Twintig jaar was het leven hard, maar nu zal de zon opkomen en op de gelukkige mensen schijnen. Het gevecht van de vrouw met de donkere machten is met zege gestreden, haar man is dood, het gevecht met de spoken begint. De zoon heeft hoofdpijn, een wormstekige plek, hij drinkt en bepotelt zijn halfzuster in de bloemenkamer. Het asiel brandt uit, de valse vader neemt het verwaarloosde kind van de dienstmaagd mee naar de zeemanskroeg, de eens beminde predikant geeft hem daartoe het geld dat de vrouw wist te redden uit haar strijd met de donkere machten. De zoon wordt helemaal zwakzinnig, alles is voorbij. Nu komt de zon en schijnt: op een idioot en een vertwijfelde. De leugen is zwaar betaald, maar de leugen bracht niets op. Alles kwam aan het licht en het werd veel erger. (Bertolt Brecht )

Het Klein Raamtheater is het toneel van een gevecht tegen Spoken, de klassieker van Henrik lbsen. Het verloren gevecht tegen het lot, meer dan ooit actueel. Het gezelschap is niet weinig trots dat ze voor deze productie op twee internationaal bekende theatermensen beroep kon doen. Niemand minder dan de werelberoernde en geniale scenograaf Jozef Svoboda (artistiek directeur van de Laterna Magica) ontwierp decor en belichting. Hij tekende meer dan 600 scenografieën voor alle belangrijke theaters en opera's in de wereld, voor TV, film (o.a. Amadeus) enz. en mocht tal van prijzen en eredoctoraten in ontvangst nemen. Hij vindt het een heel leuke uitdaging en verademing om weer eens in een klein theater te kunnen werken ook omdat hij de sfeer van het Raamtheater ideaal vindt voor een stuk als Spoken. De regie van dit familiedrama is in handen van de Oostenrijker Nikolaus Windisch-Spoerk, docent aan en sinds maart ook waarnemend directeur. van het Max-Reinhardt- Seminarie in Wenen. Naast o.a. regies op de Bregenzer Festspiele, de Salzburger Festspiele, de Biënnale van Venetië, werkte hij samen met o.a. Klaus Maria Brandauer, Friedrich Dürrenmatt en Giorgio Strehler.

Een anekdote zegt dat lbsen op de vraag, of de timmerman Engstrand de lucifers, de kaarsen of wat dan ook liet vallen en zo het asiel van de overleden kamerheer, in brand stak, antwoordde dat hij hem daartoe in staat achtte. 108 jaren zijn voorbij gegaan, wanneer wij dit stuk nu spelen. Over de stellingen van lbsens tijdgenoten kunnen we nu nog slechts glimlachen, de 19de eeuwse oproer betekent voor ons niets meer en toch is dit een hedendaags stuk.

Spoken zijn mensen van vandaag die zich aan elkaar stuk wrijven, die elkaar en zichzelf mislopen. Dit stuk is van een ontstellende actualiteit - door de mensen die we erin ontmoeten, wordt ons aller tragikomedie van een mislukt leven ontvouwd. Wanneer men dit stuk vandaag ensceneert, dan vormt het. zichtbaar maken van mislukte levens het centrale vertrekpunt. De voorstelling is gebaseerd op het feit dat de leugens, de beschermende beweringen, de geheimen, allerlei angsten en overwegingen, die al lang verstikkende levensvormen geworden zijn, ineenstorten.

Wanneer men dit stuk leest, rijst onwillekeurig de vraag, wat is er in onze tijd eigenlijk veranderd, waar zijn de, bladzijden die ons vandaag achterhaald lijken? De strekking van dit stuk, die ooit de gemoederen ophitste, heeft zijn invloed op onze zeden uitgeoefend en is door de reformatie achterhaald, wat bleef is lbsens menselijkheid. Zijn de bouwstenen van dit stuk ziekte en haar erfelijkheid, incest en euthanasie of zijn het enkel drie middelen om het tragische aspect te versterken - de tragedie van de zoon, de tragedie van de moeder tegenover de komedie van Regine? ,

De angst beheerst hen allen, de angst voor het vooroordeel, de angst dat de waarheid het zonlicht. ziet, de angst dat de maatschappij hun leugens uiteindelijk als zodanig doorziet. Oswald praat over vooroordelen, voor de moeder. zijn het echter nog steeds spoken, ondanks alle opheldering leeft zij door haar taal nog in een andere tijd, waarin de schijn; naar buiten nog steeds een belangrijke ongesteldheid is, terwijl die spoken de ondergang betekenen van haar zoon Oswald. lbsens betiteling van het stuk als een familiedrama geeft als het ware ook zijn reikwijdte aan, waardoor het ons, mensen van vandaag, opnieuw geweldig aanspreekt, omdat juist de onbekwaamheid een familieleven een huwelijksleven op te bouwen, door het gebrek aan communicatie tussen de mensen in het stuk, de toeschouwers buitengewoon raakt.

Alle personages hebben bruggen gebouwd, om die onbekwaamheid met elkaar om te gaan te overwinnen. Maar deze bruggen bestaan uit leugens en geheimen. Met leugens, door geheimdoenerij, verzwijgen en door gebrek aan inzicht blijven lbsens mensen in gebreke tegenover elkaar en dragen ze er zo toe bij, dat de andere de waarheid over zichzelf niet ontdekt en maken ze tenslotte van hun eigen leven een mislukking. Het verleden haalt hen steeds weer in en paralyseert hen; ondanks hun pogingen er aan te ontsnappen, is het alleen Regine die erin slaagt de spoken achter zich te laten en het heden op het verleden te laten triomferen. (Nikolaus Windisch-Spoerk)

Mark van Steenkiste in De Standaard van 23 maart 1989: “Vooral sfeerschepping bij Henrik Ibsen Spoken” “Er wordt lichtjes onderkoeld en afstandelijk geacteerd, de neiging om de tekst te beginnen afratelen wordt groot (…) de zwakke Nederlandse vertaling van Yves Bombay versterkt die indruk nog.”
L.D. in de Gazet van Antwerpen van 23 maart 1989: “Spoken krijgt meer menselijkheid door een heel klassieke regie. Raamteater doet Ibsen alle eer aan.”
Monique La Roche in De Morgen van 20 maart 1989: “Sobere statigheid troef in Spoken” “Met Spoken van Ibsen heeft het Raamteater een statige, esthetisch mooi ogende productie opgezet.”
Ingrid vander Veken in De Nieuwe Gazet/ Het Laatste Nieuws van 18 maart 1989: “Oostenrijkse regisseur Windisch-Spoerk dirigeert sober, met een vaste hand zijn acteurs en legt klemtonen. Hij maakt geen vuurwerk, maar trekt sporen, diep en indringend. En dat is een toon, die bij een stuk van Ibsen past.”
W.J.A. in Het Volk van 23 maart 1989: “Het regieconcept van de Oostenrijkse gastregisseur Windisch-Spoerk levert niet de ultieme enscenering van Spoken op, maar gaat er toch naar toe. Zowel het werk van scenograaf Svodoba als de acteerprestaties dragen in belangrijke mate bij tot de sobere toonzetting van Spoken.”

Regie: Nikolaus Windisch- Spoerk
Assistentie: Mien Augustijnen en Jörg Marohn
Decor: Josef Svoboda
Kostuums: Sarka Hejnova
Muziek: René Vanhove
Vertaling: Yves Bombay
Met: Dirk Lavrysen, Julienne De Bruyn, An Nelissen, Bert André en Yves Bombay

Speelperiode: Van 16 maart t/m 29 april 1989