Van onze redactrice

Veel Doelenaars trekken weg uit hun dorp. Want door de uitbreiding van de haven wordt het er onleefbaar. Maar anderen doen er net alles aan om er te kúnnen wonen. Dankzij het woonrecht kan Doel na de ontvolking opnieuw bevolkt worden.

,,We werden van het kastje naar de muur gestuurd, maar het dorp had ons meteen in zijn klauwen en we hebben koppig doorgezet. Nu zou ik hier nooit meer weg willen.''

De touwtrekkerij rond Doel duurt al jaren. De inwoners wilden hun dorp tot elke prijs behouden. De havenlobby wou de mensen weg, om de Antwerpse haven te kunnen uitbreiden. Maar onder druk van Agalev onderschreef de regering op 19 mei 2000 het woonrecht: tot einde 2006 mogen er mensen in Doel blijven wonen. Pas dan komt er een beslissing over het Saefthingedok. En pas als dat dok er komt, moet Doel verdwijnen.

Niettemin worden de Doelenaars aangespoord hun huis ,,vrijwillig'' aan de Vlaamse Gemeenschap te verkopen. Ze genieten dan van een sociaal begeleidingsplan. Die verkoop moet wel voor eind 2003 gebeuren. Vier op de vijf Doelenaars zijn al op het aanbod ingegaan. ,,De mensen worden er ziek van, ze zijn bang en geven daarom toe'', zegt Marina Apers, actievoerster van Doel 2020.

Maar wie zijn huis vrijwillig verkoopt, kan het opnieuw huren. Op zijn minst tot einde 2006. Toch kiezen velen ervoor om meteen elders een nieuw leven te beginnen. De leegstaande huizen mogen, volgens het woonrecht, door mensen van buiten Doel gehuurd worden. Want het is zonneklaar dat het dorp onleefbaar wordt, als het vol verlaten huizen staat. De Intercommunale Land van Waas (IC) moet voor de herbevolking zorgen. Maar meer dan twee jaar later werkt die intercommunale eerder tegen dan mee.

Melis Leyssens woonde met haar man in Burcht. ,,We kwamen hier soms wandelen en het was liefde op het eerste gezicht. Het dorp had ons meteen in zijn klauwen. We dachten: het moet fantastisch zijn hier te wonen. Toen hoorden we over het woonrecht en in juni 2001 dienden we onze aanvraag in.''

Leyssens vertelt hoe ze van het kastje naar de muur werden gestuurd. ,,In oktober 2001 kregen we te horen dat onze aanvraag was goedgekeurd. 'Zeg de huur maar op', zeiden ze, 'want het zal niet lang meer duren voor jullie een huis hebben.' Het gevolg was dat we op straat stonden. Want het huis was er niet. We belden constant, stonden bij de intercommunale bijna wekelijks voor de deur. We woonden ondertussen bij de ouders van mijn man. Hij verloor de moed, stelde voor elders iets te zoeken, maar ik heb doorgezet.''

In maart 2002 werden ze uiteindelijk uitgenodigd om naar enkele huizen te komen kijken. ,,Ze moesten nog werken uitvoeren, zeiden ze, maar we hebben beslist dat we die zelf zouden doen. Hoe lang had het anders nog geduurd?''

Leyssens woont er nu vier maanden. Ze zou er niet meer weg willen. ,,We zijn direct opgenomen in de gemeenschap. Er is zo veel dat we nergens anders meemaken. Je moet natuurlijk vijftien kilometer rijden voor winkels, maar onleefbaar is het er allesbehalve. Mensen maken het onleefbaar, omdat ze de strijd opgeven.''

Er zijn maar acht andere mensen zoals Leyssens, mensen van buiten Doel die in Doel zijn komen wonen. Niet omdat er een gebrek aan belangstelling is _ in juni waren er 81 kandidaten. ,,Het zouden er nog veel meer zijn als er enige bekendheid aan het woonrecht zou worden gegeven'', zegt Marina Apers, actievoerster van Doel 2020. Het probleem is ook niet dat er te weinig huizen leegstaan, wel dat de intercommunale tegenwerkt en saboteert.

,,In de intercommunale zitten heel wat mensen die niets liever zouden willen dat Doel verdwijnt, onder hen een aantal havenbonzen. De voorzitter van de intercommunale IC, Jef Foubert, heeft tijdens een vergadering letterlijk toegegeven dat hij niet wil meewerken met het opnieuw bevolken van Doel. 'Dan zitten we in 2007 opnieuw met het probleem van mensen die hier niet weg willen', zei hij. Hij gaat er blijkbaar van uit dat Antwerpen zijn zin krijgt. Ook de ombudsman speelt een rol in het verhaal. Dezelfde mensen die ervoor moeten zorgen dat Doel ontvolkt, moeten er ook voor zorgen dat Doel bevolkt wordt.''

En dus duurt het allemaal lang. Wie in Doel wil komen wonen, moet een aanvraagformulier sturen naar de IC. Daar blijven de aanvragen een paar maanden liggen tot er genoeg kandidaten zijn. Dan worden ze verstuurd naar het schepencollege van Beveren dat er zijn advies over moet geven. De aanvragers worden ingedeeld in categorieën: de eerste vier categorieën zijn mensen die in Doel familie hebben wonen of die er werken. De vijfde categorie zijn de outsiders. Die maakten eerst geen kans, omdat men Doel niet wilde marginaliseren. Met andere woorden: men wou geen armelui uit de stad naar hier halen. Maar nu krijgen ook mensen zonder binding met Doel een positief advies.

Na het schepencollege moet de commissie Bewoningsrecht er zich nog eens over buigen. De kandidaat-inwoners krijgen dan bericht dat ze een aantal huizen kunnen bekijken. Na herstellingswerken kunnen ze de sleutel komen halen. Maar de verhalen dat het een jaar duurt voor alles geregeld is, zijn legio.

Niet iedereen heeft zoveel geduld als Leyssens. Een vrouw van vijftig is het wachten zo beu dat ze een huis heeft gekraakt. En anderen, zoals Johnny Roels, geven het op. Roels deed in oktober 2001 zijn aanvraag. Hij werkt in de kerncentrale en dacht dat het lekker gemakkelijk was zo dicht bij zijn werk te wonen. ,,Na drie maanden kreeg ik het bericht dat mijn aanvraag positief was beoordeeld. Toen hoorde ik niets meer. Pas na de inschakeling van advocaten van Doel 2020 werd ik in maart uitgenodigd op huizenbezoek. Ik koos er eentje uit. Ze zouden me het rekeningnummer en het bedrag van de waarborg laten weten en dan zou ik de sleutel mogen komen halen. Maar al vier maanden hoor ik niets meer. Ik heb het opgegeven. Ik zal elders wel een huis zoeken.''

De kandidaat-inwoners van Doel willen er komen wonen omdat ze in die buurt werken. De meesten worden ook aangetrokken door de Schelde, en de rust.

,,Als het Deurganckdok er is, zal het gedaan zijn met de rust'', zegt Bart Cassiers, directeur van de intercommunale, cynisch. Volgens hem hebben 53 kandidaat-inwoners een gunstig advies gekregen. 38 van hen zijn aangeschreven dat ze in aanmerking komen voor een huis. Hij geeft toe dat het allemaal wat traag verloopt, maar dat komt omdat een zakelijk recht op tijdelijke bewoning iets nieuws is.

Er is ook nog het ,,retrocessierecht''. Als de overheid een huis onteigent, heeft de eigenaar het recht zijn huis terug te kopen als de oorspronkelijke plannen van de overheid niet doorgaan. Een huis kan maar verhuurd worden als de eigenaar afstand doet van dat retrocessierecht. En veel Doelenaars willen dat niet. Toch staan er veel huizen leeg die al door de eigenaar zijn vrijgegeven.

Begin juni waren er 67 huizen beschikbaar. Maar volgens de IC waren er maar 33 bewoonbaar. ,,De huizen krijgen punten. Als er een vochtplek is, een tegel los of iets mis met de elektriciteit, gaan er punten af. En op zeker ogenblik worden huizen onbewoonbaar verklaard'', vertelt Marina Apers.

,,Ook als het gemakkelijk te repareren is, krijgt het huis het stempel 'onbewoonbaar'. Bovendien lijkt het alsof de intercommunale niets liever wil dan dat de huizen verkrotten en onbewoonbaar worden. Ze laten een huis zo lang leegstaan tot er wordt ingebroken. Zoals het huis naast dat van mijn tante. Het bubbelbad, de keuken, zelfs de binnendeuren werden er door dieven uitgehaald. Het mooie huis werd zo toegetakeld dat het nu paars staat ingekleurd: klaar voor de sloop.''

Omdat Mario Peeters (een schuilnaam, omdat de betrokkene anoniem wil blijven, red.) na meer dan een jaar wachten, telefoneren, aandringen, geen geduld meer had, koos hij een huis dat volgens de IC onbewoonbaar was verklaard. ,,Ik denk dat ze uiteindelijk hebben toegegeven om van mijn gezeur af te geraken'', zegt Peeters. ,,Ik vind het een prachtig huis. En het dorp is fantastisch. De werken die moeten uitgevoerd worden om het huis op te knappen, doen we zelf wel.''

Lokale politici bevestigen het verhaal dat de intercommunale IC niet staat te springen om Doel leefbaar te houden. ,,Als ze op de particuliere huurmarkt even streng zouden zijn als hier, zouden er in België veel huizen leegstaan. De mensen die in de IC zitten, zijn voorstander van het verdwijnen van Doel ten voordele van de haven en de industrie'', zegt een lokale politicus die liever niet met zijn naam in de krant wil, uit schrik voor nog meer tegenwerking.