 Pastinaak,
een vergeten smaak
herkomst
gebruik
variëteiten
grondbewerking
bemesten
zaaien
oogsten
gewasbescherming
weblinks
Met de
winter in aantocht valt het op dat het assortiment aan vers te oogsten groenten
in onze tuin weer heel wat minder wordt. Winterprei vinden we natuurlijk nog in
bijna iedere liefhebberstuin. Savooikool overleeft de vorst ook wel. Maar wist
je dat er een groente is die pas het lekkerst is als de vorst erover gegaan is?
Terwijl alle andere wortelgroenten gerooid moeten voor de naderende vorst, laten
we de pastinaak
ongemoeid. Misschien behoort deze witte wortel straks wel tot één van uw
favoriete wintergroenten.
Pastinaak groeit vrij
weelderig met een grof,
op selder lijkend blad.
Pastinaak is een oude
groente en wordt beschouwd als voorloper van de aardappel. Het was lange tijd
het hoofdvoedsel van de gewone man. De groente was vrij gemakkelijk te telen en
kon uitstekend een ganse winter lang bewaard worden. Sinds jaar en dag is de
witte wortel heel populair in Engeland. Ook nu nog worden er grote hoeveelheden
van gekweekt. Pastinaak
(Pastinaca sativa) behoort tot de familie van de schermbloemigen (Apiacae), een
welbekende en veel geteelde plantenfamilie in onze groentetuin. Denk maar aan
wortelen, seldersoorten, peterselie, kervel en knolvenkel. De minder bekende
pastinaak kan zijn
afkomst niet verbergen. De bladeren lijken wel een grove uitvoering van een
selderblad, de wortels kan je vergelijken met grote winterwortelen in een witte
uitvoering. De geur van de plant doet je eraan herinneren dat ook selder familie
is van deze weelderig groeiende plant. Opvallend is dat de kop van de wortel,
die wat ingezonken is, nooit boven de grond uitkomt. Na de winter loopt de
wortel opnieuw uit en vormt als spoedig een bloemstengel met opvallend gele
bloemen. Opvallend, daar de meeste andere schermbloemige groenten wit bloeien.
Er zijn heel wat
mogelijkheden om pastinaak
te gaan verwerken. Als ingrediënt van een stevige Vlaamse hutsepot is deze witte
wortel nog het meest bekend. Als smaakmaker van soepen kan je
pastinaak goed gebruiken.
Gebakken is pastinaak
heel lekker. De zoete smaak komt dan het beste tot zijn recht in een potpourri
met andere wortelgewassen. Ook als je de wortelen bakt kan je ze best even
enkele minuten voorkoken. De wortelen moeten geschild en versneden worden. De
harde kern wordt best verwijderd. In veel Engelse zoete gerechten zoals desserts
en confituur is pastinaak
onmisbaar.
Veel keuze wat betreft
variëteiten is er niet. Sommige variëteiten hebben lange, andere halflange
wortelen. Halflange van Guernesey is een standaardras dat al meer dan 50 jaar
gebruikt wordt. Ook "Halflange Witte" is door zijn kortere wortels gemakkelijker
te oogsten. Lange Witte Holkruin is een ras met lange wortelen en met een sterk
ingezonken kop. In Engeland zijn heel wat meer rassen te verkrijgen.
De langste wortel is meer dan 40 cm.
Bemerk ook de vertakte wortels.
De grond waarop we
pastinaak willen telen
vergt een goede voorbereiding. De verdikte penwortel heeft een spits, langgerekt
uiteinde dat diep kan uitgroeien. De langste wortel die ik daarnet rooide om een
foto te maken was meer dan 40 cm! Een losse, diep bewerkte grond is dan ook
noodzakelijk. Indien er op geringe diepte een hardere laag aanwezig is zal de
wortel een vertakte of kromme groei vertonen. Als je problemen verwacht met de
bewortelingsdiepte kan je toevlucht nemen tot een variëteit met kortere wortels
of de teelt op ruggen. Maak ruggen van zo'n 20 cm breed en 20cm hoog door grond
op te werpen zoals je doet bij het aanaarden. Doe dit wel op niet al te natte
grond. Enkele weken voor het zaaien zijn de ruggen al gemaakt. Dan kan de grond
voldoende bezakken en heb je de gelegenheid de al gekiemde onkruiden te
verwijderen.
De jonge kiemplantjes
kunnen er niet tegen om plots in contact te komen met hoge
meststofconcentraties. Kunstmeststoffen moet je goed inwerken en ruim op
voorhand toedienen. Indien dit niet mogelijk is, kies dan voor een gedroogde
organische meststof. Deze meststoffen geven hun voedingselementen niet allemaal
in één keer vrij, waardoor je geen problemen zal hebben met verbranding van de
jonge plantjes. Om een stevige, goed uitgegroeide wortel te bekomen is de
kaliumbemesting zeer belangrijk. Je kan extra kalium toedienen onder de vorm van
bijvoorbeeld Patentkali, maar opgepast, ook niet direct voor het zaaien. Gebruik
een perceel waar tijdens de winter of het voorjaar geen stalmest of compost op
gebracht werd. Een goede voorraadbemesting is bijvoorbeeld 150 gram per m² onder
de vorm van een gedroogde samengestelde organische meststof. Daarbij strooi je
dan ook nog 50 gram patentkali (30% Kalium). Overdrijf niet met de bemesting.
Teveel stikstof zal immers een overvloedige bladgroei veroorzaken, ten nadele
van de wortelvorming. Hou de groei van de planten in het oog. Twee maanden na
het zaaien kan je nog wat extra bijbemesten met een samengestelde kunstmeststof.
Die strooi je in kleine hoeveelheid naast de rijen. Je kan bijvoorbeeld 30 gram
blauwe korrel (12-12-17) gebruiken per m². Zeker na een nat groeiseizoen moet je
de bijbemesting goed verzorgen.
De zaden zijn groot en
plat in vergelijking met andere schermbloemigen. Je mag dan ook ongeveer 1 cm
diep zaaien. Pastinaak
vraagt heel wat ruimte, zowel ondergronds als bovengronds. Een grote rijafstand
van 40 cm heeft zo zijn voordelen. Bij de oogst zal je niet onmiddellijk de
naastliggend rijen loswoelen. Verder heb je meer ruimte om te schoffelen en
droogt het gewas beter op. Tussen de plantjes laat je zo'n 15 cm. Door deze
grote plantafstand kan het handig zijn de zaadjes in groepjes van drie uit te
zaaien. Hou daarna het sterkste plantje over. De kieming verloopt vrij traag.
Onder gunstige omstandigheden duurt dit toch al vlug twee weken. Daarom moet je
vermijden dat tussen de kieming en de eigenlijke opkomst van het zaad er
korstvorming optreedt. Strooi wat zand over de pas gezaaide rijen en vermijd te
zaaien in te natte grond. Je kan ook wat radijszaadjes bij de pastinaakzaden
leggen, je ziet zo beter de rijen en de radijszaadjes helpen de grond breken.
Zorg er in ieder geval voor de grond vochtig te houden tot aan de kieming. Als
je de grond afdekt met vochtige jutezakken of doeken, vergeet dan niet deze te
verwijderen net voor de opkomst. Steeds nieuw zaad gebruiken is de boodschap om
ontgoochelingen te voorkomen. Na één jaar bewaring is de kiemkracht al zeer
sterk verminderd.
Pastinaak
heeft een groeiduur, afhankelijk van de variëteit, van zo'n vijf maanden. Ideaal
is als de wortelen oogstrijp zijn net voor de winter. Een goede zaaiperiode is
dan ook half mei. Wil je ook in de zomerperiode al
pastinaak oogsten dan kan
je al begin maart of begin april zaaien. Deze vroege teelt is echter niet
geschikt om tijdens de winter over te houden. Te grote pastinaakwortelen worden
op de duur te vezelig. Ook begin juli kan nog wat gezaaid worden. Afhankelijk
van de weersomstandigheden in het najaar kan je dan vanaf de jaarwisseling
oogsten.
De traditie wil dat
pastinaken een betere en zoetere smaak hebben als er een koudeperiode overgegaan
is. Anderen houden toch liever van de smaak van jonge, fijne in de zomer
geoogste pastinaak. Als
je de ganse winter wil oogsten, moet je er enkel voor zorgen dat ze ook tijdens
een vorstperiode nog bereikbaar zijn. Dek een deel van de rij goed af met stro
en een laag plastiek. Het gedeelte dat je tijdens de vorstperiode toch niet zal
gebruiken mag je onbedekt laten. Verwijder in ieder geval de bedekking wanneer
de vorstperiode afloopt. De enige spelbreker bij het ter plaatse bewaren kan
wateroverlast zijn. Als je te maken hebt met zware, slecht doordringbare grond
kan je ze toch beter in oktober-november oogsten. Leg de wortelen dan in een
koele ruimte of kelder. Als de hergroei van de pastinaakwortelen in het voorjaar
opnieuw op gang komt zal je de oogst moeten stoppen, de smaak van de wortelen
wordt dan immers bitter en het vlees wordt voos. Laat de koudeperiode op zich
wachten, dan kan je toch voor de lekkere zoete smaak van
pastinaak zorgen door een
paar wortelen gedurende enkele dagen in de koelkast te bewaren. Bij het oogsten
worden de bladeren afgesneden, maar de kop van de wortel met daarin het
groeipunt laten we zitten. Een tiental m²
pastinaak kan zo'n 30 à
40 kg wortelen opleveren.
Om zoveel mogelijk
ongemakken van ziekten en plagen te vermijden kan je, tussen twee rijen in, een
rij ajuin uitzaaien. Pastinaakwortelen die volgroeid zijn vallen snel ten prooi
aan allerlei ziektes en insecten. Zaai dus niet te vroeg als je een gezonde
bewaarteelt wil bekomen.
Pastinaak wordt ook
wel eens witte wortel genoemd. Daaruit kan je besluiten dat we ook hier de
wortelvlieg moeten vrezen. Gelukkig is
pastinaak, ondanks zijn
lange groeiduur, iets minder gevoelig voor wortelvlieg. Zeker op lichte gronden
en op beschutte plaatsen moeten we maatregelen nemen tegen de wortelvlieg en is
het aangewezen om met insectengaas te gaan telen.
Een schimmelziekte waar
pastinaak veel last van heeft is Intersonilia. De bladeren vertonen eerst
zilvergrijze vlekken die later bruin worden en uiteindelijk kan het ganse blad
verdrogen. Phoma is een andere schimmelziekte die kankerachtige vlekken
veroorzaakt op de wortel. De vlekken zijn eerst bruin, later overgaand in
zwarte, ingezonken vlekken. Vooral in natte en koele omstandigheden kan de
ziekte zich snel uitbreiden. Beide ziektes blijven over op afgestorven
plantendelen. Een vruchtwisseling van één op vier is dan ook aangewezen.
Gescheurde wortelen kunnen voorkomen als na een lange droogteperiode plotse
regenval de wortels weer doet hergroeien. Je kan dit voorkomen door in
droogteperiodes wat water te geven, zo vermijd je dat de groei van de wortelen
stilvalt.
Vertakte wortelgroei kan verschillende redenen hebben. Het gebruik van
organische mest, te nat of niet diep genoeg bewerkte grond en droogte in een
jong stadium van de groei zijn enkele mogelijkheden.
Bronnen - Literatuur -
foto's :
-
Growing Root Crops In the Garden
- Easy
Parsnip Harvesting
- Carrots
and Parsnips
-
Donnie McBean - Growing parsnips is a piece of cake.
- The
Cultivated Gardener Feature Story
- PARSNIP
-
Parsnips
- Vegetable
Gardening @ the Vegetable Patch growing parsnips and organic vegetable
gardening
- botany-pastinaca
-
Production commerciale du panais en ontario
| 
