Op monolitische monumenten, zoals stèles en altaren, zijn fraaie bas-reliëfs en inscripties te zien. In de jaren zestig begon de Russische epigrafe Tatiana Proskuriakoff aan een lang en ingewikkeld ontcijferingsproces. Uiteindelijk slaagde ze erin de symbolen van de inscripties te interpreteren en enige opheldering te geven over het mysterie van het Maya-schrift. Ze ontdekte dat de teksten een historische inhoud hebben: ze verheerlijken de daden van de heersers en de belangrijkste gebeurtenissen in hun leven en gaan altijd gepaard met exacte data en verwijzingen naar de kalender. Daardoor weten we nu dat Yaxchilán geregeerd is door koningen die tot één dynastie behoorden.

De beroemdste zijn Vogel-Jaguar en zijn vrouw koningin Xoc, die opdracht gaven tot de bouw van Gebouw 33 dat de stad nog steeds domineert vanaf een 64 meter hoge heuvel. Als je beneden voor de enorme trap staat zie je nog net de dakkam van het gebouw bovenaan de heuvel. Voor één keer zijn we niet naar boven gegaan.

De oorzaak was niet zozeer dat onze benen het lieten afweten, maar wel het gebrek aan tijd. Deze zeer interessante dag was veel te overladen. Toen we Yaxchilán bezochten was de namiddag al flink gevorderd. Na dit bezoek moesten we per bootje terug naar Frontera Corozal, waar we eerst nog moesten middagmalen. Daarna ging het weer per boot de Usumacinta op, maar nu in de andere richting, naar Guatemala toe, een tochtje van veertig minuten dat ons naar het Guatemalteekse plaatsje Bethel bracht. Kinderen sleurden onze zware valiezen een aarden berm op voor enkele munten, een ontluisterend gezicht waarmee we het toch wel moeilijk hadden. De gids had ons echter gewaarschuwd hen hun gang te laten gaan. Ze hadden de fooien van die enkele tientallen toeristen hard nodig.

Toen al onze valiezen goed en wel boven waren nam Mario, onze uitstekende Mexicaanse gids, afscheid van ons. Enkele meters verderop stond een aftandse bus op ons te wachten. Krakend en piepend bracht die ons naar de grenscontrole, waar we de nodige formaliteiten ondergingen om Guatemala binnen te mogen. Al bij al ging dat nog tamelijk vlot, zodat we een uurtje later - het was toen al schemerdonker - hotsend en botsend op weg gingen, gekneld op de zitbanken, met de valiezen op een hoopje achteraan in de bus.

En zo ging het naar Flores, waar ons hotel stond, een lange en moeilijke rit. Toen we het hotel bereikten waren we werkelijk allemaal afgepeigerd. Guido, onze begeleider, begon onmiddellijk te bellen en te faxen. Hij wist als geen ander dat het onmogelijk was om met deze bus nog tien dagen rond te toeren.

Foto's van de Usumacintarivier en Yaxchilán vind je hiernaast rechts.