innovatief infrarood beschermingssysteem. De uitlaatgassen worden langs uitlaatroosters geleid die omlaag gericht zijn en zich in de verticale
structuur bevinden aan weerskanten van de staartboom. Door de hoge druk aan de
uitlaat ontstaat een drukval waardoor een luchtstroom wordt aangezogen, aan
omgevingstemperatuur en afkomstig van de luchtwervelingen van de rotors,
doorheen inlaten die zich aan de bovenzijde van de staartboom bevinden. Het
resultaat is een klein temperatuursverschil tussen de omgevingstemperatuur en de
temperatuur van de afgekoelde uitlaatgassen.
Omzeggens onzichtbaar zijn op radar betekent de radardoorsnede of radar
cross-section (RCS) zo klein mogelijk maken. Zoveel mogelijk
composietmaterialen gebruiken is al een stap in de goede richting. Daarnaast
moet ook gestreefd worden om de oppervlaktes van de structuur zo weinig mogelijk
in het verticale vlak uit te bouwen. Met een intrekbaar landingsstel, inwendig
vervoerde raketten en een kanon dat opplooibaar is in de neus werd de RCS sterk
gereduceerd. De grootste uitdaging bleek echter de afscherming te zijn van de
motorcomponenten en meer in het bijzonder het rotorhoofd met zijn ingewikkelde
mechanische structuur. Een stroomlijnkap in piramidevorm zou het goede evenwicht
vormen tussen een kleine RCS en gemakkelijke toegang voor het onderhoud door het
technisch personeel.
Dat het ontwerp van een stealthy helikopter duizend maal meer tijd vraagt
dan een stealthy vliegtuig heeft ook te maken met het feit dat voor de
ronddraaiende schoepen van de hoofd- en de staartrotor als duizenden posities in een
model moeten worden samengevoegd. De finale oplossing zou erin bestaan de
rotorbladen te bouwen uit speciaal behandelde honinggraatmaterialen. De idee om
de Comanche in vredestijd uit te rusten met onbehandelde rotorbladen maakte
bovendien vlug plaats voor de kostelijke maar tevens operationeel meer gezonde
oplossing om alle toestellen altijd van stealthy rotorbladen te voorzien.
BEGIN
PAGINA.
De bescherming.
Met zijn volledig van de buitenwereld afgeschermde cockpit, een
operationele vereiste die tot nog toe vooral tot de uitrusting van vliegtuigen
behoorde, betekent de pressurisatie tevens dat de bemanning beschermd is tegen
chemische en biologische bedreigingen. Een chemische detector verhoogt trouwens
dit bijzonder comfort. De veerkrachtige structuur van de composietmaterialen
draagt bij tot een hogere weerstand tegen projectielen en is tevens in het geval
van een crash een bijzonder voordeel. Alhoewel wordt melding gemaakt van een
verhoogde weerstand tegen elektromagnetische interferenties vinden we nergens een
spoor terug van de bescherming tegen de elektromagnetische puls (EMP), een erg
kostelijke en moeilijk te realiseren bescherming vooral bij toestellen waar
vooral composietmaterialen gebruikt worden. Composieten gedragen zich nu eenmaal
anders dan metalen in het geval van een EMP, omdat de kooi van Faraday als
basisstructuur en basisbescherming afwezig is en kunstmatig moet worden
gerealiseerd.
Bij de in gebruik name van de Comanche worden geen middelen voorzien om de
infrarode bedreiging het hoofd te bieden. De installatie van een laser
warning receiver wordt voorzien. Ook zal men een radar
warning receiver installeren, een passief systeem dat de radarbedreiging
weergeeft. Men gaat er blijkbaar van uit dat de kwaliteiten van de Comanche als
stiekemerd afdoende zijn en dat geen supplementaire uitrustingen nodig zijn om
de moderne bedreigingen het hoofd te bieden. Deze operationele
overmoed zou de voortzetting van het Comanche-programma in belangrijke mate
beïnvloeden.
De scala van problemen.
Explosie van operationele behoeften en technologie.
De nachtmerrie van de defensieplanners van 1983 was een massale
gecombineerde aanval van het Warschau Pact doorheen een Duits slagveld besmeurd
door nucleaire, biologische en chemische oorlogvoering. Op dat ogenblik kon men
moeilijk een snelle woestijnoorlog voorspellen in Irak. Evenmin werd gedacht aan
het toezicht houden op etnische enclaves in een verdeeld Joegoslavië en van een
jacht op terroristen van al Qaeda of op Taliban strijders in de bergen van
Afghanistan. Over een periode van ruim twintig jaar de operationele behoeften
continu moeten bijsturen kan moeilijk ongestraft blijven. De budgettaire
middelen zijn enerzijds niet onbeperkt, ook niet voor de Amerikaanse Army,
en anderzijds speelt de bikkelharde concurrentie van de UAV, als gedoodverfd
droomplatform voor de verzameling van inlichtingen boven het slagveld.
Deze basisproblematiek wordt daarenboven nog nadelig beïnvloed
door de verwezenlijkingen op het gebied van vooral de elektronica waardoor de
Achilleshiel van nieuwe wapensystemen, namelijk de integratie van software, een
quasi onbetaalbare en aartsmoeilijke opdracht wordt.
Dat de onaanvaardbare
vertragingen en aanpassingen van het Comanche-programma louter zouden te wijten
zijn aan de wisselwerking van toenemende operationele behoeften en technologie
wordt niet door alle kenners beaamd. Zo zou de vermindering van de budgetten,
die zich vooral in de periode 1994-1995 manifesteerden, aan de basis liggen van
alle onheil. Ook is bekend dat in die periode de Army de Apache AH-64D
als een hogere prioriteit beschouwde en over onvoldoende budgetten beschikte om
beide programma's in parallel te ontwikkelen. Het schema van het RAH-66 programma
moest daarom destijds noodgedwongen grondig aangepast
worden met een vertraging van de ontwikkelingsactiviteiten tot gevolg. Nadien werden de
fondsen bijgestuurd maar wilde men kost wat kost het initiële schema behouden
waarbij men dan weer een loopje nam met de basisprincipes van de ontwikkeling
van ingewikkelde wapensystemen. Kritieke fases van de ontwikkeling werden
uitgesteld ofwel in een onrealistische periode samen geperst. Vele moeilijkheden
van het Comanche-programma waren voorspelbare resultaten van de
overlevingsstructuur van de RAH-66 van 1995.
Toch getuigt het van weinig realiteitszin een wapensysteem te willen
ontwikkelen, dat de draaispil moet worden van het moderne slagveld, maar
waarvoor men een ontwikkelingsperiode voorziet van nagenoeg 26 jaar.
BEGIN
PAGINA.
Overschatte bescherming.
Na een reeks bange ervaringen in Afghanistan werd tijdens de
jongste oorlog om Irak bevestigd dat de inzet van helikopters op lage hoogte een
gevaarlijke onderneming
is. Een tiental helikopters werd
neergehaald waarbij het verlies van meer dan dertig mensenlevens te betreuren
viel. Niemand binnen de Army gaat dan ook de bewering tegenspreken dat er
een dringende behoefte bestaat voor nieuwe beschermingssystemen die de
alomtegenwoordige bedreiging van granaten voortgestuwd door raketten (rocket
propelled grenades of RPGs) en van op de schouder afgevuurde raketten men
infrarode zoekknop kunnen neutraliseren. Vooral de RPG-bedreiging baart ernstige
zorgen en hiertegen mag op korte termijn toch wel een afdoend middel
verwacht worden. Aan de hand van zeer gevoelige en precieze akoestische sensoren
zou de afvuurpositie zeer nauwkeurig kunnen bepaald worden. De RPG maakt
namelijk vooraleer hij wordt afgevuurd enkele zeer specifieke klik-geluiden die
kunnen gelokaliseerd worden.
Alhoewel de constructeurs, Sikorsky en Boeing, beweren dat de Comanche een echte
stiekemerd is, (zijn frontale RCS is kleiner dan die van een Hellfire raket en
zelfs 360 maal kleiner dan die van de AH-64 Apache) verkondigen sommige
tegenstanders een ander verhaal. De zo opgehemelde stealth-kwaliteiten van de
Comanche zijn een monsterachtig bedrog. Nieuwe radarsensoren, die in het lage
frequentiespectrum functioneren, zouden immers brandhout maken van de zo
geprezen capaciteiten van de Comanche als stiekemerd.
Deze uitgesproken zelfoverschatting wordt slechts op enkele schaarse momenten
bevestigd door de legerleiding. Zo gaf de bevelhebber van het Army Aviation
Training Center na de beëindiging van het programma ootmoedig toe dat er
voor de Comanche geen plaats is in een gevechtsomgeving zoals Irak. "It does
not have active survivability equipment" en hij voegde er aan toe dat de
Comanche beschikt over "a lot great technology for a low observable radar
threat, but the threat we're facing right now it's not prepared for."
Kreupel programmabeheer.
Het zal nagenoeg 15 jaar in beslag nemen vooraleer de beheerders
van het programma bij Boeing en Sikorsky begrijpen dat de beheerstructuur een
kreupele bedoening is. Ook van regeringszijde oppert men die mening. Pas in 2001
zullen de Comanche-activiteiten van industriële en van regeringszijde
gecentraliseerd worden. Men wil immers het verwijt ontlopen dat wanneer iedereen
verantwoordelijk is uiteindelijk niemand verantwoordelijk is. Een
programma met escalerende kosten en complexe problemen allerhande, waarin het
aantal integrated product teams, committees, review boards, requirements co-ordination panels,
independant review teams en greybeard panels het tracé volgt van een exponentiële
functie, kan een goed beheer in zekere zin de scherven lijmen.
Maar ook van Army-zijde mag men geenszins zijn handen in onschuld wassen.
Velen vragen zich af hoe het mogelijk was dat generaal Shinsecki, de voorlaatste
commandant van de Army, de eerste chef was die duidelijk aangaf dat hij
de controle over het Comanche-programma aan 't verliezen was. Hij was blijkbaar
de eerste chef die volledig op de hoogte werd gesteld van de werkelijke
problemen van de RAH-66. Zijn opvolger generaal Schoomaker had over de Comanche
trouwens maar één pertinente vraag in petto, "what can really make this
aircraft special?" een vraag die twaalf jaar na de ondertekening van het
eerste contract getuigt van ofwel een briljante visie of van een diepgaande
naïviteit, maar die in elk geval de wenkbrauwen doet fronsen bij elke
goedgeaarde beheerder.
Volgens ingewijden lag de kern van het beheersprobleem echter in een andere
korf. De programmabeheerder van de Comanche en tevens chef van het Acquisition
Corps, werd geconfronteerd met een schier onmogelijke taak. Naast de
problemen eigen aan het programma moest hij opboksen tegen de onwetendheid van
het leiderschap. De generaals bleken geen kaas te hebben gegeten van de
mogelijke implicaties van de ontwikkeling van een modern wapensysteem uit de
luchtvaartsector. Onwetendheid over productie, testen in vlucht en
risicofactoren was zowat de belangrijkste kwaal. En voegen we daar maar aan toe:
overdreven optimisme en liefst geen problemen oprakelen die het programma maar
ook hun toekomstige loopbaan zouden kunnen schade berokkenen. Op een moment dat
luchtmachtexperts in het programma worden geparachuteerd heeft het hele
programma al zoveel schade opgelopen, dat de programmabeheerder de bittere
Comanche-beker doorgeeft. Hij is er trouwens ook van overtuigd, als
kolonel-beheerder van het belangrijkste programma's van Army Aviation ,
dat zijn Acquisition Corps alle geloofwaardigheid tegenover de rest
van de Army heeft verloren. Men schiet niet alleen met scherp op de
moedige boodschapper maar de bevorderingscomité's negeren zelfs geruime tijd de noodzaak om
zijn mensen te promoveren.
Maar met zelfs een programmabeheer in een nieuw kleedje volhardt men in de
boosheid. De belangrijkste testen uitstellen tot op het einde van de
ontwikkelingsfase en een beslissing voor een low rate initial production
(LRIP) willen doordrukken zonder dat er operationele testen, die naam waardig
kunnen plaats vinden, en zonder dat er overtuigende gegevens beschikbaar zijn
over de betrouwbaarheid van de Comanche als geïntegreerd wapensysteem, getuigt
van weinig beroepsernst.
BEGIN
PAGINA.
Het gevecht tegen technologische uitdagingen.
Het overgewicht van de Comanche is tijdens zijn volledige
levensloop een belangrijk probleem gebleven. Om de vereiste verticale
stijgsnelheid van 500 voet per minuut te behouden werden talrijke technologische
ingrepen verricht met niet altijd bemoedigende neveneffecten. Zo werd ondermeer
het vermogen van de motor opgevoerd maar deze modificatie had tot gevolg dat
de levensduur van de motor van 3400 tot 2800 uren werd gereduceerd.
De Longbow radar van de Comanche had anderzijds ook te kampen met
groeipijnen. Bewegende doelen zouden met 80 % slaagkans moeten kunnen
gedetecteerd worden. De laatste testen leverden slechts een resultaat op van 49
% dus ver beneden de vereiste operationele behoeften.
Tijdens de testvluchten met de twee bestaande prototypes kwamen ook een aantal
ongewenste vliegkwaliteiten aan het licht. In het snelheidsdomein van 80 tot 100
knots werd een vervelende trilling van de staart waargenomen, wat wel geen
onmiddellijk probleem opleverde voor de vliegveiligheid maar wat een precieze
doelaanduiding bemoeilijkte en op termijn kon bijdragen tot de structurele
vermoeidheid van de staart. Een aërodynamische aanpassing van de wapengondel
verminderde weliswaar de trillingen maar was dan weer nadelig voor de
richtingsstabiliteit. Uiteindelijk zou een nieuwe staart (van T- naar H-profiel)
dit vervelende trilling- en stabiliteitproblemen moeten oplossen, een stille
hoop die misschien tijdens de testvluchten met de nieuwe EMD Comanches in
vervulling zou gaan.
Volgens ingewijden zouden de integratie van alle componenten van het Mission
Equipment Package (MEP), de realisatie van een minimale radardoorsnede of
RCS en verontrustende problemen met het kanon de ontwerpers nog vele grijze
haren blijven bezorgen. Het concept van het kanon was ongetwijfeld subliem, maar
de realiteit was echter niet zo bemoedigend. De drieloops Gatling van 20 mm
stabiliseren en bijgevolg precies vuur behouden was geen sinecure. Het kanon in
de neus opbergen was dan wel erg innoverend maar als deze actie pas kan plaats
hebben nadat de loop volledig is afgekoeld, omdat anders de limiettemperatuur
van de composietmaterialen van de neus wordt overschreden, dan is dat een
tactisch nadeel. Het ontplooide en warme kanon verhoogt immers de RCS en de
infrarode uitstraling.
De politieke macht en onmacht.
Algemeen wordt aanvaard dat het te lange leven van de Comanche in
belangrijke mate te danken is aan de wil van president Bush om bestaande
wapensystemen uit circulatie te nemen en direct over te stappen naar nieuwe
systemen gebaseerd op de nieuwste technologieën. De secretaris van defensie Donald
Rumsfeld trad deze stelling bij. "We don't get rewards for having antiques in
the military," zoals hij pleegde te zeggen, althans dat was de
theorie. Het oude vervangen door het nieuwe was één van de belangrijke
bouwstenen van de transformatie van de Amerikaanse krijgsmacht, die onder de
eerste regeerperiode van Rumsfeld nogal voor wat ophef zorgde. Rumsfeld zag
echter al vlug in dat hij ten minste één uitzondering op zijn basisregel tot
vernieuwing moest toestaan. De Comanche moest verdwijnen en liefst zo vlug
mogelijk. Eerst injecteerde hij enkele getrouwen van luchtmacht origine in het
programma, die uiteindelijk zijn vrij drastisch standpunt bijstuurden. Er was
geen sprake meer om de RAH-66 te kelderen maar het debat evolueerde wel naar het
aantal nog te produceren toestellen.
Deze koerswijziging had ongetwijfeld te maken met de politieke druk die vooral
in het Congres tot uiting kwam. In weerwil van vernietigende rapporten van de
GAO, waren Sikorsky en Boeing er toch in geslaagd om in het Congres heel wat
politieke steun bijeen te sprokkelen. Contractanten zijn nu immers zeer pienter
geworden en voor de Comanche zouden dan ook de meeste staten kunnen meesnoepen
van de welvaart. De 40 nieuwe componenten van de Comanche zouden geproduceerd
worden in 21 staten. De Comanche schrappen zou bijgevolg een belangrijke toename
van de werkloosheid over heel de Verenigde Staten tot gevolg hebben.
Het getuigt dan ook van enorm veel moed, visie en lef als generaal Schoomaker,
tegen alle politiek weerwerk in, zelf beslist om het Comanche-programma te
stoppen. "This is about fixing Army aviation", zoals hij zei, het
hoofdargument dat nog lange tijd zal blijven nazinderen.
BEGIN
PAGINA.
Gevolgen.
Voor Army Aviation.
Bij Army Aviation heerste er een gevoel van opluchting na
de beslissing van 23 februari 2004 om de Comanche RAH-66 vroegtijdig naar de
musea en archieven te verwijzen. Er was nu immers 14,6 miljard dollar
beschikbaar die tussen 2004 en 2011 aan andere prioritaire programma's van Army Aviation
zou kunnen besteed worden. De Army
meent over voldoende fondsen te beschikken om 800 minder exotische helikopters
aan te kopen, 1400 bestaande helikopters te moderniseren, meer UAV's aan te
kopen en met de ontwikkeling te beginnen van nieuwe verkenningshelikopters en
van een eigen cargovliegtuig. We hebben hier dus te maken met een drastische
koerswijziging want het principe van "zoveel mogelijk supermoderne helikopters"
lijkt nu plaats gemaakt te hebben voor "laat ons de oude werkpaarden maar
renoveren."
Hoe de intrinsieke behoefte voor de nieuwe verkenningshelikopter van 1983
uiteindelijk zal worden voldaan is nog niet echt duidelijk. De OH-56D Kiowa zal
ongetwijfeld een zoveelste update krijgen. Of zal het nieuwe Army
Reconnaissance Helicopter (ARH)-programma, dat in december 2004 gelanceerd
werd, en waarvoor een budget van 2 miljard dollar wordt voorzien, een kans
krijgen? De Army heeft
ondertussen wel begrepen dat de ARH tamelijk goedkoop en vlug beschikbaar moet
zijn en geen kritiek van het Congres
mag uitlokken. Een militaire versie
van de populaire AH-6/MH-6 Little Bird
van Boeing zou een goede kans maken of zal een eigendomsdispuut Boeing misschien de das omdoen? MDH, de constructeur van de
Little Bird, is een
dochtermaatschappij van Boeing en in Nederlandse handen. Of Boeing nu echt de
commerciële rechten verkocht heeft en al of niet de militaire licentie heeft
behouden is een bron van heel wat discussie en zou bijgevolg Boeing heel wat
stokken in de wielen kunnen steken. Ondertussen maakt Bell als enige concurrent
voor de ARH zich sterk bekwaam te zijn om hoogtechnologische systemen in
hun 407-model te kunnen inbouwen, een op en top burgerhelikopter, die al in
productie is. Het COTS (Commercial Off The Shelf)-principe begint dus
blijkbaar ook in de Amerikaanse defensie furore te maken.
Of het uiteindelijk tot een ARH-contract zal komen valt nog af te wachten. Dat
zal ondermeer ook afhangen van hoe en wanneer het Army-leadership hun
lamentabel aankoopsysteem zal kunnen opfrissen. In alle geval zijn de bouwstenen
beschikbaar voor een nieuw moderniseringsplan en is Army Aviation back to the
future.
BEGIN
PAGINA.
Voor de helikopterindustrie.
De reputatie van de Amerikaanse helikopterindustrie heeft met het
fiasco van de Comanche een lelijke deuk gekregen. Deze weinig verkwikkelijke
toestand is deels te wijten aan het Pentagon, dat zijn eieren in één korf pleegt
te leggen. Er waren immers geen wisseloplossingen mogelijk. Het consortium
Boeing/Sikorsky was heer en meester. Zonder echte concurrentie zijn stimulansen,
van welke aard dan ook, waardeloos. In deze omstandigheden zal een contractant
omzeggens altijd bevestigend antwoorden op elk voorstel omdat hij vreest het
contract te zullen verliezen maar ook goed beseffend dat de meerkost duidelijk
op de eindfactuur zal verschijnen. Zoals in zovele programma's wordt ook bij de
Comanche de industrie met de vinger gewezen voor alle gigantische
prijsoverschrijdingen omdat, althans volgens experts, geen enkel programma door
een regering zal worden goedgekeurd indien vanaf de aanvang te werkelijke
kostprijs wordt onthuld. De catastrofe van de Comanche heeft zeker niet
bijgedragen tot het herstel van de vertrouwensbreuk, die zich al sedert geruime
tijd bestond tussen de industrie, die een nieuw wapensysteem binnen het
voorziene budget en geplande schema moet leveren, en de Amerikaanse defensie,
die verondersteld wordt de beloofde budgetten beschikbaar te stellen om een
programma te realiseren dat aan de gestelde operationele behoeften voldoet.
Of de schrapping van de Comanche echt het eerder aangekondigde verlies van jobs
zal betekenen, is zeer onwaarschijnlijk. Op korte termijn zou het om het verlies
gaan van 2300 werkplaatsen. Deze cijfers lijken overdreven, wetende dat Boeing
en Sikorsky een beëindigingstoelage kunnen ontvangen van 2 à 4 miljard dollar en
dat vooral Boeing, met de moderniseringsplannen van de helikoptervloot, nog
aardig wat profijt zal kunnen doen. Op lange termijn ziet de toestand er echter
niet zo rooskleurig uit. Het heeft er alle schijn van dat de Europese
helikopterindustrie langzaam maar zeker zijn greep vergroot op de Amerikaanse
markt. De recente beslissing om een Europese helikopter te kiezen als nieuwe
presidentiële helikopter is een teken aan de wand.
Voor toekomstige wapensystemen.
De beëindiging van het Comanche-programma laat een erfenis na,
die toch ook heel wat positieve kanttekeningen toelaat. Vooreerst zou men durven
verhopen dat de verspilling van zoveel dollars, tijd en loopbanen nuttige lessen
opleveren. In alle geval is de technologische erfenis van het RAH-66 project
niet onaardig. Of zoals iemand het zeer kernachtig beschreef: "Comanche could
prove to be one of the most influential aircraft never to enter service."
Het gebruik van zeer geavanceerde composietmaterialen en technieken die voor het
eerst op een papierloze productielijn worden toegepast, wordt als waar
pionierswerk bestempeld. Toekomstige ontwerpen zullen ook beroep kunnen doen op
het gewichtvoordeel, onbuigzaamheid en weerstand tegen corrosie van
composietmaterialen en dit tegen een redelijke prijs.
De stealth-technologie zet hiermee tevens een belangrijke stap voorwaarts. De
introductie van de actieve besturing dank zij de installatie van fly-by-wire zal
in de toekomst ook de besturing van helikopters veiliger en gemakkelijker maken.
De technologie van de gasturbine motor heeft ook nooit gekende hoogten bereikt
in het streven naar een helikopter die kost wat kost moest voldoen aan de
vereisten van power-to-weight ratio.
Dezelfde technologische meerwaarde vloeit voort uit de niet
afhoudende inspanningen om computers meer overleefbaar te maken, een toestel te
ontwerpen waarbij het onderhoud een hoofdbekommernis was om alzo het principe
design for maintainability strikt toe te passen, slimme sensoren te
ontwerpen en te integreren.
Diegenen die beweren dat de werkelijke erfenis van de Comanche het gebrek aan
wederzijds vertrouwen is tussen de verschillende partijen en niet de avionics
die achterblijven, hebben misschien niet volledig ongelijk. In alle geval is
ogenschijnlijk het Comanche-debacle ook een oogopener geworden voor Ronald
Rumsfeld. Hij wil immers de ongelimiteerde kostenstijging van nieuwe
wapensystemen een definitief halt toe roepen. En met de noodzaak om ook de
ethische slordigheden die recent bij verschillende wapenprogramma's aan het
licht kwamen bij te sturen, is de tijd meer dan rijp om het hoofdthema van zijn
tweede ambtstermijn gestalte te geven namelijk een grondige hervorming van het
volledige aankoopsysteem van defensie. Donald Rumsfeld zal zich ongetwijfeld
inspireren bij de aanbevelingen die Norman Augustine, een befaamde
persoonlijkheid uit de defensie- en aankoopwereld, onlangs formuleerde in dit verband.
Ten eerste zou het volledige defensieapparaat meer realistisch
moeten worden over de kostprijs van de ontwikkeling en constructie van de beste
wapensystemen in de wereld. De beheerders zouden eens en voor altijd de kwalijke
gewoonte moeten afleren om technisch risico, inflatie, werklast, materieel en
andere kosten intentioneel te onderschatten.
Vervolgens zou defensie echt moeten beslissen wat het nodig heeft, om
het daarna te ontwikkelen zonder wijziging van operationele vereisten noch van
geplande budgetten. Ten derde zou defensie een
revolutie van de operationele vereisten moeten doorvoeren. Te veel eenvoudige dingen zijn overgespecificeerd terwijl te veel complexe systemen gebouwd worden zonder
voldoende regulerend toezicht. De industrie zou moeten beheren en defensie zou
moeten superviseren. Ten slotte zou defensie moeten beschikken over meer
specialisten die op afdoende wijze toezicht kunnen houden op de ontwikkeling en
de aankoop van huiveringwekkend ingewikkelde wapensystemen. Deze expertise is de
sleutel om defensie te behoeden voor de onbezonnen contractuele haarklieverij
van de industrie en voor de nutteloze overvloedige bijsturingen van de
operationele behoeften door de militairen.
De grondige hervorming van het volledige aankoopsysteem van
defensie wordt ongetwijfeld een hele kluif voor Donald Rumsfeld, die misschien
een beter eindresultaat zal opleveren dan het hoofdthema van zijn vorige
ambtsperiode, namelijk de transformatie van defensie.
BEGIN
PAGINA.
Conclusies.
Meer dan twintig jaar stond de Comanche RAH-66 in de kijker als
toekomstige draaispil van het digitale slagveld.
Wanneer de commandant van de Army generaal Schoomaker op 23 februari 2004
beslist om het programma te stoppen, is hij nauwelijks een semester in functie.
Deze periode bleek voldoende om heel wat politieke argumenten naast zich neer te
leggen en uiteindelijk zelf te beslissen wat Army Aviation wenste. De
geavanceerde nieuwe verkenningshelikopter moest niet de Comanche worden, die
ondertussen al menigmaal was vergruisd als te duur en onbetrouwbaar. De 40 % van
het budget van Army Aviation zou immers beter kunnen besteed worden om de dringende en dwingende
operationele behoeften in te vullen. De voorlopige prijs per exemplaar van
58,9 miljoen dollar zou ongetwijfeld nog tijdens de verwezenlijking van het
programma toenemen, te meer daar er niet echt een rem stond op de ongebreidelde
groei van operationele behoeften. Het
basispakket voorzag om het Warschau Pact van antwoord dienen in een scenario van
de Koude Oorlog. Het evolueerde naar het vervullen van een sleutelrol in
netcentric warfare waarbij ook UAV's een voortrekkersrol opeisen en waarbij
men zelfs na een ontwikkeling van meer dan 20 jaar moet toegeven dat de Comanche
niet in een Irak-scenario thuishoort. Comanche's combinatie van snelheid,
stealth en geavanceerde avionics maakte het tot een revolutionair toestel. Dat
was ten minste de bedoeling die op het einde van de vlucht uitmondde in de
pijnlijke bekentenis dat de Comanche te revolutionair was en dat met het
stuntelig programma- en budgettair beheer de supercopter gedoemd was om de rij
van mislukte, overschatte en te kostelijke wapensystemen te vervoegen. De
reputatie van de Amerikaanse helikopterindustrie krijgt een ferme uppercut. Ook
Donald Rumsfeld heeft zijn lesje geleerd en maakt de grondige hervorming van het
aankoopsysteem van defensie tot de hoofdopdracht van zijn tweede ambtsperiode.
Hij of zij die even een filmcollectie over de Comanche RAH-66 wil bekijken kan
rondsnuffelen in dit
Requiem for Comanche.
BEGIN
PAGINA.