Home
Up

ETHISCH  LEIDERSCHAP

°  Om ethisch leiderschap te omschrijven gaan we uit van  wat Socrates ooit ‘het goede leven’ heeft genoemd, een leven waarin je als mens optimaal kunt functioneren als individu en als lid van de brede (politieke) gemeenschap. Ethiek doorbreekt  de onverschilligheid . Je kan niet zomaar leven alsof het allemaal hetzelfde is.

°  Ethisch leiderschap is een dynamische kwaliteit.  Ze ontwikkelt zich voortdurend in communicatie, in gesprek en dialoog. Daarom is ethisch leiderschap in eerste instantie een vorm van communicatie. Echte communicatie daarentegen is interactie, is woord en wederwoord, is uitwisseling. Dat is de basis voor het ethisch karakter van communicatie.

° We maken een onderscheid tussen 'strategisch leiderschap' (management) en 'communicatief leiderschap' (ethisch leiderschap).

° Hoe kan ethisch leiderschap bijdragen aan betere samenwerking in de school, organisatie, bedrijf en/of maatschappij?

 ZOPAS  VERSCHEEN MIJN NIEUW BOEK OVER ETHISCH LEIDERSCHAP bij UITGEVERIJ GARANT   - voor meer informatie ga naar HOME

terug naar lijst

DEMOCRATISERINGSPROCESSEN EN HUN BLOKKADES

Onze huidige democratie wordt sterk bedreigd door de verstomming van het kritisch denken. We hebben dringend  nood aan een nieuwe invulling van democratie, waarin het kritisch denken van de burgers een centrale rol kan spelen. Ons huidig democratisch systeem is een een representatiedemocratie waarin de burgers door verkiezingen hun beslissingsrecht afstaan aan vertegenwoordigers. Dat is uiteraard een praktisch systeem maar tevens een gevaarlijk systeem. Het gevaar is groot dat de vertegenwoordigers alles in de plaats van de burgers gaan doen en dat de burgers het gevoel krijgen dat ze zelf voor niets meer verantwoordelijk zijn.  We zijn er ons veel te weinig van bewust dat de representatiedemocratie in haar eigen ontwikkeling voortdurend  democratiseringsblokkades genereert, processen die de toekomst van de democratie van binnenuit blokkeren en bedreigen (Cfr. populisme, complexificatie, consumentisme, autoritarisme, enz.). Hoe kunnen we dat verhelpen? Centrale these: de representatiedemocratie moet omgebouwd worden tot een responsorische of reflexieve democratie. Wat betekent dat?

1. Welke actoren genereren en versterken de verstomming van het kritisch denken?

2. Voorwaarden voor een responsorische democratie.

3. democratie en de lege plek van de macht.

 terug naar lijst

  DE  (ON)MACHT  VAN   DE  ZWIJGENDE  MEERDERHEDEN

De afstand tussen burger en politiek wordt steeds groter. Dat wordt vandaag uitermate duidelijk in landen waar geen kiesplicht bestaat. Steeds meer mensen blijven thuis en weigeren hun stem uit te brengen. Bij de presidentsverkiezingen in Frankrijk in mei dit jaar heeft het hoge aantal afwezigen in de eerste ronde er zelfs toe geleid dat de extreem-rechtse kandidaat Jean-Marie Le Pen de tweede ronde haalde in plaats van de socialist Jospin.  In Nederland werden we geconfronteerd met een ander fenomeen. Daar hebben we gezien wat er kan gebeuren als een politicus erin lukt om op emotionele wijze de diepere roerselen van de doorsneekiezers aan te spreken. Dan kan zelfs een nieuwe partij in één klap de politieke agenda mee gaan bepalen. Deze twee totaal verschillende reactiepatronen moeten ons tot nadenken stemmen over de rol van de zwijgende meerderheden in het huidige politieke veld.  Doet de massa nog langer afstand doet van haar zeggenschap? Is ze  uitgeteld  voor elke vorm van macht? Of is haar zwijgen eerder een teken dat er iets misloopt met het maatschappelijk systeem?

1. Wat zijn de zwijgende meerderheden?

2. Het (on)gelijk van de burger: een vorm van antipolitiek?

3. Wat te doen? Naar een open en eerlijke discussie.   

terug naar lijst

Religie, cultuur, christendom

In deze lezing onderneem ik een poging om meer inzicht te krijgen in het haast ondoordringbaar rizoom waarin religie en cultuur zich door de eeuwen heen met elkaar hebben verstrengeld.

° religie en cultuur: elkaars context vanaf het begin van de geschiedenis.

° een proces van secularisatie: overwinnen van alle vormen van onderdrukking  (o.a. mythe, de Wet  van de Vader,  het verbod op het lichaam, enz.) en   zoeken naar een hertaling van de  diepste religieuze waarden.

° de kracht van de religie

° religie als inbreuk op het moderne ego

             ° religie als overschrijding en transcendentie

° religie als ethisch appèl

° religie als doorbraak van het 'onmenselijke' (sublieme)

 terug naar lijst

De wereld als risicomaatschappij

De aanslagen op het WTC en het Pentagon confronteren ons met het feit dat onze wereld een risicomaatschappij geworden is. We zijn nergens meer echt veilig. Risico’s en ongevallen tengevolge van risico’s zijn constanten geworden in onze moderne leefwereld. We zijn er gewend aan geraakt ze als een inherent deel van onze industrieel-technologische wereld te accepteren. De geweldige expansie van de welvaart tijdens de laatste vijftig jaar heeft geleid naar tal van gevaarlijke ‘onbedoelde neveneffecten’, waarvan we ons in eerste instantie onvoldoende bewust waren, maar die zich vandaag steeds meer beginnen te manifesteren. Datzelfde geldt ook voor de toekomstige ontwikkelingen die we vandaag op gang zetten. We weten immers op voorhand dat er met onze industrieel-technologische toekomstprojecten ernstige risico’s gemoeid zijn en moeten dus beslissingen nemen die op een of andere wijze onze toekomst sterk hypothekeren. Eigenlijk opereren we vandaag in onze productie- en consumptiepatronen voortdurend voorbij de grens van het verzekerbare en het veilige, voorbij de mogelijkheid om de gevolgen van ons handelen voldoende onder controle te houden. Wat kan dat allemaal in de toekomst teweegbrengen? Hoe kunnen we daar ethisch mee omgaan? Waar liggen de verantwoordelijkheden? Dat zijn uiterst belangrijke vragen in verband met de toekomst van de mensheid en met de duurzaamheid van onze aarde.

Als subthema's komen volgende aspecten aan bod:

° risicomaatschappij: het einde van onze geschiedenis?

° de aarde wordt onze (vervuilde) achtertuin

° technologie en de constructie van de cyborg (wezen dat half mens-half machine is): op  weg             naar een transhumane wereld, een wereld voorbij de huidige mens?

° genetische manipulatie: de weg naar een nieuw mensenras?

° de terugkeer van de verantwoordelijkheid.

  terug naar lijst

Milieu: méér dan zorg om onze (vervuilde) achtertuin

Vandaag is er vanuit de kritisch-filosofische wereld veel belangstelling voor het thema milieu en natuur. Steeds meer ziet men in dat het gaat om de vraag naar duurzaamheid en kwaliteit.

Verschillende standpunten:

Sommigen, onder wie ook wetenschappers, vermoeden dat bepaalde grenzen (points of no return) onherroepelijk overschreden zijn: doemdenken. Anderen zeggen dat we in een risicomaatschappij leven met constante dreiging. Zij spreken over een ecologisch conflict. Het komt erop aan de risico’s te verminderen. Hier ligt de nadruk op de taak van een democratische politiek.Nog anderen staan positiever (romantiek?) en beweren dat er overal een conserveringsethos aan het groeien is: de huidige problematiek is een groeicrisis. De mens ontdekt dat hij zorg moet dragen voor het milieu.

Problemen (die de oplossing erg bemoeilijken)

° band tussen milieuproblematiek en industriële overproductie/consumptie. Hierin spelen vooral economische belangengroepen een grote rol. Wat is hun macht?

° te grote mobiliteit op basis van vervuilende energieën (wie wil minder vervoer, reizen ??)

° complexiteit van het probleem: alles hangt samen met alles, te beginnen vanaf het lokale vlak tot internationale dimensies. Het milieuprobleem is grensoverschrijdend.

° de overheid (lokaal, nationaal, internationaal) neemt talrijke en diverse beslissingen, maar de vraag is of ze voldoende en efficiënt zijn.

° tekort aan milieubewustzijn bij het brede publiek: we hebben te lang geleefd in een sfeer van zorgeloosheid en passiviteit (het zal wel opgelost worden in onze plaats). Milieubewustzijn is meer dan zorg om de achtertuin.

° te weinig betrokkenheid van de mensen bij het politieke milieubeleid. Dringende noodzaak van ecologisch burgerschap.

terug naar lijst

Modernisme? Postmodernisme? Een interessante discussie

Tot voor kort werd ons denken bepaald door enkele ‘grote verhalen van zingeving’ over bevrijding en vooruitgang (Christendom, Verlichting, Marxisme, enz.). Zij steunden op de fundamentele gedachte dat de mensheid dank zij haar instrument van de verlichte rede in staat zou zijn een maatschappij te bou- wen waarin alle mensen gelijk, autonoom en mondig zouden zijn. Vandaag leven we eerder met de ontgoocheling van die pretenties en ligt onze maatschappij in een haast hopeloze versplintering. De postmoderne filosofen (Lyotard, Deleuze, Foucault, Vattimo, e.a.) tonen aan hoe de huidige culturele context steunt op de grote verscheidenheid van denken en leven. Ze leggen de klemtoon op een hori- zontaal netwerk van relaties in taal, kunst, cultuur, samenleven, religie, politiek. Ze luisteren naar de vele kleine lokale verhalen van mensen en instellingen en plaatsen die verhalen in het centrum. Zo komt er in de filosofie weer plaats voor het persoonlijk gevoel, de eigen emoties en de individuele behoeften. Is zulke filosofie een bodem voor puur relativisme en radicale machteloosheid, zoals sommigen bewe- ren? Of is het een nieuwe impuls om zinnig te overleven in een wereld die ondanks haar mondiale context almaar meer verscheiden wordt?

terug naar lijst

 

 

 

 

 

deel 1: de overheid en het gevaar van een schijndemocratie

_{De overheid evolueert steeds meer naar autoritair bestuur (systeem van volmachten,  kaderwetten, verschuiving van de macht van het parlement naar de regering, enz.) en naar het hanteren van fijnzinnige en haast onzichtbare inpassingsmechanismen (cfr. disciplinering à la Foucault)}

deel 2: de burger en de kracht van het lokale

_{De burger wordt zich steeds meer bewust van zijn/haar mogelijkheden om zelf te parti- ciperen aan de opbouw van de samenleving. Vooral vanuit het besef dat het lokale vlak de eerste stap is tot verandering. Begrippen als leefbaarheid, nabijheid,   verantwoordelijkheid van onderuit, verscheidenheid, lokale ontwikkeling, enz. staan hier centraal. De opkomst van allerlei actiegroepen, de witte beweging, nieuwe sociale organisaties, buurtcomités, wijkwerking, opbouwwerk, enz. vormen daarvan een levend bewijs.}

terug naar lijst