vorige pagina
|
Een wandeling langs de historische gebouwen van Erps-Kwerps
Dr. Henri Vannoppen We beschrijven eerst volledige gebieden, waar meerdere historische gebouwen voorkomen. Daarna komen de losse entiteiten per soort gebouw aan bod. Het gaat hier om 65 gebouwen. De fotografie is het werk van fotograaf Jos Verhoogen uit Erps-Kwerps. Deze geeft een beeld van de historische monumenten in 2002 (Copyright Jos Verhoogen). Webmaster Staf Salens retoucheerde de foto's voor de website.
1. De Sint-Amanduskerk van Erps
De
Sint-Amanduskerk van Erps was oorspronkelijk een Romaans kerkgebouw met een
centrale vierkante toren. Dit gebouw sloot aan bij de traditie van de
Schelderomaanse stijl van het bisdom Kamerijk, waartoe Erps tot in de 16de eeuw
behoorde. Waarschijnlijk was de kerk eerst toegewijd aan Sint-Jan-Baptist en
kreeg eerst later de titel van Sint-Amanduskerk. In 1706 brandde de kerk af
nadat de bliksem op de toren gevallen was. In 1773 werden twee nieuwe zijbeuken
gebouwd volgens de plannen van de bekende architect L. B. Dewez. In 1864 kwam er
een bijna volledig nieuwe kerk met een hoofdbeuk met vooraan het portaal met de
toegang tot de toren, twee zijbeuken met vooraan de doopkapel langs de
evangeliekant en een tweedezijkapel langs de epistelkant en met achteraan een
bergplaats langs de evangeliekant en een sacristie langs de epistelkant, met
het presbyterium tussen de bergplaats en de sacristie en met het koor helemaal
vooraan. Het kerkgebouw is in witte steen opgetrokken met uitzondering van het
koor dat in baksteen is. De Sint-Amanduskerk was een bedevaartcentrum waar
vooral de H. Barbara, de H. Marcoen en de H. Cornelius vereerd werden. Tot het
belangrijke kerkmeubilair behoren : de schilderijen St.-Barbara en St. Donatus
van Petrus – Jozef Verhaghen uit 1785 (barok), de houten Lodewijk
XV-lambrisering in het koor uit 1785, de eiken communiebank uit 1764, twee
barokke zijaltaren in 1785 gekocht van de afgeschafte priorij van Groenendaal
bij Brussel, het orgel van 1752, de doopvont van 1724. In het portaal vinden we
links het grafmonument van Charles de Plaines (+1689) van het Hof ter Brugge en
rechts het gebeeldhouwd grafmonument van Cornelis van Baussel (+1556) en
Margaretha van Heylwighen, de eigenaars van het Schavenberghof. De grafstenen
van de familie Peeter Van Hamme (+1736) en Ludovicus Van Hamme (+1737), die in
de vloer van het kerkportaal lagen, werden geplaatst achteraan tegen de
noordelijke buitenmuur van het koor.
Bibliografie A. WAUTERS. Histoire des environs de Bruxelles. 1855. Heruitgave 1973, deel 8 B, p. 369 H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. Van twee
kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976. J. JANSEN. Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Brabant. Kantons Leuven I en II. Brussel, 1980, p. 21-23 F. SORBER. Margaretha
van Heylwighen, een adellijke dame uit Brabant-Curtenberg,1992-1993, nrs. 1-2,
p. 17-20.
De oude pastorie van Erps ligt op de hoek van het Dorpsplein en de Dekenijstraat tussen het Schavenberghof en De Klok en draagt het huisnummer 14 op het Dorpsplein van Erps. Hier is waarschijnlijk altijd de pastorie van Erps geweest, vooraleer de nieuwe pastorie in 1967 in gebruik genomen werd. De oude pastorie was tot in het begin van de jaren 1770 een laaghuis zonder bovenverdieping. Dit gebouw sloot aan bij de traditionele zand- en baksteenstijl. De zijtrapgevel is verlevendigd met speklagen. Het ‘pastoreel huis’ met boomgaard had een oppervlakte van een half bunder. Dit laaghuis paste niet bij de status van een pastoor op het einde van de 18de eeuw. J.B. De Ronde maakte een verslag van de toestand van het gebouw in 1770. De bovenverdieping was volgens J.B. De Ronde een zolder onder het dak. Op deze zolder waren twee of drie kamertjes afgemaakt. Er moest een nieuwe pastorie komen of men moest de oude sterk aanpassen. De kosten nl. 3.500 gulden waren ten laste van de tiendenheffer van Erps nl. de abdij van Kortenberg. Deze ging hiermee niet akkoord en er volgde een proces dat 8 jaar duurde. In 1778 moest de abdis van Kortenberg toegeven en het laaghuis werd omgebouwd tot het hooghuis dat we nu nog kennen. De kruiskozijnen werden bij de optrekking afgebroken. De deuromlijsting in Lodewijk XVI- stijl ontstond in die periode. Het typische ommuurde domein met de rondbooginrijpoort valt onmiddellijk op. Er kwam in 1778 ook een dwarse bijbouw van bak- en zandsteen bij. Deze sloot aan bij de traditionele bak- en zandsteenstijl. De zijpuntgevel van deze bijbouw is versierd met muurvlechtingen. In 1833 was de pastorie een 1ste klassenwoning volgens het kadaster. In 1873 werd Erps een dekenij en voortaan sprak men van de Dekenij van Erps. Dit bleef zo tot 1968. Toen werd de dekenij verkocht aan Baron Harold Herry. Hij restaureerde de oude pastorie op een passende wijze. Ondertussen werd het gebouw reeds tweemaal verkocht. Opvallend is de mooie rode beuk in de pastorietuin.
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door tien eeuwen verleden.Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 38. H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, de parel van Midden-Brabant. p. 74-78. A.WAUTERS. Histoire des environs de Bruxelles. 1855. Heruitgave 1973, deel 8 B, p. 370-371 H. VANNOPPEN. Van twee
kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976.
3. De villa van de directeur van het klooster
Het klooster van de Dienstmaagden van Maria liet op het einde van de 19de eeuw een villa bouwen voor de directeur van hun instelling. Het was een symmetrisch opgebouwd herenhuis, dat recht tegenover de oude pastorie gelegen was. Het herenhuis was met een hoge bakstenen muur omringd. De eerste directeur die er woonde was E.H. Jozef Van de Velde. In 1967 kocht de gemeente Erps-Kwerps dit herenhuis van de Zusters Augustinessen, die ondertussen het klooster van Erps beheerden. De villa van de directeur van het klooster werd nu de nieuwe Dekenij. Ondertussen is Erps geen dekenij meer en spreekt men van de nieuwe pastorie van Erps op het Dorpsplein nr. 16. De nieuwe Dekenij diende als verblijf voor de deken en de onderpastoor. Nu is er het erfgoedhuis Kortenberg gevestigd .
Bibliografie H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, de parel van Midden-Brabant. p. 65. H. VANNOPPEN. Van twee
kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976.
Op het Dorpsplein nummer 10 vinden we nu het Rusthuis O.L.Vrouw van Lourdes. In Erps sprak men van het klooster. Ferraris gaf rond 1771-78 op deze plaats een dubbelwoning. In het begin van de 19de eeuw waren dit de winkel Timmermans en de herberg Michiels. In 1816 kocht pastoor Ferdinand De Cooman van Erps het eerste huis om er een spin- en leerschool van te maken. De onderwijzeressen hadden in de Hollandse tijd heel wat problemen omdat ze niet gediplomeerd waren. In 1827 kregen twee onderwijzeressen een onderwijsakte of diploma. In 1830 kwam er naast het basisonderwijs ook een pensionaat. De tweede woning op het Dorpsplein werd aangekocht door Juffrouw Barbier. De ‘juffrouwen’ wensten een congregatie te vormen. Dit gaf aanleiding tot een splitsing. Naast het pensionaat in het centrum van Erps kwam er een tweede pensionaat in het kasteeltje langs de Leuvensesteenweg ( de latere St.-Jozefskliniek). Dit gebeurde rond 1833. De congregatie in het klooster van Erps-centrum was rond in 1834. Erps werd dan het moederhuis van de orde van de Dienstmaagden van Maria. De financiers van het nieuwe klooster waren de Juffrouwen Zeghers en hun neef E. H. Chrétien-Ambroise Lauwerijs, professor aan de oude universiteit van Leuven. De bouw van het nieuwe klooster liep niet van een leien dakje. Twee architecten volgden elkaar op : Grenaer en Bouwers. Een deel van de nieuwbouw moest afgebroken worden. In 1838 werd de kloosterkapel in neorenaisssancestijl met het typische torentje ingezegend door kardinaal Sterckx. Het klooster was U-vormig. In 1959 werd het Franstalig pensionaat opgegeven. Vanaf 1959 werd het klooster een rusthuis : ’Home O.L.Vrouw van Lourdes’. De kloosterorde van de Dienstmaagden van Maria werd opgeheven en de zusters behoorden sedert 1964 tot de Augustinessen van Halle. Opvallend is de monumentale gevel met twee medaillons, één met de letter ‘M’ van Maria en één met de cijfers 1834, het stichtingsjaar van de Dienstmaagden van Maria. Pittoresk is ook de kloostertuin met het H.Hartbeeld, het bruggetje over de Wiesbeek en de grot van O.L.Vrouw van Lourdes. In het park vinden we een Amerikaanse eik en twee taxussen.
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p. 30-31. H. VANNOPPEN. Van twee
kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976. A. WAUTERS. Histoire
des environs de Bruxelles. 1855. Heruitgave 1973, deel 8 B, p. 367. naar tabel 5. Het gemeentehuis van Erps-Kwerps Verschillende gemeentehuizen volgden elkaar op in Erps-Kwerps. Van 1830 tot 1836 vergaderde de gemeenteraad in de befaamde herberg De Vier Heemskinderen. Van 1837 tot 1875 waren de gemeentediensten gevestigd in een nieuw gemeentehuis, later ‘Het Suskeshuis’ genoemd. In 1876 werd het laatste gemeentehuis gebouwd op de hoek van de Peperstraat en de Dorenbaan. In 1872 had de gemeente Erps-Kwerps hier een stuk grond gekocht voor 4.500 BEF van de familie Cordemans. De architect van het nieuwe gemeentehuis was de provinciale architect Van Arenbergh uit Leuven. De aannemer was Guillaume Peeters. Het nieuwe gebouw omvatte het gemeentehuis, de gemeenteschool en de woning van de hoofdonderwijzer. In 1879-1884 tijdens de 1ste Schoolstrijd was hier de ‘liberale school’ van hoofdonderwijzer Wittox gevestigd. Het gemeentewapenschild (drie blauwe molenijzers op een gouden veld) werd in 1924 boven de toegang aangebracht. Na 1945 bewoonde veldwachter Leon Smets het woonhuis. In 1961 werd de school achter het gemeentehuis verkocht aan Belpac, die er een kartonfabriek van maakte. In 1977, na de fusies van gemeenten, vergaderde het schepencollege van Kortenberg op het gemeentehuis van Erps-Kwerps, waar ook het secretariaat gevestigd was. In 2000 verkocht de gemeente Kortenberg het gemeentehuis van Erps-Kwerps gelegen in de Peperstraat nr. 30 .
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p. 109. H. VANNOPPEN. Van twee
kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976. Borgerhout, 1994, p.
262
Op de hoek van de Peperstraat en het Dorpsplein vinden we ‘De Vier Heemskinderen’, een populaire herbergnaam. Het was een pachthof en een herberg. In 1527 was er spraak van de woning ‘De Drije Heymskinderen’, in 1571 werd het ‘De 4 Heemskinderen ‘. In 1688 was dit pachthof de eigendom van Willem Corbeels, schepen van Erps. Het pachthof was afhankelijk van het Leenhof van de Rotchijns. Dit leenhof was in handen van de adellijke familie van der Noot van het kasteel Wijnegemhof te Erps-Kwerps. In de 18de eeuw was het pachthof met kamme of brouwerij de eigendom van de familie Van Doren en door huwelijk van de familie Huybrechts. Catharina Huybrechts huwde Peter Van Kriekingen en zo werd De Vier Heemskinderen het pachthof Van Kriekingen. Vier generaties Van Kriekingen volgden elkaar op als gemeentesecretaris van Erps-Kwerps. In 1830 kwamen de cijns- en capaciteitskiezers samen in De Vier Heemskinderen om de eerste gemeenteraad van Erps-Kwerps in de periode van het onafhankelijke België te kiezen. De eerste jaren van de Belgische onafhankelijkheid kwam de gemeenteraad van Erps-Kwerps hier ook samen. De Vier Heemskinderen vervulde toen de functie van het gemeentehuis van Erps-Kwerps. De schuur en de ingang van het pachthof werden afgebroken. Alleen de herberg en de woning bleven over tijdens het interbellum. Enkele jaren geleden werd een deel van De Vier Heemskinderen op het Dorpsplein afgebroken om de Cera te bouwen. Het huidig hoekgebouw (Dorpsplein nr. 1) dateert uit de 17de-18de eeuw. Langs het Dorpsplein vinden we op de bovenverdieping twee steekboograampjes met een korte druiplijst. In de Peperstraat vinden twee kleine steekboogvensters uit het midden van de 18de eeuw. Het kruisraam op de bovenverdieping langs de Peperstraat is verdwenen. De achtertrapgevel is bewaard gebleven.
Bibliografie F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps, 1956, p. 310-311. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p. 49-57. H. VANNOPPEN. Van twee
kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976. Borgerhout, 1994, p.
141.
Het woonhuis Dorpsplein nr. 6 is De Zwaan. In 1437 vinden we dit huis vermeld in de archieven van de Pitantie van de Abdij van Kortenberg. De Pitantie van de abdij had recht op een jaarlijkse cijns van 3 gulden op dit goed. In de 17de en 18de eeuw was dit huis de eigendom eerst van de familie Janssens en daarna door huwelijk van de familie Arnoets. Op het goed moest men ook de Rotcijns van het Laathof van Wespelaar betalen. In 1829 was De Zwaan een dokterswoning. Heelmeester Petrus-Josephus Mertens uit Geel had er zijn verblijf. Hij was lid van de Erps-Kwerpse gemeenteraad en zette zich vooral tijdens de cholera-epidemie. In 1866 woonde er koster en organist Ludovicus Goovaerts, die gehuwd was met Catharina Boon uit het naburige Rode Schild. Hun dochter Maria-Antonia Goovaerts huwde dokter Maurits Peeters uit Nederokkerzeel. Ze vestigden zich eveneens in De zwaan. Dokter Maurits Peeters werd de hoofdgeneesheer van het krankzinnigengesticht te Kortenberg. Na W.O.I moest hij naar de nieuwe dokterswoning naast het St.-Jozefsgesticht langsheen de Leuvensesteenweg verhuizen. In de Zwaan werd de eerste Erps-Kwerpse apotheek gevestigd. Twee generaties van apothekers Görtz volgden elkaar in deze apotheek op. De apotheek Görtz is een vrij groot langshuis, een hooghuis met een zadeldak uit de 17de, 18de eeuw. De voorgevel was tot voor enkele jaren gecementeerd, maar is vrijgekomen bij de restauratie enkele jaren geleden. Ook de drie mansardevensters geven De Zwaan een sierlijk uitzicht.
Bibliografie F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps-Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 309-310. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De
geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p.
45-45.
Op de hoek van de Kammestraat en het Dorpsplein ligt het Rode Schild. Dit gebouw of tenminste deze site gaat terug tot de 14de eeuw. In 1365 betaalde Geertruide Ruggier immers een cijns van 2 gulden op “den roeden scilt”. In de 18de eeuw was Het Rode schild de kosterswoning. De eigenaar Franciscus Van Bever (+1750) was meer dan 50 jaar koster van Erps. Zijnzoon Antonius Van Bever verkocht het geleeg aan notaris Willem Bols, die uit Haacht afkomstig was. Het gebouw deed nu dienst als notariaat voor de streek. Willem Bols was een notabel man : meier van Erps en Kwerps, drossaard van Meerbeek en griffier van Veltem. Zijn opvolger in deze woning was notaris Johannes Jacobus Vanderperren. In de 19de eeuw werd Het Rode Schild een herberg van de Erpse notabelen. Drie generaties Boon volgden elkaar hier op : Jozef Boon gehuwd met Barbara –Antonetta Stie, zijn zoon Paul-Joseph Boon, gehuwd met Maria Coleta Salens en zijn kleindochter Julie Boon, gehuwd met Louis Van Tricht. Het was een pachthof waar de nalaat gevierd werd voor W.O.I. De herberg heette toen ‘In de Edelen Handboog’ omdat hier het doelspel gevestigd was. De voorgevel was gecementeerd. In 1976 werd het gebouw volledig gerestaureerd door burgemeester Felix Taes van Erps-Kwerps. De cementering verdween en een hooghuis in witte zandsteen werd zichtbaar. Hier kwam dan het restaurant ‘Rooden Scilt’. Het draagt het huisnummer 7 op het Dorpsplein.
Bibliografie F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps-Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 309-310. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De
geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p.
33-45.
De hoek van het Dorpsplein en de Dekenijstraat wordt gevormd door De Engel. Het komt overeen met de nummers 12 en 13 van het Dorpsplein. Deze plaats was reeds bewoond in de 17de eeuw. In 1619 werd het gebouw De Tes genoemd.In 1744 kochten Pieter Verckaeren, molenaar op de windmolen van Curegem onder Erps, en zijn echtgenote Cecilia Van Meerbeeck De Engel. Door huwelijk kwam De Engel in handen van de familie Van Doren. Daniël Van Doren vestigde hier in 1800 een bakkerij en zo kreeg de familie Van Doren de bijnaam ‘Die van Bekkes’. De oude Engel was opgetrokken in witte steen. In 1900 werd De Engel grondig vernieuwd. Alleen de inrijpoort met de aangrenzende witte gebouwen in de Dekenijstraat bleef bewaard.Op het einde van de 19de eeuw was ‘A l’Ange’ een bloeiende herberg. De ouders van de pensionaires van het klooster van Erps, namen hier hun maal wanneer ze hun kinderen kwamen bezoeken. In 1900 werd De Engel grondig vernieuwd. De jaarsteen op het Dorpsplein herinnert hieraan. In 1911 werd hier het eerste Davidsfonds uit de streek opgericht en ‘A l’Ange’ werd ‘De Engel’. Burgemeester Vangramberen bewoonde het rechter deel van De Engel. Nu heeft men links (nr. 13) een privé-woning en rechts (nr. 12) een café.
Bibliografie F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps-Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 229-230. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De
geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p.
20-38.
Het Schavenberghof is het mooie gerestaureerde pachthof op het Dorpsplein nr. 15 tussen de oude pastorie en het Paddestraatje. Het goed was in de 15de en 16de eeuw achtereenvolgens de eigendom van de families van Beringhen, van Heylwighen en van Baussele. Het was een speelhuis. Dat de families nauwe banden hadden met Erps wordt bewezen door het gebeeldhouwd grafmonument van Cornelis van Baussele en zijn echtgenote Margaretha van Heylwighen in het portaal van de kerk van Erps. Aan het speelhuis was ook een pachthof verbonden. Het speelhuis en pachthof bleef in handen van adellijke families. Door huwelijk kwam het in handen van de baronnen van Dongelberghe. In 1686 omschreef men het goed als ‘het speelhuys van Dongelbergh’. In de 18de eeuw werd Schavenberghof de eigendom van Gravin Marie-Thèrese d’Argenteau d’Ochain, die eerst baron Maximilien – Emmanuel d’Overschie de Neerijse en later baron Joseph – Marie van der d’Hoogvorst huwde. Men sprak ook van het Hooghuis. Het pachthof was dan het Nederhof. In 1766 ‘la haute maison avec le grenier, écurie en remise’. Verschillende pachterfamilie volgden elkaar hier op : van der Smissen, Janssens, Ackermans, Salens en Stie. Op het erf vinden we het woonhuis met twee verdiepingen opgetrokken in bak- en zandsteenstijl. Opvallend is de Lodewijk XVI-rondboogdeur met de versierde sluitsteen en druiplijst. De schuur met de stallen zijn opgetrokken in bak- en breuksteen. Ze staan op het erf en sluiten aan bij de oude pastorie. De stal werd gebouwd in 1867, het jaartal dat we boven de staldeur vinden. Typisch is ook de ingangspoort met korfboog. Het geheel is met een zandstenen muur afgesloten. Brouwerijbestuurder Jean Vande Perre kocht het Schavenberghof en restaureerde het volledig. Zo werd een pachthof een mooie burgerwoning.
Bibliografie A. WAUTERS. Histoire des environs de Bruxelles, 8B, p.369 F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps-Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 226-229, p. 468. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p. 65-74. H. VANNOPPEN. Het
kastelendorp Erps-Kwerps –Eigen Schoon en De Brabander, 1990, p. 185-187.
Het pachthof Ackermans vormt de hoek van de Peperstraat en de Dorenbaan. Het pachthof draagt het huisnummer 32 in de Peperstraat. In de 18de eeuw was deze hoeve de eigendom van Lambert Vandersmissen. Door erfenis ging ze over op de families Van Hamme en Ackermans. Ferraris gaf in 1771-1778 een vierledig gesloten hoeve. In 1802 werd het pachthof uitgebaat door Frans Van Bever, een pachter, die in de Franse periode agent municipal was geweest. In 1842 had Jan Salens in dit pachthof een waskaarsgieterij, die bleef bestaan tot bij zijn overlijden in 1850. Vervolgens werd dit goed het pachthof van August Van der Elst, de zoon uit de jeneverstokerij van Erps en het landbouwbedrijf van drie generaties Ackermans. De huidige gebouwen o.a. een woonhuis met één verdieping dateren uit de 18de eeuw. De gecementeerde gevel werd in 1978 afgekapt en zo werden de plint in zandsteen en de rest in Spaanse baksteen duidelijk zichtbaar. Naast de woning vinden we de inrijpoort en de schuur, die de hoek vormt met de Dorenbaan. De voorgevel van de schuur viel in kort voor W.O.II en de nieuwe gevel werd toen gebouwd. In een L met de woning vinden we de stallen en de bijgebouwen. Achteraan is het pachthof afgesloten met een bakstenen muur.
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p. 105-109. H. VANNOPPEN. Het
geslacht Salens, een oude Erps-Kwerpse familie. 1983, p. 12-13.
De kapel van Sint-Rochus ligt in de Dorenbaan achter de vroegere gemeenteschool van Erps-Kwerps. Voor de kapel liep een veldweg in de richting van Nederokkerzeel nl. de Billekensweg. De kapel werd opgericht in 1866, toen Erps getroffen werd door de cholera. In juli 1866 waren er 58 zieken tengevolge van deze epidemie. Carolus Rens overleed op 29 juli 1866 ten gevolge van de cholera. De parochie beloofde een kapel te bouwen als de cholera zou ophouden en men zou jaarlijks ook de Sint-Rochusprocessie organiseren. Deze processie ging jaarlijks uit na de hoogmis op de eerste zondag van juli. De Sint-Rochuskapel is een eenvoudige niskapel in baksteenbouw met een zadeldak en een klassiek fronton op twee consoles. De inscriptie vermeldt ’Erps-Divino-Rocho-1866’. In 1991 werd de Sint-Rochuskapel volledig gerestaureerd door de gemeente Kortenberg.
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. Van twee kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976, p. 174-175. H. VANNOPPEN. De cholera
in Erps-Kwerps in 1866 of het verhaal van de Sint-Rochus- of cholerakapel
-Curtenberg, 1991-1992, nr. 3, p. 93-97 De éénledige hoeve in de Paddestraat nr. 15 dateert waarschijnlijk uit 1792 zoals de cijfers in de zijgevel aanduiden. Dit mooie gerestaureerde gebouw kan men met de auto alleen via een privé-weg in de Peperstraat bereiken. Te voet is het bereikbaar via de Paddestraat. Het was op het einde van de 18de eeuw de woning van glazenmaker Petrus Van Doren. Zijn kleinzoon Petrus Van Inthout (+1909) hield er de bijnaam ‘Pie Gelas’ van over. Tijdens het interbellum was het de hoeve van Jozef De Koninck. Dokter Wilfried Buyck kocht dit hoevetje en liet het restaureren. Het woonhuis of de voorzijde werd verhuurd en de achterzijde deed dienst als paardenstallen. Hij noemde deze gerestaureerde hoeve ‘Ter Camme’ naar een 15de eeuwse brouwerij van Jan van Ransem, die achter het koor van de kerk van Erps lag. Opvallend is de rondboogdeur met de zandstenen omlijsting. In de voorgevel werd naast de schuur een oud kapelletje ingemetseld dat vroeger boven de deur van het afgebroken Schuttershuisje voor de kerk van Kwerps stond (het huis van Frans ‘Gareel’ Poels).
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p. 228-230. F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p.
316-317.
Achter de parking van de sporthal van Erps-Kwerps ligt langs de Paddestraat de hoeve Cloetens of het huisnummer 20. Ferraris gaf in 1771 een drieledige U-vormige hoeve. In de 19de eeuw was deze hoeve de eigendom van de familie Gevels. Rond 1890 kocht Franciscus Van Dijck deze hoeve en baatte er een landbouwbedrijf uit. Nu is het de hoeve van Pierre Cloetens. Opvallend zijn de twee rondboogdeuren met zandstenen omlijsting in de stallen. Eén van de rondboogdeuren ligt naast de toegangsdeur tot het huis. Het hoofdgebouw staat met de zijgevel naar de Oude Baan. Achter de hoeve Cloetens ligt de Petersweg, die de Paddestraat met de Klapstraat verbindt.
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De
geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p.
226. naar tabel
Het Hof ter Brugge en omgeving
Het kasteeltje Hof ter Brugge ligt op de grens van de parochies Erps en Kwerps. Het behoort tot de parochie Erps. Het draagt het adres Oude Baan nr. 43 en ligt tegenover het voetbalveld van Erps-Kwerps. Dit kasteeltje werd opgericht op een strategische plaats bij de overgang van de Oude Baan, een Romeinse heirbaan over de Wiesbeek. De naam ter Brugge verwijst naar de brug, die als overgang dienst deed. Verschillende families volgden elkaar in de Middeleeuwen in dit landgoed op : van Erps en van der Nath in de 12de eeuw, van der Brugge of de Ponte in de 13de eeuw, Godevaerts en van Grave in de 14de eeuw, de Jauche en Hinckaerts in de 15de eeuw. Vanaf 1505 tot 1842 was het kasteel de eigendom van de adellijke familie de Plaines, verbonden met Mechelen en Edingen.Van 1517 tot 1694 voerden ze de titel van heer van Quarebbe. Het huidig kasteel gaat terug tot de 17de eeuw. Joanna de Plaines bewoonde toen het Hof ter Brugge. De wapenschilden de Plaines en Rombouts werden aangebracht boven de ingangspoort van Ter Brugge. De familie de Plaines behoorde tot de ongetitelde adel. De laatste afstammeling Rutger-Théodore de Plaines kreeg van koning Willem I de titel van burggraaf. Hij liet zijn erfenis na aan verre neven, de baronnen Snoy. Baron Philippe Snoy was burgemeester van Erps-Kwerps van 1845 tot 1854 en zijn broer baron Emile Snoy was dat van 1854 tot 1867. Het kasteel is U-vormig en was oorspronkelijk met een gracht omringd. Deze werd in de 19de eeuw gedicht. De poorttoren in baksteen heeft een duiventoren. Op de rondboog van het poortgebouw langs de binnenzijde vinden we het jaartal 1643 en de tekst ‘Château de Ter Brugge’. De linkervleugel naast de ingangspoort heeft langs de waterzijde de ankers 1670. Dat was de vroegere conciergerie of het ‘domus minor’. Het kasteel zelf is een 17de eeuw gebouw met aanpassingen uit de 18de eeuw. Tegenover het eigenlijke kasteel heeft men de remises en de wagenhuizen met de opvallende arcades. In het park vinden we enkele mooie tulpenbomen en een merkwaardige beuk.
Bibliografie A. WAUTERS. Histoire des environs de Bruxelles, 8B, p. 373-375. F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 219-223. F. MAES. Leengoederen onder Erps - Eigen Schoon en De Brabander, 1950, p. 264-269. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p. 242-273. H. VANNOPPEN. Het
kastelendorp Erps-Kwerps – Eigen Schoon en De Brabander, 1990, p. 363-367.
Eén van de belangrijke pachthoven of ‘censes’ onder Kwerps was het Hof ter Netelen op de Oude Baan nr. 34. In de 15de eeuw droeg deze hoeve de naam Guetham. In 1729 bouwde Peeter Vandenschrieck een nieuw pachthof ter vervanging van een vroegere hoeve. De datum boven de ingangspoort is een verwijzing ernaar. Het was voor het grootste deel een zandstenen hoeve. In de 18de eeuw vinden we verschillende families op het pachthof, die ook eigenaar van het geleeg waren : Janssens, Arnoeyts, Huybens en Waghemans. Tot op het einde van het Ancien Régime lag op het Hof ter Netelen de paardskeure ten voordele van het Hof ter Brugge. De kasteelheer van Ter Brugge had het recht om het beste paard uit de stal van het pachthof te halen bij het overlijden van de herenboer. Van rond 1840 tot 1927 was het Hof ter Netelen een pachthof in handen van de families Vleeracker en Van Doren-Vleeracker, in de gemeente beter gekend als ‘die van Wets’. Vanaf 1927 bewoonden drie generaties Pelgrims het Hof ter Netelen, eerst als landbouwbedrijf en daarna als vervoer- en bouwmaterialenbedrijf. De meiboom, die voor de kapel van O.L.Vrouw van Bijstand geplant werd, bleef bewaard op het Hof ter Netelen.
Bibliografie F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 224-225. H. VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door tien eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 75 H. VANNOPPEN. De
geschiedenis van Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1993, p. 313-316. 17. Het Hof van de Heren van Lathem
Het Hof van de Heren van Lathem of het Bruggenhof was het pachthof gelegen in de Oude Baan nr. 59 bij het kasteel Hof ter Brugge. Het pachthof zou teruggaan tot het begin van de 16de eeuw, maar zou met de 80-jarige oorlog volledig verdwenen zijn. Het dankt zijn naam aan de eigenaars, de Heren van Lathem. Charles van Lathem was in het begin van de 17de eeuw heer van Court-St.-Etienne en van Bouchout. In 1681 kocht Jonker Frans Van Steenland dit pachthof. In het midden van de 18de eeuw kwam het Hof ter Netelen aan Jonker Jan-Dominicus van de Velde, heer van Melroy. Als pachters in de 18de en 19de eeuw vonden we de families Mommaerts, Wauters en Vleeracker. Zo sprak men in Kwerps ook over ‘het pachthof van Wets’ naar de toenaam van de familie Vleeracker. In 1862 kocht baron Emile Snoy het Hof ter Netelen en zo sprak men van het pachthof van het kasteel of het Bruggenhof. De familie Van Dyck - Van Doren erfde het Hof van de Heren van Lathem van de familie Vleeracker. Het Hof van de Heren van Lathem is een vierledige gesloten hoeve. Het is een bak- en zandstenen constructie. Het woonhuis met twee verdiepingen heeft en zadeldak en kruisramen. De rondboogdeur op imposten is ingeschreven in een rechthoek. Op de imposten van de voordeur vinden we het jaartal ‘Anno 1732’. Rond het pachthof is een mooie zandstenen omheiningmuur. Opvallend is de mooie notenboom.
Bibliografie F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps-Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 223-224. H. VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door tien eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 76 H. VANNOPPEN. De
geschiedenis van Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1993, p. 323-327. 18. De kapel van O.L.Vrouw van Bijstand
De kapel van O.L.Vrouw van Bijstand uit 1655 langs de Oude Baan is de oudste kapel van de fusiegemeente Kortenberg. Ze staat op de parochie Kwerps en werd gebouwd door Jonkvrouw Joanna de Plaines, de kasteelvrouw van het Hof ter Brugge, dat achter de kapel ligt. Haar wapenschild in ruitvorm (een ongehuwde dame) met de drie belletjes van de Plaines is goed zichtbaar evenals de afkorting van haar naam Joanna de Ply. De kapel is opgetrokken in witte lediaanse zandsteen. Het is een typische barokkapel. De steekboognis is geflankeerd door twee Ionische zuilen rustend op voetstukken en consoles. De zuilen met vrouwenkrullen zijn typisch barok. Ze dragen een gekornist hoofdgestel bekroond met een gebroken fronton. De volutegevel met het wapenschild de Plaines loopt uit op een gebogen fronton. De vereniging De Meiboom plantte jaarlijks de meiboom voor deze kapel. De kapel was ook een processiehalte. In 2001 werd de kapel van O.L.Vrouw van Bijstand grondig gerestaureerd door de gemeente.
Bibliografie A. WAUTERS. Histoire des environs de Bruxelles. 1855. Heruitgave 1973, 8 B, p. 374. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. naar tabel
De pastorie van Kwerps en omgeving 19. De oude pastorie van Kwerps
De pastorie van Kwerps was van oudsher gevestigd op de rand van de parochie. Het volgende gebouw de Rijckenberghoeve was een Erps eiland. De eerste pastorie brandde in 1578 af tijdens de godsdienstoorlogen. Eerst in 1702 werd een nieuwe pastorie gebouwd op dezelfde plaats. De financiers waren pastoor Philippus Le Merchier en zijn bloedverwant Henricus Ulens. Deze laatste overleed in 1708 op de pastorie en werd achter de kerk van Kwerps begraven. De pastorie was een laaghuis. De tiendenschuur bij de pastorie werd in 1748 afgebroken. De bekende architect Claude Fisco overleed in 1825 in de pastorie bij zijn neef pastoor Antonius Josephus Fisco van Kwerps. In 1833 onder pastoor Vander Heyden werd de pastorie een hooghuis en dit volgens de plannen van architect Van Arenberg. In 1840 werd de pastorie met een muur omringd. Het was dan één van de respectabele woningen van de parochie. Het gebouw was volledig gecementeerd. Tot 1969 deed dit gebouw dienst als pastorie. Pastoor Alfons Proost was de laatste parochieherder, die daar verbleef. De gemeente Erps-Kwerps verkocht in 1975 het gebouw aan de heer Schennen, die het gebouw prachtig restaureerde. Toen werd ook de cementlaag verwijderd. Opvallend is de ingangspoort met zandstenen stijlen, uitstekende imposten, een uitlopende druiplijst, een boogrug met krulmotief en een volute sluitsteen. De oude pastorie is gelegen in de Kwerpsebaan nr. 326. Opvallend zijn de rode en de groene beuk in de oude pastorie.
Bibliografie F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 447-448. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. 875 jaar parochie Kwerps - Eigen Schoon en de Brabander, 1986, p. 209-214. H. VANNOPPEN. Van twee
kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976, p. 309-310.
Op de hoek van de Kwerpsebaan en van de Oude Baan ligt de Rijckenberghoeve. Dit gebouw draagt het huisnummer 310 in de Kwerpsebaan. In de 16de eeuw was dit pachthof eigendom van de adellijke familie ’t Serclaes en in de 17de eeuw kwam ze in handen van de adellijke familie de Fourneau. In 1709 kocht Jan Vanderhulst dit belangrijk pachthof. In de 19de en 20ste eeuw volgden de pachterfamilies Wauters en Poels elkaar op in dit bedrijf. Guillaume Wauters (+1851) vestigde hier in de eerste helft van de 19de eeuw een olieslagmolen. De molenstenen van de smoutmolen vinden we nog terug ingemetseld in de stal. De Rijckenberghoeve is een langshuis met twee verdiepingen en een zadeldak uit de 17de eeuw. De hoeve werd opgetrokken in bak- en zandsteen. Het dagelijks leven speelde zich af op de binnenplein, dat men bereikt via een kleine toegangsdeur op de Kwerpsebaan. De hoge halfkruisvensters op de bovenverdieping zijn nog goed zichtbaar. Opvallend is ook de zonnewijzer op de muur van de bovenverdieping langs de binnenkoer. Langs de Oude Baan vinden we een haakse bijbouw met een grote schuurpoort. We vinden er een mooi muurkapelletje toegewijd aan Sint-Antonius van Padua, de patroon van de verloren voorwerpen.
Bibliografie F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 448-449. H. VANNOPPEN. De Rijckenberghoeve - Eigen Schoon en De Brabander, 1978, p. 185-198. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. Van twee
kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976, p. 146-147.
De herenhuizen in de Peperstraat
In de Peperstraat vinden we onder het huisnummer 16 het Van Hammehuis. Op deze plaats stond oorspronkelijk de oude hoeve van de familie Noortbeeck. Het was een vervallen gebouw, dat waarschijnlijk werd afgebroken. In 1642 bouwde priester Jan Van Hamme, kapelaan van de O.L.Vrouwkapelanij in de kerk van Erps dit nieuwe zandstenen gebouw. Het is een volledig zandstenen dubbelhuis. De oorspronkelijke vensters waren kruisramen. Opvallend is het fraai versierde dakvenster met het rondboograam geflankeerd door pilasters met bossage. In het medaillon vinden we het bouwjaar 1642. het gebroken fronton boven het dakvenster is versierd met het wapenschild van de familie Van Hamme. In de 17de eeuw was het Van Hammehuis een privé-woning van aanzien. In de 18de en de 19de eeuw werd het een belangrijk pachthof. Men noemde het soms ook ‘Het Lindeke’ omdat het aan de ‘Groote Linde tot Erps’ stond. Verschillende pachterfamilies volgden elkaar hier op : Verheyden, Van Bever en Cordemans. Het pachthof was in 1880 ten onder gegaan met de graancrisis. In de 20ste eeuw werd het Van Hammehuis een landelijk bourgeoisieverblijf. In 1925 kocht de rentenier Frans Van Laer het pachthof. Het was toen een vierledige gesloten hoeve. Hij liet de stal, de schuur en de ‘afhang’ afbreken zodat alleen nog de herenwoning uit de 17de eeuw overbleef. De gehele 20ste eeuw bleef het Van Hammehuis een burgerijwoning.
Bibliografie H. BAEYENS. Het burgerhuis van de 17de, 18de eeuw in Brabant. Antwerpen, 1950, p. 34-36. F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps-Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 318-319. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. Van twee kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976, p. 142-143. H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p. 111-119. H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het Van Hammehuis te Erps-Curtenberg, 2000, nr. 1, p. 3-20. J. CRESENS. ‘Het
Lindeken’ of Van Hammehuis ont(k)leed – Curtenberg, 2000, nr. 1, p. 24-38.
Beide laatste artikels verschenen in een speciaal nummer van Curtenberg met als
thema : ‘De geschiedenis van het Van Hammehuis te Erps-Kwerps’. 22. Het Herenhuis Van Overstraeten of Herenhuis De France
In
de Peperstraat vinden we een lang wit herenhuis met bovenverdieping onder het
huisnummer 25. Ferraris gaf in 1771-1778 op deze plaats ‘twee huysen bij de
Merckt’. Beide woningen waren eigendom van de belangrijke familie Van Bever.
We veronderstellen dat beide woningen verenigd werden tot een herenhuis. In 1803
woonde in dit huis chirurgijn Jacobus Stiers. De hoeve Van Bever werd rond 1840-1850 omgevormd tot een herenhuis. Het werd een officierswoning. In 1846 woonde er de gepensioneerde majoor Henri Van Uye
uit Leuven, in 1864 gepensioneerd kolonel Albert Carolus Denis, in 1870
gepensioneerd majoor Jan Frans Lecompte en in 1883 gepensioneerd kolonel
Jean-Pierre-Louis De France. Deze was een heftig verdediger van de persoonlijke
dienstplicht. Hij was ook de erevoorzitter van de Oud-soldaten van Erps-Kwerps.
Hij overleed in 1909 in dit herenhuis en werd hier opgevolgd door zijn dochter
Berthilde De France, gehuwd met majoor Romain Marissal. Rentenier Frans Van Laer
kocht na W.O.I ook deze woning. Rond 1930 was dit herenhuis de woning van
kolonel Raoul Van Overstraeten, de latere generaal. Het geheel is gecementeerd
zoals het de mode was rond 1900.
Bibliografie H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, p. 126-129. H. VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. Het Streekboek, 1989, p. 90.
De pachthoven van de Olmenhoek
In de Haaggatstraat vinden we het pachthof Hof te Velde onder het huisnummer 100. Oorspronkelijk was het Hof te Velde de eigendom van de heren van Quarebbe. Wouter van Quarebbe was eigenaar van het goed in de eerste helft van de 15de eeuw. In 1692 bouwde Merten Mommaerts het huidige pachthof. Door huwelijk kwam het pachthof in handen van de families Trappeniers, Van Espen, De Coster en Feremans. Petrus Van Espen was meier van Erps-Kwerps in de Hollandse periode. De Atlas van de Buurtwegen (midden 19de eeuw) gaf nog een gesloten hoeve. De huidige hoeve bestaat uit 18de en 19de eeuwse delen. Het woonhuis staat met de zijgevel naar de Haaggatstraat. Het werd opgetrokken uit witte breuksteen en uit baksteen. Achter het woonhuis lag de voederij. Achteraan liggen : de schuur, de paardenstal, de bovenpoort om de tuin te bereiken en de koestal, die dan ook aansloot bij de voederij. Vooraan tegen de Haaggatstraat lagen de varkenshokken en het karhuis. De vierde vleugel, loodrecht op de straat is verdwenen. Dat was de grote schuur , die afgebroken werd. De stallingen zijn voorzien van rondboogdeurtjes en rechthoekige venstertjes met vlakke zandstenen omlijstingen. In de 19de eeuw was het Hof te Velde het grootste pachthof van Kwerps. Het woonhuis van het Hof te Velde is mooi gerestaureerd. De cementering van rond 1900 werd hierbij verwijderd.
Bibliografie : F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 451- 452. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De geschiedenis van Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1993, p. 235-240. H. VANNOPPEN. Van twee
kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976, p. 150. 24. De kapel van O.L.Vrouw te Velde
De kapel van O.L.Vrouw te Velde staat op de plaats waar de Distelweg, de Galgenweg en de Kaasweg samenkomen. Deze kapel is verbonden met het Hof te Velde. Ze werd gebouwd rond 1820-1830 door Petrus Van Espen en zijn echtgenote Maria-Anna Trappeniers, de ‘pachters’ en eigenaars van het Hof te Velde. Hun initialen vinden we ook terug op de inscriptiesteen P.V.E. – M.A.T. Volgens de volksoverlevering werd deze kapel gebouwd na de dood van zeventig koeien op het Hof te Velde. Het cijfers lijkt een beetje overdreven. Toch kunnen we aannemen dat de kapel gebouwd werd na een koeplaag. De kapel is een veldkapel van sobere vormgeving. Vanaf de onderzijde van de nis heeft men een bakstenen voorgevel. De zijgevels zijn met cement bedekt evenals het gedeelte rond de inscriptiesteen. Het fronton is klassiek van model. Het leien zadeldak is met een ijzeren kruis afgedekt. Het voorpaneel van de kapel bestaat uit twee trappen. De kapel is omzoomd met lindebomen. In de meimaand wordt hier de Mariahulde gehouden. Vroeger was de kapel van O.L.Vrouw te Velde een processiehalte. Bij die processie ging men langs de Rechtestraat naar de kapel en kwam men door het Hof te Velde terug op de Haaggatstraat.
Bibliografie : H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. Van twee
kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976, p. 340, p. 344.
Het 18de eeuwse pachthof Stie in de Bruulstraat draagt het nr. 22. Het pachthof bleef praktisch in zijn oorspronkelijke toestand bewaard : het woonhuis heeft een zadeldak; de voor-en achterdeur zijn versierd met zandstenen posten; de schuur met puntgevel is voorzien van een oculus; van muurvlechtingen en van een topstuk. ‘Censier’ of ‘pachter’- we zouden zeggen herenboer- Rombout Stie had een groot bedrijf van 20 bunder zaailand en 2 bunder beemden en weiden. In de 19de eeuw was het pachthof één van de rijkere woningen van Kwerps. De laatste Stie op het pachthof, een typische vierkante Brabantse hoeve nl. Theodoor trok in 1877 naar Amerika. Petrus Janssens (+1889) , bijgenaamd ‘De Oude Guit’ , kocht het pachthof. Voortaan sprak men van ‘het pachthof van de Guit’. Het pachthof werd in 1979 gerestaureerd door Simonne Janssens.
Bibliografie : H.VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door tien eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 47. H.VANNOPPEN. Van twee kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976, p. 150-151. H.VANNOPPEN. De
leefgemeenschappen Olmenhoek, Lelieboomgaarden en Silsem onder Erps-Kwerps, 17de-20ste
eeuw - De Brabantse Folklore, 1987, p. 336-338.
In de Bruulstraat nr. 19 vinden we de middelgrote hoeve Peeters. Ze vormt de hoek die gevormd wordt door de Bruulstraat en de Olmenhoekstraat. Opvallend zijn de twee 18de eeuwse steekboogdeuren met druiplijsten die uitlopen op kleine voluten. De site is waarschijnlijk ouder dan we denken. Dat kunnen we afleiden uit het jaargetijde van Jan van Quarebbe en Elisabeth Cardinaels, dat op dit huis rustte. De eigenaars van deze hoeve moesten jaarlijks een molenvat koren aan de kerk van Erps betalen voor dit jaargetijde op 4 augustus. De pastoor van Erps meende dat deze hoeve een Erps eiland was, maar de bewoners deden met Kwerps mee en wonnen het pleit. In 1794 was deze hoeve de eigendom van Frans Peeters. Zijn zoon ‘Suske’ Peeters verdween spoorloos in 1862. Dat maakte veel ophef in het dorp. Zijn drie ongehuwde kinderen Jan, Henri en Coleta Peeters zetten het landbouwbedrijf verder. Na hun dood werd de hoeve Peeters verkocht. De landbouwersfamilie De Greef en Verbelen volgden elkaar dan op in deze hoeve.
Bibliografie : H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De
leefgemeenschappen Olmenhoek, Lelieboomgaarden en Silsem onder Erps-Kwerps, 17de-20ste
eeuw - De Brabantse Folklore, 1987, p. 336-338.
De hoek van de Rechtestraat en van de Bruulstraat wordt gevormd door Het Hof ten Bruul of het Pachthof van St.–Elisabeth, soms ook Promoteurshof genoemd. Het oude hof omvat het pachthof op de hoek met als huisnummer Rechtestraat nr.1 , en de naburige woning met het jaartal 1784 met als huisnummer Bruulstraat, nr. 35. Het Hof ten Bruul was een Erps eiland. In 1596 was dit goed een pachthof van Jan van Velthem. In 1695 werd het Hof ten Bruul afgebrand door de Fransen. Het pachthof was eigendom van het klooster van St.-Elisabeth– op-de-Berg-Sion te Brussel. Het was een bijna vierkante hoeve met een kamme of brouwerij. Nicolaas Peeters was de pachter van het Hof ten Bruul in 1734. In 1784 schafte keizer Jozef II het klooster van St.-Elisabeth af. Alle goederen werden verkocht ook het Hof ten Bruul. Jacobus De Winter kocht het pachthof. De families De Winter en Roeckx volgden elkaar in dit landbouwbedrijf op. Voor 1914 werd de nalaat gevierd op dit pachthof. De naburige woning- oorspronkelijk waren hier twee huisjes- was voor 1914 de herberg ‘In de Pruim’ van de familie Verhoogen. Het was toen een woning met een puntgevel. In 1918 verdween de puntgevel en kreeg het huis een bovenverdieping. In het begin van de jaren 1960 kocht Robert Detheux deze woning, restaureerde het gebouw en bracht het jaartal 1784 aan.
Bibliografie : A. WAUTERS. Histoire des environs de Bruxelles. 8 B, p. 366 F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 452-453. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De
leefgemeenschappen Olmenhoek, Lelieboomgaarden en Silsem onder Erps-Kwerps, 17de-20ste
eeuw - H.VANNOPPEN. Van twee
kerkdorpen tot stadsgewestgemeente : Erps-Kwerps 1776-1976. Borgerhout, 1994,
p.150.
De villa’s en burgerhuizen in de Engerstraat
Het
laatste stuk van de Engerstraat draagt ook reeds de naam Mechelsesteenweg. Het
huisnummer 2 is de Villa Van Roy. Het is een villa in een groot park gelegen
dichtbij de spoorweg Leuven-Kortenberg-Brussel en bij het station van
Kortenberg. Vroeger
stond deze villa voor de spoorwegbareel van Kortenberg.
Bibliografie : H. VANNOPPEN. Kortenberg in de Belle Epoque. 1989, p. 76.
De
Engerstraat verwees naar de engers of natte weiden en beemden. De namen
Engerstraat, Engelenstraat en De Inger betekenen allemaal hetzelfde. De
autochtone Erpsenaren vermeden de noordkant van de Engerstraat als bouwterrein
omwille van de vochtigheid. Hier lag immers het bronnengebied van de Wiesbeek.
Alleen armere inwoners zagen geen andere uitweg dan daar een stulpje op te
trekken.
Bibliografie : H. VANNOPPEN. Kortenberg in de Belle Epoque. 1989, p. 76-77.
De
Villa Pierrot-Jacquot vinden we in de Engerstraat nr. 170. Op het einde van de
19de eeuw lag daar de herberg ‘In de Vork’ van de familie
Boelpaep. Deze brandde af.
Bibliografie : H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989, p. 78.
De Villa Vinkennest (Engerstraat nr 160) dateert uit 1897. Tot
aan de Heuve had men een brede strook van weiden, die een 100-tal meter breed
waren. Daarachter liep een soort beekje dat omzoomd was met houtgewas. Voor W.O. I
bouwde Jean-François Minor ‘représentant de maisons de commerces étrangères’
hier de villa ‘My Home’.
Bibliografie : H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989, p. 78-79. 32. De Villa Van Overstraeten (Villa Alice of Villa Castel Jalou)
Villa
Alice vinden we in de Engerstraat nr. 150. Generaal Jean-Baptiste Meiser
verbleef voor W.O. I geregeld bij ‘Cadie’ in de Peperstraat en dineerde in de
villa ‘Etoile du Matin’ van Cadie. Hij vond de streek prachtig en bouwde een
nieuwe villa in de Engerstraat. Het was zijn buitenverblijf, Villa Alice genoemd, naar zijn echtgenote Alice Van Heffen.
Bibliografie : H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989, p. 80. 33. De Villa Meyer of Villa Maria
De
villa – nu Engerstraat, nr. 144 – werd in 1904 gebouwd door Arthur Gobbaerts
uit Antwerpen. In 1910 was deze villa bewoond door handelsreiziger Joseph-Pierre
Van Hoeter.
Bibliografie : H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989, p. 80.
De
hoek van de Engerstraat en de Heuve is een domein, waarin zich de villa
Engerstraat nr. 140 bevindt. Deze villa heeft ooit andere namen gehad: Villa Gai Séjour en Villa Roma. Ze werd onder de naam ‘Villa Gai Séjour’ in
1906 gebouwd door Leon Monniez.
Bibliografie : H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989, p. 80.
De
villa nr. 149 in de Engerstraat droeg verschillende benamingen : ’Propriété
de la Victoire’ en ‘Villa Marie-Louise’. In 1910 werd deze villa bewoond
door de Franse barones Elisabeth d’Hangouwart, geboren de Moras. Het was een
weduwe, die hier samen met haar dochter Elisabeth verbleef. De barones had twee
zonen in het Franse leger en trok bij het uitbreken van W.O. I terug naar
Frankrijk. In 1920 vestigde Gerard Pirot zich in deze villa.
Bibliografie : H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989, p. 81.
Op
de hoek van de Engerstraat en van de Everbergstraat bouwde Gustaaf Flament
tussen 1880 en 1890 naast zijn ouderlijke hoeve de Villa Les Pyramides. De bomen
voor deze villa waren gesnoeid zoals piramiden.
Bibliografie : H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989, p. 84. 37. Het Laathof van Groenendaal
Het
Laathof van het klooster van Groenendaal ligt in nu in de Engerstraat nr. 87.
Rond 1400 verkocht Renier van Rosiersbos zijn leen met Laathof te Erps aan de
priorij of het klooster van Groenendaal. Het Laathof was zowel een rechtbank als een pachthof.
De pachter van de hoeve was dikwijls ook de meier van het Laathof.
Bibliografie : A. WAUTERS. Histoire des environs de Bruxelles. 8 B,p. 379. F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps, 1956,p. 466. H.VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Winksele, 1991, p. 85-86. H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989, p. 84- 85.
Bibliografie : H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989, p. 83.
De villa’s en burgerhuizen langs de Mechelsesteenweg
De
Villa van Blonde Caroline langs de Mechelsesteenweg draagt het huisnummer 11. Een tijd geleden kende men hier het ijssalon Sint-Amandus. Ze ligt vrij
dicht bij de spoorweg. De woningen Vanderhulst en Kinart werden afgebroken om de
eerste brug over de spoorweg aan te leggen in 1952. De Villa Caroline lag vlak
naast de brug. Ondertussen is deze brug ook al afgebroken en verlegd met de H.S.T.-werken. Deze villa werd gebouwd door Adolphe Bosmans (°Erps-Kwerps 1877)
en zijn echtgenote Carolina Caerlens (° Brussel 1866). In Erps sprak men van de
Villa van Blonde Caroline. De Villa
Caroline ligt nu naast de nieuwe straat, die naar de spoorwegparking Boogstok gaat.
Bibliografie : H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989, p. 86-87.
De
Mechelsesteenweg werd aangelegd in 1840 als verbinding tussen de steenweg
Mechelen-Waterloo (ook Mechelsesteenweg) genoemd en de steenweg Brussel-Leuven
(Leuvensesteenweg). Het was een provinciale baan die door
Humelgem-Steenokkerzeel, Erps en Kortenberg liep en die eindigde aan de
rijkswacht van Kortenberg.
Bibliografie : H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989, p. 86-87.
Langs
de Mechelsesteenweg nr. 43 vinden we de Villa De Backer of Villa ‘Les
Sorbiers’, letterlijk de lijsterbesbomen. Felix Feyaerts verkocht deze grond
aan de twee broers Segaert: Henri, die advocaat was, en Albert, die
grondeigenaar was. Zij bouwden er een symmetrische villa rond 1900. Generaal
Victor Panquin kocht deze villa in 1905. Hij overleed er in 1910. Zijn zoon
kapitein Georges Panquin zou sneuvelen in 1914 in de slag bij Halen en de
Kapitein Panquinkazerne te Tervuren herinnert aan hem.
Bibliografie : H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989,
p. 86.
De
Villa Olanda, gelegen langs de Mechelsesteenweg nr. 68 bijna op de grens met
Steenokkerzeel, werd gebouwd in de Belle Epoque door de Brusselse
goudsmedenfamilie Delheid. In de zakenwereld stonden ze bekend als ‘Delheid Frères,
fabricants Orfèvres’. Henri Delheid maakte van deze villa , die toen de naam
‘White Cottage’ droeg, zijn buitenverblijf. Bibliografie : H.
VANNOPPEN. Kortenberg
in de Belle Epoque. 1989, p. 88. Het ambachtelijk en industrieel complex Salens en omgeving 43. Het industrieel complex Salens
De
woningen nrs. 57, 59 en 61 in de Vissegatstraat
vormden het industrieel complex Salens. Het complex werd gebouwd in 1877
door Ferdinand Salens (+ 1910). Het bedrijf omvatte vier economische functies:
een bakkerij, een boerderij, een maalderij en een melkerij. Het huidig complex
is niet als één geheel gebouwd. Voor 1894 werd een stockeerplaats bijgebouwd
op de plaats waar nu de bakkerswinkel van Fernand Salens is.
Rond 1898-1900 werden de maalderij en de stoommelkerij bijgebouwd.
Langzamerhand was het geheel rond 1900 uitgegroeid tot een vierkante hoeve. De
maalderij was actief van 1898-1900 tot 1955. De stoommelkerij begon in dezelfde
periode. Ze stopte in 1934. Ferdinand Salens, de stichter van de dynastie was de
oppositieleider tegen burgemeester Alfons De Coster van Erps-Kwerps. Hij was ook
de stichter en voorzitter van de fanfare De Vrolijke Schutters van Erps-Kwerps.
Zijn zoon bakker Gustaaf Salens was ook schepen van Erps-Kwerps van 1921 tot
1926 en was eveneens voorzitter van De Vrolijke Schutters. De kruidenierswinkel
verdween in 1981 en de bakkerswinkel verhuisde in 1976 van nr. 59 naar nr. 57.
De ijskelder in de kelder van woning nr. 61 herinnert aan de stoommelkerij.
Bibliografie: H.VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H.VANNOPPEN. De geschiedenis van Kwerps -Eigen Schoon en De Brabander,1993, p. 335-340. H.VANNOPPEN. Het geslacht Salens. 1983, p. 23-24. 44. De oude melkerij van de Boerenbond
In 1728 verkocht Bernardus Jacobs, heer van Guillet en Hagedocht een half dagwand grond naast de dreef van zijn kasteel aan Jan Pauwels en zijn echtgenote Josina Van Vaerenbergh. Ze bouwden hier een eenledige hoeve. In 1837 werd het een dubbelwoning wanneer de kinderen uit de twee huwelijken van Joanna-Maria De Becker hun goederen delen. Achteraan had men de hoeve Grauwels en vooraan tegen de Haaggatstraat de hoeve Feyens. In 1875 kocht schoenmaker Ferdinand Goovaerts het huisje tegen de straat. Hij bouwde een nieuwe woning met herberg op de hoek van de Vissegatstraat. Het oude huisje tegen de Haaggatstraat werd verhuurd als handmelkerij aan de Boerenbond tot de elektriciteit in Erps-Kwerps werd ingevoerd. De deuromlijsting en de hoekkettingen zijn uit witte steen wat op een zekere ouderdom van deze woning wees. De oude melkerij werd door de familie Debonnet omgebouwd tot een studio. Het draagt het huisnummer Haaggatstraat nr. 3.
Bibliografie: H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. Het kastelendorp Erps-Kwerps -Eigen Schoon en De Brabander, p. 58. H. VANNOPPEN.
Geschiedenis van de oude melkerij van de Boerenbond te Erps-Kwerps - H. VANNOPPEN. De
architectuur van de oude melkerij van de Boerenbond te Kwerps -
Eventjes verwijderd van de Vissegatstraat lag in de 18de eeuw het speelgoed van Bollard. Eén vleugel van het gebouw bleef over en omvat nu drie woningen: Vissegatstraat nrs. 19, 21 en 23. Langs de achterzijde van het gebouw vinden we een ‘hooghuys’ of een gebouw in lediaanse zandsteen en in Spaanse baksteen met een bovenverdieping. In de 17de eeuw was dit pachthof eigendom van Jonker Charles van Heylewegen. In 1671 sprak men van een’ schoon welgelegen huys met stallingen en edificiën’. In 1688 verkocht Philippe-Charles de Landas het pachthof aan Jan De Cock en Barbara Le Bègue. In de 18de eeuw werd het pachthof een speelgoed of kasteeltje in handen van de jonkherenfamilie Bollard de Gobsacq. Het speelgoed was bereikbaar via een dreef. Een deel van het speelgoed was in de 18de eeuw reeds een hoeve. In de 18de eeuw was dit speelgoed en pachthof een Erps eiland in Kwerps. In 1782 kochten Guilielmus De Coster en Maria Corbeel het pachthof. Door huwelijk kwam het pachthof in handen van de pachterfamilie Stie. Rond 1900 was het een huurhoeve geworden. Later bleef slechts één vleugel van deze vierkante hoeve over en deze werd verkaveld en deze werd omgevormd tot drie woningen.
Bibliografie: A. WAUTERS. Histoire des environs de Bruxelles. Heruitgave 8B, p. 378. F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps - H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. Het
kastelendorp Erps-Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1989, p. 193-197. 46. De kapel van O.L.Vrouw in de Vissegatstraat
Bibliografie: H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. 47. De kapel van O.L.Vrouw van het H. Hart
Bibliografie: H. VANNOPPEN.
Honderd Kortenbergse gebouwen. Losse entiteiten per gebouw 48. De Sint-Petruskerk van Kwerps
De Sint-Petrus Kwerps was Kwerps was oorspronkelijk een hofkerk verbonden met het kasteel van Quarebbe of Kwerps. Rond 1500 bestond de kerk uit een centrale toren van vierkante vorm uit de 12de eeuw, uit een sacristie aan de noordflank van de toren, een koor met halfronde absis en één beuk. De toenmalige toren was hoger dan de huidige en had langs vier kanten een galmgat met een Romaanse rondboog. Het was een Schelderomaanse kerk, die aansloot bij de tradities van het bisdom Kamerijk. In 1572 werd de kerk van Kwerps zwaar verwoest tijdens de godsdienstoorlogen. In 1586 was ze heropgebouwd. In 1644 werd het kleine koor vervangen door een vijfzijdig koor dat geflankeerd werd door steunberen van het gotisch type. Het jaartal 1644 op de steen in de koorsluiting wees op deze verbouwing. In de 17de eeuw heeft men aan de kerk een noordelijke zijbeuk toegevoegd. De nieuwe bakstenen sacristie werd bijgebouwd tegen de toren langs de zuidkant in de tweede helft van de 18de eeuw. De kerk verkeerde in een hachelijke toestand in 1853. Architect Van Arenberg maakte hier toen een rapport van. Heel wat werken werden uitgevoerd in 1854-1855. De toren werd toen aangepast aan de neogotische mode. Er kwamen toen ook neogotische galmgaten. In 1895 was de kerk te klein geworden. Kwerps telde 650 inwoners en de kerk kon slechts 300 gelovigen bevatten. Architect F. Van Roelen maakte plannen voor de uitbreiding van de Sint-Petruskerk. Dit jaartal vinden we boven de ingangspoort. De kerk kreeg een nieuwe hoofdbeuk en twee nieuwe zijbeuken in baksteen in neogotische stijl. De Sint-Petruskerk telt verschillende kunstwerken: de doopvont uit arduin gedateerd 1590; een oud orgel dat door pastoor Delvaux in 1791 van de kerk van Diegem gekocht werd en dat geklasseerd is; twee zijpanelen met Sint-Petrus en Sint-Paulus van een drieluik uit de 16de eeuw; een preekstoel uit 1904 van beeldhouwer Roemaat. Achter het koor vinden we verschillende oude grafzerken o.a. deze van architect Claude Fisco (+1825). Aan de buitenzijde van het koor vinden we onder het rozetvenster ook een houten Christus uit de 16de eeuw. De kerk van Kwerps was een bedevaartsoord van St.-Catharina. Het kerkhof rond de kerk is verdwenen evenals de eeuwfeestboom voor de kerk.
Bibliografie A. WAUTERS. Histoire des environs de Bruxelles. 8B, p. 375-376 M. THIBAUT DE MAISIERES. Les églises brabançonnes à tour centrale, p. 176, afbeelding 18. H. VANNOPPEN. Honderd
Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. 875 jaar parochie Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1986, p. 171-194. J. JANSEN.
Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen kanton Leuven I en
II, 1980, p. 24.
De pachthoven
Het gebouw in de Kasteelstraat nr. 40 vinden we oorspronkelijk terug als het Hof ten Driessche en nu als de Ransemhoeve. De familie ’s Paepen was in de 14de, 15de eeuw eigenaar van het Hof ten Driessche. Van de 15de eeuw tot de 18de eeuw was dit pachthof verbonden met de eigenaars van het leen van Ransem. Zo komt men aan de nieuwe benaming Ransemhoeve. Het kasteel van Ransem verdween in het begin van de 17de eeuw en lag meer zuidwaarts van de Ransemhoeve en meer naar het bos toe. Het Hof ten Driessche was een Erps eiland. Dit pachthof werd in 1568 aangeslagen omdat de eigenares Marie de Fonseca sympathie had voor het protestantisme. In de 18de eeuw was de familie Aulaerts pachter op het pachthof van de adellijke familie van Wissenkercke. In de 19de eeuw woonde er de familie Salens. Er was rond 1900 een handmelkerij gevestigd en onder Alfons Buelens-Salens was er ook nog een botermolen. Het pachthof onderging grote veranderingen toen het aangekocht werd in 1947 door Pierre Boonen, beheerder van de Kredietbank te Brussel. Hij vormde deze hoeve om tot een mooi herenhuis. In de zijgevels van het oude gebouw vinden we de ankers 1660.
Bibliografie A. WAUTERS. Histoire des environs de Bruxelles. 8B, p. 372-373. F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 390-391. H.
VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. H.
VANNOPPEN. Het kastelendorp Erps-Kwerps - Eigen Schoon en De Brabander, 1989, p.
187-189.
50. De radermakerij Buelens - Herenhuis "La Mazure"
Op
de hoek van de Peperstraat en van de Keizerdellestraat vinden we het pachthof en
de radermakerij Buelens. Dit gebouwd draagt in de Peperstraat het huisnummer 62.
Boven de deur vinden we het jaartal 1664.
Bibliografie H.
VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. H. VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van Midden-Brabant, 1979, p. 86-91. H.
VANNOPPEN. Kortenberg in de Belle Epoque. 1989, p. 90.
In de Kammestraat vinden we onder het nr. de Kam of brouwerij van Jan van Ransem. Kam komt van het Latijnse woord camba : brouwerij. De familie van Ransem had haar kasteel in de Kasteelstraat en was een van de belangrijke geslachten van Erps-Kwerps. De ingangspoort van dit pachthof lag recht voor de weg die uitgaf op de Peperstraat. Jan van Ransem betaalde in 1474 1 denier Leuvens voor zijn kam ‘Terps nevens ‘streetken gelegen’. In de 17de eeuw vinden we de families Vanderbeeken en Van Vaerenberg als pachters op deze hoeve door huwelijk kwam de familie Peeters op dit geleeg. In 1974 werd het pachthof verkocht aan Roger Vandenhoof, die het pachthof restaureerde. Hij verbouwde de muur langs de Kammestraat en de ingangspoort. In het dak werden Franse vensters aangebracht. De Kam van Jan van Ransem staat met de zijgevel naar de straat. Opvallend is ook de rondboogdeur met een zandstenen omlijsting.
Bibliografie F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps – Eigen Schoon en de Brabander, 1956, p. 307-308. H.
VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. H.
VANNOPPEN. De geschiedenis van het dorpscentrum van Erps, een parel van
Midden-Brabant, 1979, p. 153-160.
De Koning van Spanje werd gebouwd als pachthof en herberg rond 1710 langs de nieuwe steenweg Brussel-Leuven, die in 1706-1709 aangelegd werd.In de 18de eeuw was het de grote hoeve van de familie Pionet. In de 19de eeuw kwam het pachthof in handen van de familie Ginis, die er een traditioneel landbouwbedrijf had voor de landbouwcrisis van 1880. In de 20ste eeuw was het achtereenvolgens herberg-boerderij onder de naam ‘A la Cour d’Espagne’ en de ‘Mekanieke Schrijnwerkerij A. Vannoppen’. Dit begin 18de eeuwse pachthof werd tussen 1979 en 1983 gerestaureerd. De witte zandstenen plint kwam bij de restauratie tot haar recht evenals de Spaanse baksteen. Opvallend is de 18de eeuwse steekboog boven de ingangsdeur. De dakstoel met bok en bovenspant uit de 18de eeuw met pen- en gatverbindingen om de eiken balken bij elkaar te houden is goed zichtbaar in het zoldergedeelte. De Koning van Spanje draagt het huisnummer 839 op de Leuvensesteenweg.
Bibliografie F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps – Eigen Schoon en de Brabander, 1956, p. 457. H. VANNOPPEN. Het Midden-Brabants volksleven in het kader van het jaar van het dorp, p. 31-45. H.
VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. H.
VANNOPPEN. De herbergnaam ‘De Koning van Spanje’ in Erps-Kwerps en in de
rest van de wereld –
De villa’s en burgerhuizen 53. De Villa Marissal of de Villa Etoile du Matin
In de Kammestraat nr. 19 vinden we de Villa Marissal. Arcadius Vandermaelen of
beenhouwer ‘Cadie’ bouwde hier de Châlet Etoile du Matin als pension voor
zijn gasten in de Belle Epoque. Een van zijn bekendste gasten was generaal
Meiser. De toeristen namen gewoonlijk het middagmaal in zijn
woning-beenhouwerij-herberg in de Peperstraat.
Bibliografie H.
VANNOPPEN. Kortenberg in de Belle Epoque. Het Streekboek, 1989, p. 88-89.
De monumenten 54. Het oorlogsmonument van Erps-Kwerps
Het oorlogsmonument van Erps-Kwerps is een H. Hartbeeld. De inscriptie ‘H. Hart van Jezus bescherm België’ benadrukt dit nog. In 1920 werd dit oorlogsmonument ingehuldigd. Het draagt de namen van de gesneuvelden, van de burgerlijke oorlogsslachtoffers en van de oud-strijders 1914-1918. Het monument stond oorspronkelijk op het dorpsplein bij de kerk van Erps. In 1964 werd het oude kerkhof rond de St.-Amanduskerk van Erps opgeruimd en enkele jaren nadien werd het oorlogsmonument verplaatst naar het nieuwe kerkhof van Erps-Kwerps dat met een dreef met de Nederokkerzeelsesteenweg verbonden is.
Bibliografie H.
VANNOPPEN. Kortenberg in de Belle Epoque. Het Streekboek, 1989, p. 93.
De kapelletjes 55.
De kapel van het H. Hart van Jezus
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door 10 eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 40. 56. De kapel van O.L.Vrouw van Lourdes
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door 10 eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 41.
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door 10 eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 43. 58. De kapel van O.L.Vrouw Middelares
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door 10 eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 45. 59. De kapel van O.L.Vrouw van de Zeven Smarten
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door 10 eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 47. 60. De kapel van O.L.Vrouw van Scherpenheuvel
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door 10 eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 50. 61. De kapel van de Moeder en Drie Gezusters
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door 10 eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 51. H.VANNOPPEN. De kapel van de Moeder en de Drie Gezusters te Erps-Kwerps viert haar
honderdjarig bestaan - Curtenberg, 1994-1995, p. 209-212.
62. De kapel van O.L.Vrouw Onbevlekte Ontvangenis
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door 10 eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 52. 63.
De kapel van het Kindje Jezus van Praag
Bibliografie H. VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. Op stap door 10 eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p. 54.
De kastelen
In de Middeleeuwen was het Wijnegemhof het centrum van het leen van de heren van Wijnegem. Dit kasteel ligt langs de Wijnegemhofstraat niet zover van de Leuvensesteenweg . Verschillende adellijke familie volgden elkaar in dit kasteel op: de heren van Wijnegem, de ridders van Diegem, het geslacht ’t Serclaes en de burggraven van der Noot. In het begin van de 18de eeuw was Wijnegemhof een typisch gesloten Brabantse hoeve. In 1764 werden nieuwe gebouwen opgericht. We kregen nu een speelgoed gecombineerd met een hoeve.Het nieuwe gebouw was opgetrokken in Regencestijl. Het geheel bestaat uit een poortgebouw met gebogen schilddak, uit een hoofdgebouw met mansardevensters evenwijdig met de Leuvensesteenweg en uit een aanhorigheid vast aan het poortgebouw evenwijdig met de Wijnegemhofstraat. Waarschijnlijk was dit deel zonder bovenverdieping de hoeve. De schuur end e stallen zijn afgebroken. Het geheel was met grachten omringd. Boven de ingangspoort vinden we het jaartal 1764 en het wapenschild van de familie van der Noot met vijf oesterschelpen en de wapenleuze ‘Respice finem’. In de volksmond spreekt men dikwijls van het Boonespachthof naar de familie Boon, die de hoeve pachtte in het begin van de 19de eeuw. In het midden van de 19de eeuw was Wijnegemhof eigendom van Graaf Jacques Coghen, de eerste Belgische minister van financiën en een voorvader van koningin Paola. Sedert het einde van de 19de eeuw is Wijnegemhof eigendom van de Graven, later Prinsen de Merode van Everberg, die het landgoed verhuurden.
Bibliografie A. WAUTERS. Histoire des environs de Bruxelles. 8 B, p. 379. F. MAES. Oude woningen onder Erps-Kwerps – Eigen Schoon en De Brabander, 1956, p. 458-460. H. VANNOPPEN. Het Midden-Brabants volksleven in het kader van het jaar van het dorp, 1978, p. 156-161. H.
VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse gebouwen. H.
VANNOPPEN. Het kastelendorp Erps-Kwerps-
Eigen Schoon en De Brabander, 1989, p. 187-189.
De industriëlen complexen
Het blok tussen de spoorweg Brussel-Leuven, de Zavelstraat, de Leuvensesteenweg en de Everbergstraat is het Middeleeuwse Noodbos.In de 15de, 16de eeuw behoorde dit gebied tot het leen De Droge Brake. In de volksmond sprak men van de Bleuk. N.V. D’Ieteren bouwde hier vanaf 1969 haar industrieel complex (Volkswagen, Audi, Porsch). De gebouwen zijn het werk van Building Design een afdeling van N.V. D’Ieteren. in 1988 behaalden ze met het V.A.G. Contact Center de prijs voor de mooiste staalconstructie van het Centre Belgo-Luxembourgeois d’ Information de l’Acier (Het Belgisch Luxemburgs Staalvoorlichtingscentrum). Het V.A.G. Contact Center behaalde in 1989 de eerste prijs voor openbare en private gebouwen van de Belgian Architectural Award.
Bibliografie H.
VANNOPPEN. Honderd Kortenbergse
gebouwen. Op stap door 10 eeuwen verleden. Boek en Vorm Winksele, 1991, p.
90-91.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
