Het nut van een poel

De gemeenteraad heeft op 21 juni 2000 een reglement goedgekeurd waarbij voor de aanleg van een poel een toelage van 10.000 frank wordt toegekend.

Vroeger had elke weide haar veedrinkpoel. Helaas zijn heel wat poelen in onbruik geraakt, dicht gegooid en vervangen door betonnen drinkbakken en zelfdrinkers voor het vee. Met elke poel verdwijnt echter telkens een oase aan leven. Een poel is het ideaal voortplantings- en leefgebied voor amfibieën. Kikkers, padden en salamanders trekken in het voorjaar massaal naar de poelen om eitjes af te zetten. Het ondiepe water aan de oever van een poel warmt snel op, wat ideaal is voor het sneller uitkomen van de amfibieën-eitjes en de ontwikkeling van de larven.

Overvloedig aanwezige waterplanten bieden een goede schuilplaats voor de dieren en een vasthechtingsplaats voor de eitjes. Naast amfibieën zijn poelen ook rijk aan andere zoewaterorganismen: schaatsenrijders, waterkevers, watervlooien, bootsmannetjes, enz. Maar ook voor grotere dieren zoals waterhoen, blauwe reiger en waterspitsmuis is een poel een bron van leven. Een poel vormt een levensgemeenschap op zich en door het graven van een poel creëer je onbewust een grote weelde aan natuurlijk leven. Een poel schept bovendien ongekende kansen voor natuureducatie. Niets is zo verrijkend voor kinderen (en voor volwassenen) als het ontdekken en bestuderen van waterleven.

De poel als landschapselement

Wat is een poel? Met een poel bedoelen we stilstaand water, meestal op een laaggelegen plaats in het landschap. Wateraanvoer komt van regen en/of grondwater of via een sloot of afstromend oppervlaktewater van omliggende gronden.

Natuur vind je niet alleen in natuurreservaten! De natuur in onze dagelijkse leefomgeving is ook belangrijk. Het is in de eerste plaats door kleine landschapselementen (KLE), zoals wegbermen, holle wegen, bosjes, sloten en poelen dat we in contact komen met de natuur.

Veel dieren gebruiken KLE als verblijfplaats, voedsel- of voortplantingsgebied, toevluchtsoord of overwinteringsgebied. KLE zijn daarenboven zeer belangrijk als verbindingsgebied waarlangs vele dieren en planten op zoek gaan nar nieuwe leefgebieden.

Naast zijn natuurfunctie heeft een poel een kenmerkende plaats in het landschap. Poelen zorgen voor een meer gevarieerd en aantrekkelijker landschap. Voor amfibieën vormen poelen een belangrijk onderdeel. Ambifieën leggen geen grote afstanden af; de meeste blijven binnen een straal van 1 km rond de voortplantingspoel. Om amfibieën toe te laten vanuit de ene poel de andere poel te bereiken, mogen de poelen niet te ver uit elkaar liggen.

Hoe een poel aanleggen?

Het graven van een poel gebeurt best in augustus/september omdat het grondwaterpeil dan op zijn laagst is. Om in aanmerking te komen voor een gemeentelijke subsidie van 10.000 frank, moet de poel gelegen zijn in landelijk gebied (agrarisch, bos, natuurgebied, parkgebied) met een minimum wateroppervlakte van 25m2 en maximum 100 m2, een diepte van minstens 80 cm (max. 150 cm) en een ondiepe oeverzone aan de noordelijke kant.

Het graven van een poel kan manueel, maar ook machinaal. Het is belangrijk dat de poel glooiend wordt aangelegd, zodat het water aan de rand snel opwarmt en alle dieren gemakkelijk in en uit het water kunnen. Voldoende zonlicht op de poel is belangrijk voor de ontwikkeling van planten en dieren.

  Stappenplan

• ga na waar de poel best gesitueerd wordt;
• bepaal grootte en ruwe vorm;
• bepaal het ruwe profiel;
• bepaal de diepte;
• voer de werken uit in het najaar tijdens de droogteperiode.

Een plaats waar kwel- of bronwater naar boven komt is ideaal om een poel aan te leggen. Wordt de poel gebruikt als drinkplaats voor vee, dan moet de poel voor minstens 2/3 afgesloten zijn met draad op 1,5 meter van de poeloevers.

Graaf de poel liefst niet onder een bomenrij: deze zorgt voor te veel schaduw en bladafval!!

Als de poel gegraven is zal de natuur verder haar gang gaan: planten en dieren zullen stilaan spontaan de poel bevolken.

Onderhoud van een poel

Een poel vergt bijzonder weinig onderhoud. Als bepaalde planten teveel woekeren, kan men een gedeelte verwijderen. Komen teveel bladeren in het water terecht, dan kan je deze best uitscheppen om verzuring tegen te gaan. Een grondige onderhoudsbeurt is nodig om de vijf jaar, om te vermijden dat de poel dicht slibt en verlandt.

  Wat houdt dit in?

• ruimen van overtollig slib op de bodem en de afgestorven plantendelen en bladeren, beperkt tot ... van de oppervlakte van de poel.
• uit te voeren in de vroege herfst : september-oktober.

Voor het vijfjaarlijkse groot onderhoud geeft de gemeente Opwijk een toelage van 1.000 frank per onderhoudsbeurt.

Tips voor het onderhoud van een poel :

• Handmatig onderhoud is goedkoopst en veroorzaakt geen schade aan de bodem.
• Plantendelen, afgestorven bladeren en slib bij het ruimen enkele dagen naast de poel laten dorgen en daarna afvoeren. Waterorganismen die ertussen zitten kunnen zich terug naar het water begeven.
• Belangrijk!! Vissen mogen niet in een poel! Vissen gaan niet samen met ambifieën omdat ze hun eieren en larven opeten.

Een poel, een paradijs voor amfibieën

Amfibieën leven zowel in het water als op het land. In het voorjaar komen ze naar de voortplantingspoel om er te paren. De eieren worden afgezet in stilstaand water. Kikkers leggen hun eitjes in een hoop; padden in de vorm van een snoer en salamanders zetten losse eitjes af. Uit de eieren ontwikkelen zich de dikkopjes, kikkervisjes of salamanderlarven.

De larven van salamanders eten kleine waterdiertjes; de larven van kikkers en padden leven van plantaardig voedsel zoals algen. Bij kikkers en padden valt de staart af. Amfibieën hebben extra zwaar te lijden onder de algemene achteruitgang van het milieu, omdat zowel hun land- als hun waterbiotoop aangetast wordt.

De meest voorkomende amfibieën in een poel zijn : bruine kikker, groene kikker, gewone pad, kleine watersalamander, alpenwatersalamander, kamsalamander.