Haiku

Gedicht van drie regels in respectievelijk 5, 7 en 5 syllaben, waarin een intense natuurervaring wordt uitgedrukt.  Dat is haiku volgens het woordenboek.  Zoals elke korte omschrijving van een complex begrip valt zij wat mager uit, waardoor iemand die nog nooit een haiku heeft gelezen zich er moeilijk een voorstelling van kan maken.  Het gevolg daarvan is dat men zich gemakshalve vastklampt aan de vormvereisten, die tenminste duidelijk afgebakend lijken.  Maar hoe zwaar weegt het drieregelig 5-7-5-schema nu echt?  Waarom kunnen we die ervaring trouwens niet in eender welke vorm gieten?  Maken we het ons niet onnodig moeilijk?  Dat laatste lijkt op het eerste gezicht zeker waar voor wie niet gewend is aan het gebruik van weinig woorden om een hele wereld op te roepen: onze menselijke neiging om het leven in woorden te vangen en zo hanteerbaar te maken, laat zich niet zonder slag of stoot uitrangeren.  Naarmate we echter meer vertrouwd raken met de haikugeest en de waarde van sobere beknoptheid ons duidelijk wordt, zal de typische haikuvorm ons langzamerhand zo eigen worden, dat hij niet langer als een belemmering, maar juist als een bevrijding ervaren wordt.  Geen aandacht hoeven te besteden aan de vorm omdat die al vooraf vastligt, betekent dan eigenlijk een zorg minder.  Als alles goed is, ontstaat de haiku immers spontaan, alsof het leven zelf hem schrijft en de weerspiegeling ervan in woorden in het hoofd van de dichter bijna zonder zijn tussenkomst opgeroepen wordt.  Voor de haikudichter is de ervaring van het moment het belangrijkste, wat alleen mogelijk is als de zorg om de vorm zich niet al te zeer opdringt.  Op die manier zullen we ons door het aanhouden van het 5-7-5-ritme misschien eerst beperkt voelen, maar krijgen we tegelijkertijd de kans om ons stilaan steeds meer van de vraag naar bewuste vormgeving te bevrijden.  Natuurlijk mag het klassieke schema nooit als een dwingende noodzaak ervaren worden: wie het haikumoment geweld aandoet om hoe dan ook te voldoen aan verkeerd begrepen vormvoorschriften, gaat evengoed aan de haikuervaring voorbij.  Haiku is een oefening in evenwicht waarin mens en leven, persoonlijke inbreng en overgave elkaar ontmoeten.

© Marc Hendrickx 2001

[vorige]