I	VOEREN SINDS DE FUSIE: een 'happart' verhaal

I	1994: DE KRACHTPROEF GAAT VERDER

Zetelwinst voor Voerbelangen	De gemeenteraadsverkiezingen van oktober 1994 brachten opnieuw een zetel winst voor Voerbelangen met zich mee, zodat de verhouding in de gemeenteraad op 8/7 kwam. Eén van de factoren die in het voordeel van de Vlamingen werkte, was een beslissing van de Luiksgezinde meerderheid in de gemeenteraad, om de gemeentebelasting aan te passen. In Voeren wonende Nederlanders die hun belasting in Nederland betaalden, leverden geen bijdrage aan de gemeentekas. Daarom wilde het gemeentebestuur een systeem waarin het aandeel voor de gemeente niet zou gebaseerd zijn op ‘opcentiemen’ op de personenbelasting maar op het ‘kadastrale inkomen’, het bezit van onroerend goed. Het bleek echter een in Voeren belangrijke bevolkingsgroep over het hoofd gezien te hebben: gepensioneerden met een eigen woning maar met een relatief klein inkomen. De belastingshervorming schoot heel wat Voerenaars in het verkeerde keelgat. Ze verhoogde ook de impopulariteit van gemeentesecretaris Dragan Markovic, die als één van de inspirators ervan werd gezien. De hervorming werd overigens enige tijd later weer ongedaan gemaakt.
José Smeets burgemeester	Happart behaalde nog slechts 777 voorkeurstemmen, een verlies van bijna 30% ten opzichte van de vorige verkiezingen. Ook burgemeester Nico Droeven moest stemmen inleveren en werd qua stemmenaantal voorbijgestoken door José Smeets. Door de rechtstreekse verkiezing van het schepencollege werd Huub Broers opnieuw schepen en met Jean Duijsens veroverde Voerbelangen ook een zetel in het dagelijks bestuur van het OCMW.
Regerings- compromis	Happart stelde opnieuw eisen als compensatie voor zijn niet-benoeming tot burgemeester. De Vlaamse Voerenaars, die vreesden dat zulks zou resulteren in een verandering van de status van hun gemeente, lieten weten dat ze dan nog liever Happart als burgemeester wilden. Maar uiteindelijk dokterde de regering toch een compromis uit: José Smeets werd de nieuwe burgemeester; voor de Franstalige Voerenaars zouden er ‘antennes’ — steunpunten van het Waalse gewest en de Franse gemeenschap — komen.
Retour à Liège houdt vast aan conflictmodel	De Luiksgezinde meerderheid bleef in haar houding ten opzichte van de Vlaamse overheid vasthouden aan het conflictmodel. In het huis aan huis verspreide tijdschrift van de Action fouronnaise, Le Foron, werd Vlaanderen nog altijd omschreven als een bezettingsmacht, met heimwee naar nazitoestanden. Een uiting daarvan was het gemeentelijk informatieblad van augustus 1998, waarin een aanval werd gelanceerd tegen het — intussen vernietigde — decreet Suykerbuyk (dat een kleine vergoeding wilde toekennen aan personen die na de oorlog veroordeeld werden voor collaboratie met de bezetter, maar nadien in eer werden hersteld of gratie kregen). Het decreet bevestigde volgens het gemeentebestuur dat “het Vlaamse nationalisme een beleid van ethnische uitsluiting nastreeft” en dat “Vlaanderen zijn separatistische aanspraken tracht gestalte te geven door het kweken van vreemdelingenhaat en door nostalgie naar nazitoestanden”. Door ‘Vlaams’ en ‘fascistisch’ op één lijn te stellen, wilden de Franstaligen vooral bij Nederlanders het gevoel kweken dat je best zo ver mogelijk verwijderd bleef van de politieke toestanden in België. Ook van overleg met de Vlaamse oppositie was er amper sprake. “La majorité décidera et décidera seule”, zei Smeets daarover in het begin van zijn mandaat als burgemeester. Vlaamse verenigingen kregen toentertijd geen gemeentelijke subsidies; die gingen volledig naar Franstalige groepen. De redenering van de Luiksgezinden was dat zij door de Vlaamse overheden discrimerend werden behandeld. Dus moest het gemeentebestuur dat compenseren door de Franstaligen op lokaal vlak voor te trekken. In één van de laatste gemeenteraadszittingen van 2000 keurde de gemeenteraad een subsidieverdeling goed waarbij bij de verdeling van het geld de verhouding in de gemeenteraad (8/7) gold. De Vlaamse oppositie wilde zich daar niet bij aansluiten; zij pleitte voor een verdeling op basis van een reglement met objectieve criteria.
Vlaamse oppositie legt andere accenten	De Vlaamse oppositie koos voor een strategie waarin de nadruk vooral werd gelegd op het ontbreken van een behoorlijk bestuur in de gemeente. Er gebeurde inderdaad weinig meer dan het afhandelen van de ‘lopende zaken’. Projecten die getuigden van een visie op lange termijn waren onbestaande. Zo was er in Voeren geen selectieve ophaling van huisvuil en konden de inwoners er ook niet terecht in een containerpark. (De gemeente weigerde trouwens een ‘milieuconvenant’ met de Vlaamse regering te onderteken. Het argument was “dat je tijdens de oorlog ook geen akkoorden sloot met de nazi’s”.) Bescherming van het landschap of het in goede banen leiden van de toeristische ontwikkeling waren bepaald niet de grootste prioriteiten. De oppositie diende geregeld in de gemeenteraad voorstellen in rond dat soort zaken, maar die werden bijna altijd afgewezen.Tot eind 1998 gebeurde dat vaak met de klassiek geworden vermelding dat “schepen Happart de zaak eerst verder zou onderzoeken” — waarna er nooit nog iets van werd gehoord.
Afscheid van Happart	Schepen Happart interesseerde zich trouwens duidelijk steeds minder voor Voeren. Hij was er wel gedomicilieerd maar woonde er niet meer effectief. Vergaderingen van het schepencollege woonde hij maar zeer onregelmatig bij en op gemeenteraadsvergaderingen was hij drukker bezig met het lezen van zijn krant dan met het volgen van de debatten. Op het ‘Fête du Peuple fouronnais’ van 20 september 1998 maakte Happart officieel bekend dat hij niet langer meer deel zou uitmaken van de Voerense gemeenteraad. Hij had al enige tijd voordien laten horen dat hij na de verkiezingen van 1999 minister wilde worden in de Waalse Gewestregering. Maar dan moest hij wel in Wallonië wonen en daar op een kiezerslijst staan. Na zijn officiële verhuizing naar Luik, eind 1998, nam Roger Liebens zijn plaats in het schepencollege in.
	José Smeets toonde zich in individuele contacten ook tegenover Vlaamse Voerenaars zeer joviaal en verdraagzaam. Maar in zijn officieel optreden als burgemeester en in artikels in Le Foron (het tijdschrift van de Action fouronnaise) stelde hij zich op als een onbuigzaam behartiger van de Franstalige belangen in Voeren.
Nederlandse kiezers	14% Voerenaars van Nederlandse — of algemeen Europese — nationaliteit konden in oktober 2000 voor het eerst aan de verkiezingen deelnemen. De Nederlandse Voerenaars waren en zijn sterk geïntegreerd in het Vlaamse sociaal-culturele leven in Voeren. Het Luiksgezinde gemeentebestuur besefte dat zijn positie daardoor bedreigd werd en probeerde aanvankelijk kandidaat-kiezers het zo moeilijk mogelijk te maken. De officiële uitleg was dat ze niet voorzichtig genoeg konden zijn en wilden verhinderen dat de inschrijving voor andere doeleinden werd gebruikt dan deelname aan de verkiezingen. Nadien draaiden ze enigszins bij — Retour à Liège verspreidde zelfs een bericht waarin het Nederlandse Voerenaars opriep aan de verkiezingen deel te nemen. Ongeveer 550 onder hen lieten zich in het kiesregister inschrijven.
Kiescampagnes	De kiescampagne van Voerbelangen spitste zich vooral toe op een beter bestuur van de gemeente. Retour à Liège legde de nadruk op een harmonieus samenleven van Nederlands- en Franstaligen. Maar ze deed dat vooral door de Vlamingen ervan te beschuldigen onverdraagzaam te zijn en zelfs ‘etnische zuiveringen’ na te streven.
Vlaamse overwinning	De Vlaamse partij won de verkiezingen. Iets meer dan 80 procent van de Euroburgers stemde voor Voerbelangen. Dat resulteerde in een zetelverhouding van 8/7 in het voordeel van Voerbelangen. Helemaal compleet was de overwinning niet. Het Europees stemrecht gold namelijk alleen maar voor de gemeenteraad, niet voor de OCMW-raad. In tegenstelling tot andere gemeenten wordt in Voeren (en de faciliteitengemeenten in het algemeen) de OCMW-raad rechtstreeks verkozen. Daardoor bleef de verhouding daar toch 5/4 in het voordeel van Retour à Liège.