Als mensen zoals John Vermeulen sterven, overvalt me altijd dezelfde dubbelzinnigheid: waarom zou ik een in memoriam over hen schrijven en daarin mijn droefheid over hun overlijden uitdrukken, als ik me daardoor eigenlijk de gevoelens toe-eigen van anderen die de gestorvene beter hebben gekend dan ik?
Maar toch kan zo'n dood niet ongezegd voorbij gaan, alsof de dode alleen maar iets betekende voor zijn directe omgeving.
Het is waar: John Vermeulen heeft een groot aantal romans geschreven, en hij werd genoeg gelezen om tot op het einde van zijn leven te worden gepubliceerd. Wat daarna, wat hierna zal gebeuren, is niemand van ons duidelijk, en wie het op dit moment al zou kunnen weten, is nog bezig met dat nieuwe feit een plaats te geven in zijn gevoelens en gedachten.
Want John Vermeulen blijkt meer te zijn dan de schrijver van de eerste roman die ik ooit heb gelezen, toen ik nog niet eens tien jaar was en werd aangetrokken door de lugubere titel "De vervloekte planeet". Een hele planeet vervloekt! Die titel en het onwerkelijke landschap op de voorpagina, waarop een raket met twee ruimtevaarders in een stalen pak omringd worden door metalen vliegende zwammen, verlicht door een merkwaardige gloed die achter agressief-scherpe bergpieken opduikt - een gloed? een zon? een explosie? - een landschap waarin geen mens zich thuis kon voelen...
Die "vervloekte planeet" heb ik minstens drie keer bezocht, al heeft John achteraf zelf opgemerkt dat het zeker niet zijn beste boek was. Hij was vijftien jaar oud toen hij er mee debuteerde, en vond later dat hij te toegeeflijk behandeld werd, en pas met "Blinde planeet" de klappen kreeg die hij "had verdiend".
"Schrijven is een vak", zei hij later in een interview. En elk vak moet je leren. Dat heeft hij dan ook gedaan. Na het fiasco van "Blinde planeet" klom hij met "De binaire joker" bij D. A. P. Reinaert Uitgaven uit het dal. Ook "Contract met een supermens", zijn eerste techno-thriller, verscheen nog bij die uitgeverij, en Eddy C. Bertin merkte erover op, dat John Vermeulen met dat boek al naar een grotere uitgever had moeten stappen. Dat deed John met "1000 meter van Armageddon", dat bij A. W. Bruna verscheen en de eerste van ongeveer tien techno-thrillers werd waarmee hij in de jaren tachtig de bestsellerlijsten aanvoerde.
Maar daarna zakte het weer in. Succes in kunst en entertainment is nu eenmaal erg wankel, en heeft meer te maken met de wisselvallige voorkeuren van het publiek dan met de kwaliteiten van de kunstenaar (volgens "de waan van de dag", zouden sommigen zeggen). Dus moest hij weer verhuizen. In de jaren negentig verscheen zijn werk zo'n beetje overal. Hij reisde wat kleinere uitgevers rond, maar publiceerde ook historische biografieën bij Uitgeverij Het Spectrum, toneelstukken en tv- en filmscenario's.
Tenslotte belandde hij tamelijk definitief bij Uitgeverij Kramat, waar het laatste decennium het meeste van zijn werk verscheen. De genres zijn uiteenlopend: heel wat thrillers, maar ook historische biografieën, fantasy, en zijn eerste liefde: sciencefiction.
Daaruit blijkt dat John Vermeulen erg flexibel op nieuwe trends kon reageren. Als zijn eerste roman sciencefiction was, dan mogen we dat als een jeugdliefde beschouwen. Achteraf bekeken heeft hij toen waarschijnlijk onbewust een aantal voorbeelden geïmiteerd. Inhoudelijk verschilt de roman niet veel van wat toen als een goede sf-roman voor de jeugd werd beschouwd. Toen de techno-thriller hoogtij vierde, schakelde hij daar zonder problemen naar over, net zoals hij dat later deed met fantasy.
Veel prijzen heeft hij nooit gewonnen. Onderhoudende, degelijk geschreven avonturenromans hebben nu eenmaal nooit veel genade gevonden in de ogen van het kransje "letterkundigen" dat doorgaans prijzen uitreikt, maar in 1988 kreeg hij wel de Prijs van de Grote Jury voor "Solo Race", en in 2000 won hij zowel de Internationale Ambrozijn Prijs voor Korte Verhalen als de John-Flandersprijs voor een van zijn Vlaamse Filmpjes.
Ja, voor een van zijn Vlaamse Filmpjes: vanaf 1979 publiceerde hij in totaal elf Vlaamse Filmpjes, het laatste in 2004. Maar eigenlijk heeft hij zijn hele schrijverscarrière door regelmatig voor de jeugd geschreven, naast her en der verspreidde verhalen.
Minder bekend is dat hij ook non-fictieboeken uitgaf, vooral over varen. Zijn ervaring met zeilen blijkt duidelijk uit boeken zoals "Ring van vuur", "Solo Race" en "De kat in het aquarium". Uit zijn historische biografieën blijkt dat hij zich uitstekend in historisch materiaal kon inleven. Dat inlevingsvermogen kwam hem niet alleen van pas als roman- en verhalenschrijver, maar ook als redacteur voor watersporttijdschriften, waar hij nogal wat artikelen aan bijdroeg.
De laatste jaren verscheen zijn werk vooral bij de kleine uitgeverij Kramat. Veel kan hij daar niet aan hebben verdiend, dus moet hij wel hebben geschreven omdat hij het graag deed. Dat blijkt ook uit getuigenissen van schrijvers die hem hebben gekend.
Marie-José meldde op Pure Fantasy: "We hadden pas nog contact via Facebook over zijn betrekkelijke onbekendheid in het Nederlandse taalgebied, hoe raar dat dit was omdat hij zoveel werk uitgebracht heeft."
Thirza schreef op hetzelfde forum: "John is degene die mijn schrijven begeleid en beïnvloed heeft vanaf het moment dat ik hem leerde kennen in 2003. Hij was degene die me aanspoorde mijn werk uit te geven. (...) Hij heeft me gestimuleerd, vooral middels zijn onuitputtelijke cynische kracht."
Ook op dat forum schreef Ishtarsarrow: "Ik leerde hem pas heel onlangs kennen via een gesprek op internet."
Daaruit blijkt dat John voor de lezers erg toegankelijk was, wat wordt bewezen door Ka Sha Gan: "Ik herinner me zijn toegeeflijke bitterheid." Ka Sha Gan verklaarde daarover in een privé-bericht aan uw huidige auteur: "Door onze [van Ka Sh Gan met John] correspondentie zweefden altijd van die flarden mist, ontgoocheling over het leven en teleurstelling over de mensheid. Maar tegelijk iets van een realisme dat hem liet doen wat hij kon. Schrijven. (...) Dus de flarden mist van ontgoocheling scheren nu doelloos voor me langs, maar ik zal altijd dankbaar zijn dat ik met hem heb mogen corresponderen. "
En Ziburan postte: "Heb hem meerdere malen ontmoet en zelfs naast zijn schrijfkunsten mogen genieten van zijn kookkunsten."
Ook op het online-rouwregister van Inmemoriam.be blijkt hoezeer John Vermeulen werd geapprecieerd.
Als John nu in een ander landschap opduikt, wensen we hem minstens een paradijselijker omgeving toe dan "De vervloekte planeet".
Peter Motte, dinsdag-donderdag 25-27 augustus 2009
Er is een online rouwregister geopend voor John Vermeulen.