We hebben hier al jaren geen enkele officiële instantie meer gezien Doel 2020 speelt hier straathoekwerker, ombudsman en wetswinkel De leefbaarheidsdam zal in 2006 klaar zijn. Die gaan ze toch in 2007 niet afbreken. Dichtgetimmerde huizen. De rolluiken omlaag. Ramen met het bordje: dit huis is bewoond. De straten zijn leeg. Kerstversiering voor de ramen verraadt waar nog iemand woont. Elke keer dat ik naar Doel kom, lijkt het alsof het dorp meer en meer vervalt. Alleen taverne Doel 5 en de Molen blijven dapper verder doen om de toeristen te laven. Net als het elektriciteitswinkeltje van Charel waar al jaren goedkope strijkijzers en broodroosters in de aanbieding liggen. Maar dan zie ik enkele opmerkelijke tekenen die niet passen in het beeld van een verkrot dorp dat gedoemd is te verdwijnen. Sinds enkele weken zet groenteman Jan elke donderdagnamiddag zijn fruit- en groentekraam op de oprit van dorpscentrum De Doolen. Café de Sportvriend is weer open, net als de chalet van de watersportvereniging. En er is een miniwasserette voor Doelenaars zonder wasmachine. ,,Dat komt door de nieuwe Doelenaars'', zegt Jan Creve van Doel 2020. ,,Doel was afgeschreven, niemand praatte er nog over. Maar sinds begin dit jaar loopt het hier storm van mensen op zoek naar een betaalbare woning. We hopen dat ook andere marktkramers het voorbeeld van Jan zullen volgen. Er zijn onderhandelingen met een rijdende winkel. En vanaf februari kunnen toeristen en Doelenaars elke vrijdagavond en zondagmiddag in De Doolen terecht voor een culturele activiteit, een hapje en een drankje. Doel heeft een tweede adem gevonden.'' Dat was niet de bedoeling van de Vlaamse regering toen die in 1998 besliste om ten zuiden van het polderdorp het Deurganckdok te bouwen. Ze zei er onmiddellijk bij dat ze de leefbaarheid van Doel niet langer kon garanderen. Achteraf was duidelijk waarom: in de plannen zat al een tweede dok, het Saeftinghedok, en dat zou dwars over Doel lopen. Milieuverenigingen en de inwoners van Doel deden er alles aan om de havenuitbreiding tegen te gaan. Een leefbaarheidsstudie in 2000 toonde aan dat Doel ondanks het Deurganckdok leefbaar zou zijn. Het protest zorgde voor een jaar vertraging en er was een nooddecreet nodig om de werken te kunnen hervatten. Voor de 900 inwoners werd een onteigenings- en begeleidingsplan uitgedokterd dat 45,85 miljoen euro kostte. Sociaal bemiddelaar Roeland Aelbers werd voor de leeuwen gegooid. De Doelenaars konden hun huis vrijwillig verkopen aan de overheid. Wie wilde kon nog tot 2007 in zijn huis blijven wonen mits het betalen van een kleine huurprijs. De regering beloofde immers dat ze Doel tot 1 januari 2007 leefbaar zou houden en dat ze dan een beslissing zou nemen over het Saeftinghedok waardoor Doel onherroepelijk zou moeten verdwijnen. Zes jaar bleef Aelbers in Doel. Op oudjaar twee jaar geleden sloot hij zijn kantoor. Bijna iedereen had zijn huis verkocht. Wie Doel ook echt verliet, kon de toestemming geven aan de overheid om het te verhuren aan anderen. Sommigen weigerden dat, maar velen niet. Zo'n 300 kandidaten waren er ondertussen al om de verlaten huizen te huren, amper dertig huizen werden tot nu toegewezen. Doel 2020, maar ook politici zoals Europarlementslid Bart Staes, verwijten de Intercommunale Land van Waas, die hiervoor verantwoordelijk is, dat ze het mensen onmogelijk maakt om de vrijgekomen huizen te huren. Historisch waardevolle hoeves en gebouwen werden door de lakse politiek van de intercommunale volledig geplunderd. ,,De intercommunale voert een verrottingspolitiek. Als je de huizen bewust leeg laat staan en dus laat verkommeren, wordt je wens vanzelf werkelijkheid, namelijk dat Doel tegen 2007 onleefbaar is'', zegt Staes. ,,Officieel wonen er nu in Doel nog 400 mensen'', zegt Creve. ,,Maar daar moet je zeker 100 tot 150 bijtellen die niet officieel zijn aangegeven maar die een leegstaande woning in gebruik hebben genomen.'' Een elegante manier om te zeggen: gekraakt hebben. ,,Het gaat om jonge mensen, mensen met kinderen, mensen met een baan. Helemaal niet het publiek dat je met krakers associeert, geen mensen van de zelfkant van de samenleving. Een heel heterogeen publiek, maar met één doel: ze willen hier blijven en integreren. Wij hebben hier al jaren geen enkele officiële instantie meer gezien. Doel 2020 is de enige die actief is op het terrein. Wij spelen straathoekwerker, ombudsman, wetswinkel.'' Creve kijkt zelf met enige verbazing naar de heropleving van Doel. Een aantal kunstenaars, vooral uit de muziekwereld, namen sinds de zomer hun intrek. Onder meer Time Circus, alternatieve circusartiesten, en Think of One, een groep met internationale faam. Zij organiseerden samen met de oude bewoners het festival Duimen voor Doel.

Geen onteigeningsplannen

In Taverne Doel 5 zitten een aantal van die oude bewoners. Wim Vermeirsch kwam in 1997 in Doel wonen. Hij vond er zijn oude vrienden terug met wie hij op school had gezeten. Hij was meteen de laatste inwoner die in Doel een huis kocht. ,,Als ik het enkele maanden eerder had gekocht, kon ik nog op een herwaarderingspremie' rekenen die iedereen die in Doel kwam wonen, kreeg. De notaris zocht uit of er onteigeningsplannen waren voor Doel. Die bleken er niet te zijn. Tot enkele maanden later het verdict viel.'' Hij blijft hier wonen tot het niet anders meer kan. ,,Veertien kilometer rijden voor een brood. In de week, als er bussen rijden, gaat het nog. Als je op zaterdag een brood bent vergeten, betekent het op zondag geen brood eten. Maar het is hier rustig wonen. Mijn boot ligt hier. Ik ga elke dag naar de Schelde kijken. Het is hier beter wonen dan aan zee.'' Hij werkt in een supermarkt en is amateur portretschilder en heeft het niet zo begrepen op een aantal van die nieuwkomers. ,,Het bordje dit huis is bewoond' is een excuus om het huis te plunderen'', zegt hij. ,,Er zitten altijd mensen met slechte bedoelingen tussen'', geeft Creve toe, ,,maar de meeste mensen onderhouden wel degelijk het huis. Die mensen worden op hun plichten gewezen en er is weer een minimum aan sociale controle.'' Nog één jaar en dan zou de regering moeten beslissen of het Saeftinghedok er komt of niet. Of Doel kan blijven of niet. Maar niemand gelooft dat binnen een jaar de Doelenaars gedwongen worden hun huis te verlaten. ,,De feiten hebben die datum al ingehaald. Het zal zeker 2010-2011 zijn voor de beslissing valt. Het Deurganckdok zal pas in 2008 klaar zijn. En de ontsluitingsmoeilijkheden zijn zo groot dat ook ik niet geloof dat dat tweede dok er ooit zal komen. Ik begrijp dat de haven alle mogelijkheden openhoudt. Ik begrijp niet dat de regering zich niet aan de belofte houdt om tot 2007 die leefbaarheid te garanderen, want dat doet ze niet'', zegt Staes. Hij doet de overheid een paar voorstellen. ,,Doel zou het visitekaartje kunnen zijn voor de Antwerpse haven waar gasten kunnen logeren en verpozen en waar een bloeiende creatieve gemeenschap zou kunnen ontstaan. Havenarbeiders zouden er kunnen wonen, wat een antwoord is op het mobiliteitsprobleem. Pernis in de haven van Rotterdam is daar een mooi voorbeeld van.'' Creve kan zich daar wel in vinden. ,,Het was altijd: Doel of de haven. Dat hoeft niet zo te zijn. We kunnen elkaar aanvullen. Doel is dé toeristische topper van het Waasland. 60.000 mensen die elke zomer de overzet naar Lillo nemen. Ik begrijp niet dat je dat links kunt laten liggen. Er werd een leefbaarheidsdam gebouwd om de polder en Doel af te scheiden van de haven. Voor ons is dat een definitieve grens. In 2006 zal de dam klaar zijn. Het kan toch niet dat ze die in 2007 opnieuw gaan slopen.'' (IG)