Inleidende vragen hormoonstelsel.

De bijnieren

1. Hoe noemen de organen die als een kaboutermuts op de nieren liggen?
   de bijnieren/glandulae adrenales
2. Hoe zijn deze organen opgedeeld?
   in een schors/cortex en een merg/medulla gedeelte
3. Welke hormonen produceert het bijniermerg?
   adrenaline en noradrenaline
4. Welke hormonen produceert de bijnierschors?
   glucocorticoïden (cortisol), mineralocorticoïden (aldosteron), androgenen en oestrogenen
5. Welk mechanisme staat in voor de regulering van de hormoonproductie?
   negatieve feedback mechanisme, de adenohypofyse produceert ACTH, en ACTH stimuleert de bijnierschors tot productie van bijnierschorshormonen.
   [hypothalamus ð]
   adenohypofyse: productie ACTH ð endocriene klier (bijnierschors) ð productie glucocorticoïden (cortisol), mineralocorticoïden (aldosteron), androgenen en oestrogenen
   Hoe meer cortisol in de bloedbaan komt, des te meer dat de productie van ACTH wordt afgeremd.
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
                                   ACTH                                    negatieve terugkoppeling
                                                                                      = minder productie
   
   
   
   
   
   
   
   glucocorticoïden (cortisol)
   mineralocorticoïden (aldosteron)
   androgenen en oestrogenen
    
6. Welke 2 afwijkingen van de bijnierschors zijn mogelijk?
   teveel werken: hyperfunctie (syndroom en ziekte van Cushing)
   teweinig werken: hypofunctie (ziekte van Addison)
7. Bespreek de werking van cortisol (natuurlijk of via medicatie toegediend)

   1. Het werkt immunosuppressief. (vb nuttig bij transplatatiepatiënten)

   2. Het werkt anti-inflammatoir en en antiallergisch. (vb nuttig bij COPD)

   3. Het vermindert het ziektegevoel. (Patiënten voelen zich beter dan in werkelijkheid.)

      Pas op voor de vele nevenwerkingen na langdurig gebruik:

      • Het verhoogt de glycemie door gluconeogenese (glucoseaanmaak uit aminozuren)

      • Het stimuleert de eiwitafbraak (eiwitkatabolisme).

8. Geef 3 merknamen van geneesmiddelen die bijnierschorshormonen bevatten.
   In het "Gecommentarieerd geneesmiddelenrepertorium" kan ik in het hoofdstuk "Hormonaal stelsel", onderdeel "Glucocorticoïden", volgende merknamen terugvinden onder de subgroep methylprednisolon: Medrol^®, (comprimé, 32,16, 8, 4 mg) of Solu-Medrol^®, (flacon I.V., I.M., 40,125,500,1000mg)
9. Wat versta je onder een hyperfunctie van de bijnierschors?
   een snelle werking van de bijnierschors
10. Welke 2 oorzaken van een hyperfunctie van de bijnierschors?
    1. een tumor in de adenohypofyse, die zorgt voor een teveel aan ACTH
       (het negatief terugkoppelend effect werkt niet meer)
       =zieke van Cushing
       bij bloedonderzoek teveel aan ACTH en bijnierschorshormonen
    2. een tumor in de bijnierschors zelf, die zorgt voor een teveel aan bijnierschorshormonen
       (veel bijnierschorshormonen in het bloed, de adenohypofyse poduceert +- geen ACTH meer, doch de tumor in de bijnier luistert niet meer)
       = syndroom van Cushing
11. Geef 2 oorzaken van van het Cushingsyndroom.
    1. een nevenwerking van te lang, te veel inname van cortisonegeneesmiddelen
       = iatrogeen, door behandeling met corticosteroïden
    2. een tumor in de bijnierschors zelf, die zorgt voor een teveel aan bijnierschorshormonen
       (veel bijnierschorshormonen in het bloed, de adenohypofyse produceert +- geen ACTH meer, doch de tumor in de bijnier produceert bijnierschorshormonen zonder stimulering van ACTH)
12. Wat zijn de symptomen bij een teveel aan bijnierschorshormonen in het bloed?
    In het "Gecommentarieerd geneesmiddelenrepertorium" lees ik in het hoofdstuk "Hormonaal stelsel", onderdeel "Glucocorticoïden", bij "De belangrijkste ongewenste effecten" als derde punt: De klinische symptomatologie van Cushing-syndroom met "moon face”, acne, huidatrofie en striemen, en subcutane hematomen.
    1. uiterlijk: vollemaansgezicht, rood gelaat, de omvang van de romp neemt toe, de extremiteiten zijn slank
    2. atrofie van de spieren en de huid t.g.v. eiwitafbraak, met striae, slechte wondgenezing, onderhuidse bloedingen, osteoporose
    3. overmatige beharing en seksuele stoornissen, amenorroe, impotentie
    4. onderdrukking van ontstekingsreacties vb verkoudheid = onopgemerkt, met gevaar op direct een pneumonie
    5. verschijnselen van diabetes mellitus t.g.v. gluconeogenese
    6. slaapstoornissen, hypertensie, psychische problematiek
13. Met welk onderzoek kan men de diagnose vaststellen en bevestigen?
    bloedonderzoek op ACTH en cortisol
14. Hoe behandelt men de ziekte van Cushing?
    De ziekte van cushing wordt behandeld door verwijdering van de tumor langs sfenoïdale weg.
15. Hoe behandelt men het syndroom van Cushing?
    Syndroom van Cushing wordt behandeld door de bijniertumor te verwijderen indien dit de oorzaak is.
    Syndroom van Cushing wordt getolereerd indien de oorzaak medicamenteus is (voor een andere ziekte).
16. Wat versta je onder een hypofunctie van de bijnierschors?
    een trage, onvoldoende werking van de bijnierschors
17. Welke 2 oorzaken kan je voor hypofunctie van de bijnierschors; bijnierschorsinsufficiëntie?
    1. Acuut
       1. Het syndroom van Waterhouse-Friederichsen: acute vernietiging van de bijniercortex t.g.v. meningococcensepsis
       2. Acute stress bij ziekte van Addison
    2. Chronisch
       1. Primair:
          een probleem in de bijnierschors zelf, die zorgt voor een tekort aan bijnierschorshormonen
          (tekort aan bijnierschorshormonen in het bloed, de adenohypofyse produceert veel ACTH, doch de bijnierschors luistert niet meer)
          = ziekte van Addison
          Oorzaak: auto-immuunziekte, tbc, tumoren, ...
       2. Secundair:
          een probleem in de adenohypofyse, die zorgt voor een tekort aan ACTH
          (het negatief terugkoppelend effect werkt niet meer)
          bij bloedonderzoek tekort aan ACTH en bijnierschorshormonen
18. Wat zijn de symptomen bij een tekort aan bijnierschorshormonen in het bloed?
    1. moeheid, algemene lichaamszwakte
    2. geen oksel en pubisbeharing t.g.v. tekort aan bijnierschorsandrogenen
    3. eetlustverlies, misselijkheid, braken, gewichtsafname; = spijsverteringsstoornissen met als gevolg vermagering
    4. hypotensie, bradycardie, gevaar voor syncope
    5. Pas op!!!! stress kan crise (shock) uitlokken
    6. abnormale bruine huidskleur t.g.v. indien teveel aan ACTH
19. Met welk onderzoek kan men de diagnose vaststellen en bevestigen?
    bloedonderzoek op ACTH en cortisol
20. Hoe behandelt men een hypofunctie van de bijnierschors?
    De ziekte van Addison is niet te genezen, maar behandeling is wel mogelijk.
    De behandeling bestaat uit het medicamenteus aanvullen van de tekorten.
    toedienen van glucocorticoïden en mineralocorticoïden
    extra toediening bij stress of koorts
    Bij een secundaire oorzaak van bijnierschorsinsufficiëntie, met name t.g.v. tekort aan ACTH, kan ACTH via geneesmiddelen toegediend worden.

De schildklier

1. Welke hormonen produceert de schildklier?
   T3 (trijodothyronine)/T4 (thyroxine) en calcitonine
2. Hoe noemt me de eerste 2, T3 (trijodothyronine)/T4 (thyroxine)?
   Schildklierhormonen
3. Waarin spelen T3/T4 een rol?
   in de stofwisseling, hartwerking, zweten, darmperistaltiek, ademhaling
4. Waarin speelt calcitonine een rol?
   in de calciumhuishouding
5. Bespreek de regeling van de schildklierhormonen.
   
   
   
   
   
   
   
   
                                                   TSH
   
   
   
   
   
   
   
                               T3 (trijodothyronine)
                               T4 (thyroxine)
   
6. Wat is noodzakelijk voor de vorming van T3 en T4?
   jodium
7. Welke 2 afwijkingen van de schildklier zijn mogelijk?
   1. hyperthyroïdie of thyreotoxicose of hyperthyreose
   2. hypothyroïdie
8. Klik op volgende link voor een filmpje.
   hyperthyroïdie
   hypothyroïdie
9. Geef een oorzaak van hyperthyroïdie?
   1. de ziekte van Graves; een auto-immuunziekte
   2. overproductie van TSH door de adenohypofyse
   3. ontstekingen vn de schildklier
10. Bespreek risicogroepen, oorzaak, symptomen, diagnose de ziekte van Graves-Basedow?
    1. Risicogroep: vrouwen tussen 20 en 40 jaar
    2. Oorzaak: auto-immuunziekte
    3. Symptomen:
       1. tachycardie, meer zweten, diarree, gejaagdheid, nervositas, versnelde ademhaling, licht verhoogde lichaamstemperatuur, vermagering
       2. diffuus struma: vergroting van de schildklier
       3. oogverschijnselen: uitpuilende oogbollen
    4. Diagnose: kliniek, en bloedonderzoek: verhoogd T4, schildklierscintigrafie (diffus versus nodulair struma vaststellen)
    5. Behandeling: medicamenteus (antithyreotica), operatief (subtotale strumectomie), bestraling met radioactief jood
       De medicamenteuze behandeling kan je in het "Gecommentarieerd geneesmiddelenrepertorium" terugvinden in het hoofdstuk "Hormonaal stelsel", onderdeel Middelen i.v.m. de schildklier, thyreostatica, vb Strumazol^®  Met thyreostatica wordt de productie volledig stilgelegd, 3-6 weken later wordt deze gevolgd door substitutietherapie. Na een jaar stopt men beide behandelingen en zijn er 2 mogelijkheden, definitief herstel of recidief. Bij recidief wordt meestal gekozen voor een vernietiging met radioactief jodium.
11. Geef een oorzaak van hypothyroïdie?
    1. primair: oorzaak gelegen in de schildklier zelf (aangeboren afwijking, ontsteking, operatieve verwijdering, behandeling met radioactief jood))
    2. secundair: oorzaak gelegen in de adenohypofyse
12. Tot wat leidt onbehandelde congenitale hypothyroïdie?
    cretinisme: groeiachterstand, mentale achterstand

13.  

    
    
     

Opleiding tot gediplomeerd verpleegkundige                                                                                  HBO Verpleegkunde Ic dien Roeselare