è MENU Accuei/Onthaal Introduction Inleiding Patronymes/Patroniemen Branches/Takken Notices/Notities |
Branche 3 ABCD - 13e
Génération
11/2002
Pieter (1) BERQUIN (1641-1718)
Pieter (1) BERQUIN est né en 1641 à Houtkerque, actuellement en France tout près de la frontière belge, où vivaient son père Jacobus, et sa mère Janneken WAGAERT qui y était née le 9 février 1619.
Nous ne savons guère grand chose de ses parents : les registres paroissiaux de l’époque, qui tenaient lieu d’état civil, étaient très sommaires, et nombre d’entre eux ne sont pas parvenus jusqu’à nous. Il eut également un frère, Pieter (2) et une soeur, Anna, dont nous ne savons rien de plus, et sans doute un autre frère, Frans, devenu également père d’une nombreuse descendance (Branche 4A1 - Bourgeois de Cassel)..
Le 7 février 1667, à l’âge de 26 ans, il acquiert le statut et donc les privilèges de Bourgeois de la ville de Houtkerque, moyennant payement d’un droit d’admission. C’est pour lui une promotion, car son père n’était pas Bourgeois. Notre nouveau Bourgeois ne savait toutefois pas écrire et signait d’une marque ± .
Vers 1670, il épouse Cecilia BOET, née comme lui à Houtkerque, fille de Pieter BOET et de Jacquemyncken, sa mère dont le patronyme ne nous est pas parvenu. Cecilia ne tarde pas à lui donner des enfants : Pieternelle (1) en 1672, Pieter (3) en 1676, Bartholomeus en 1680, et Jan Frans en 1682, dont seuls Pieternelle (1) et Jan Frans atteindront l’âge adulte. Elle meurt prématurément en 1702.
Il se remarie à Haringe le 16 juin 1704 avec
Pieternelle (2) TOP, née à Haringe, et s’installe dans ce village, où il prend
en bail à ferme une maison et des terres situées dans le quartier est, à divers
propriétaires dont les Sieurs VANDER VERRE, Guillielmus GEORGE, et la paroisse
de Haringe.
Il se transfère aussitôt, le 28 juillet 1704 de
la Bourgeoisie de Houtkerque vers celle de la Ville et de la Châtellenie de
Veurne, dont dépend la paroisse de Haringe.
Peu d'années auparavant, en 1793, Mathieu Philippe BERQUIN, né à Berthen et fils de Bartholomeus BERQUIN (Branche 3E), et qui était bourgeois de la châtellenie de Bailleul, s'était établi à Stavele en 1793 et s'était également transféré à la Bourgeoisie de Veurne. Nous avons toutes les raisons de croire qu'ils étaient proches, disons "cousins", car nous retrouvons parmi les parrains de baptême et les témoins de mariage des échanges entre les deux familles. Nous ne sommes toutefois pas (encore) parvenus à mettre ce probable lien familial en évidence.
Malheureusement, Pieternelle TOP ne lui donne pas d’enfant et décède moins de deux ans après son mariage le 04 mai 1706.
Il épouse enfin, le 17 juin 1706, en troisièmes noces alors qu’il a 65 ans, une jeune fille de 21 ans, Marie Therese VAN OOSTEN, la fille de son beau fils Anthone VAN OOSTEN !
Car entre-temps sa fille aînée Pieternelle (1), née de son premier mariage, avait déjà convolé trois fois, dont la première, le 11 novembre 1691 alors qu’elle allait avoir 19 ans, avec Lieven CRUSETTE, auquel elle donna deux enfants, Pieternelle (3) et Jan Frans, mais dont elle ne tarda pas à rester veuve.
Après ce premier veuvage, elle retourna vivre chez son père, mais se remaria le 8 juin 1702 avec Philips LAEVE, en spécifiant dans son contrat de mariage que le nouveau couple irait vivre chez le père de la mariée : ce contrat de mariage précisait la répartition des bénéfices et des dépenses de la ferme, et eut pour témoin Frans BERQUIN, déjà cité et oncle probable la mariée.
Elle en conçut Maria Francisca, dont elle accoucha à Houtkerque le 2 octobre 1703, l’année même du décès de son deuxième mari, père de cet enfant.
Elle se maria enfin une troisième fois à 31
ans avec Anthone VAN OOSTEN, déjà deux fois veuf et âgé de environ 43 ans, dont
la fille aînée, la dite Marie Therese, avait 13 ans de moins que sa belle-mère
Pieternelle (1). Et, pour donner raison avec plus de 200 ans d’avance à un
certain Sigmund FREUD, Pieternelle (1) donna à une de ses filles le même nom
que celui de sa jeune belle-fille, devenue sa belle-mère : Marie Therese VAN
OOSTEN.
Notre Pieter (1) BERQUIN eut six enfants de ce troisième
mariage, le dernier alors qu’il avait 74 ans, mais deux seuls survécurent :
Pieter (4) qu’on retrouvera ci-dessous, et Philips Jacobus, né le 18 juillet
1713, dont proviennent nos branches 3A, 3B, 3C, et 3D, et qui eut donc une
nombreuse descendance, mais ceci est une autre et belle histoire.
Enfin, il décéda le 9 avril 1718, âgé de 77 ans.
On peut supposer qu’il eût à souffrir une longue maladie, ou que les forces lui manquaient pour gérer correctement sa ferme, car il laissa de nombreuses dettes à son décès. Notamment des honoraires aux deux médecins et au chirurgien qui l’avaient soigné, des retards de loyers, de dîmes et d’impôts, des payements dus au maréchal ferrant, au charron, à une douzaine de commerçants et d’artisans (sans oublier une fourniture de clous !), à trois brasseurs de « grande et petite bière », et des gages à 4 valets et à 3 servantes, dettes auxquelles il fallut ajouter le coût des funérailles et du repas d’adieu, et les honoraires des officiels chargés d’établir et de certifier les comptes de la succession.
Face à cela, l’inventaire des biens : armoire, table, 12 chaises paillées, lit-de paille (balle de blé) avec draps et couvertures, ustensiles de cuisine (dont sept assiettes, deux salières, et quatre cuillers en étain, quelques verres, assiettes et pots en terre cuite ...) mais aussi le cheptel (deux juments, deux poulains, neuf vaches et deux génisses, deux porcs et deux truies allaitant chacune cinq porcelets, et les poules, ...), l’outillage de la ferme (chaudron et cuve à lessiver, trois rouets, une baratte, le saloir avec cent livres de viande de porc, deux chariots, trois araires, des seaux, cuves et outillage divers, ...), quelques réserves bois de chauffage, de récoltes et de semences, et la valeur du travail et de l’ensemencement des champs pour la saison en cours, et quarante huit livres parisis en pièces de monnaie.
Toutefois, le passif de la succession dépassait les actifs, et il laissa donc des dettes à sa veuve et à ses autres héritiers. Cette veuve ne lui survécut que 3 ans et demi, sans se remarier, et décéda le 26 octobre 1721, âgée à peine de 36 ans.
Que cultivait-on et de quoi vivait-on dans
cette famille ?
Outre l'élevage de vaches pour le lait et le
beurre, de veaux, de porcs pour la viande et le saindoux, et de la basse-cour,
on cardait le lin, que les femmes, filles et servantes filaient, et on en
tressait des cordes.
On cultivait des céréales (froment, seigle et
avoine), du lin, du foin et du trèfle, des haricots, des pois, des choux, et
sans doute un potager.
Un dernier mot concernant l’un de ses fils,
Pieter (4), né le 7 mai 1707, qui n’eut guère de chance en amour : il épousa à
35 ans Helena VERBRUGGEN qui ne lui donna pas d’enfant. Il alla donc voir au
village voisin, et fit un enfant à Isabella MAERTEN : celle-ci, dans les
douleurs de l’enfantement, avoua à la sage femme que le père était notre Pieter
(4); ainsi naquit Anna Maria « filia naturalis de fornicatione » le 14 novembre
1745, dont nous n'avons pas trouvé le(s) mariage(s) éventuel(s) ni le décès.
Il dut attendre quelque 8 ans le décès de
Helena en 1752, pour épouser Isabella en 1753, qui mourut à 48 ans en 1766.
Elle lui donna encore deux fils, décédés en bas âge, et une fille Maria
Theresia Genoveva qui se maria 5 fois, mais dont à ce jour nous ignorons la
descendance, et qui décéda en 1838 à l'âge de 77 ans.
Enfin, il épousa en troisièmes noces, Marie
Therese LAFAVER le 27 janvier 1767, qui n'eut pas d'enfants, pour décéder
lui-même moins de six mois plus tard, le 7 juillet de la même année 1767, à
l'âge de 60 ans.
La vie n'était vraiment pas facile en ce
temps-là !
_____________________________________________________________________________________________________
Tak 3 ABCD - 13e
Generatie
11/2002
Pieter (1)
BERQUIN (1641-1718)
Pieter
(1) BERQUIN werd geboren in 1641 te Houtkerque, nu in Frankrijk dichtbij de
Belgische grens, verblijfplaats van zijn vader Jacobus BERQUIN en zijn moeder
Janneken WAGAERT, die er geboren was op 9 februari 1619.
Wij
weten heel weinig betreffende deze ouders : de toenmalige kerkelijke registers,
die als burgerlijk stand dienden, waren zeer beknopt en meerdere zijn niet tot
ons toegekomen. Hij had ook een broer, Pieter (2), en een zuster, Anna, waarvan
wij niets meer weten, en waarschijnlijk ook een andere broer, Frans, die ook
vader werd van een talrijke nakomelingschap (Tak 4A1 - Poorters van Cassel).
Op 7
februari 1667, ten ouderdom van 26 jaar, bekomt hij het status en dus de
voorrechten van Poorter van de stad Houtkerque, mits betaling van een
aanvaardingsrecht. Dit betekent voor hem een promotie : zijn vader was niet
deellid van een Poorterij. Onze nieuwe Poorter kon echter niet schrijven en
ondertekende met een merkteken ± .
Rond
1670 trouwt hij met Cecilia BOET, ook te Houtkerque geboren, dochter van Pieter
BOET en Jacquemyncke, waarvan de familienaam ons niet toegekomen is. Cecilia
geeft hem vier kinderen : Pieternelle (1) in 1672, Pieter (3) in 1676,
Bartholomeus in 1680, en Jan Frans in 1682, waarvan alleen Pieternelle (1) en
Jan Frans het volwassen ouderdom bereikten. Zij stierf voortijdig in 1702.
Hij
trouwt voor een tweede maal te Haringe op 16 juni 1704 met Pieternelle (2) TOP,
en vestigde zich in deze parochie waar hij een hoeve met huis en gronden in
pacht neemt in het oostkwartier, aan diverse eigenaars, waaronder de Heren
VANDER VERRE, Guillielmus GEORGE, en de parochie Haringe.
Hij draagt dan op 28 juli 1704 zijn
poorterschap over van het graafschap Houtkerque naar de Kasselrij Veurne,
waartoe de parochie Haringe behoort.
Enkele
jaren vroeger, in 1793, Mattheus Philippus BERQUIN, geboren te Berthen en zoon
van Bartholomeus BERQUIN (Tak 3E), en die poorter was van de Kasselrij
Belle (Bailleul), had zich in 1793 te Stavele bevestigd en had ook zijn
poorterschap naar de Kasselrij Veurne overgebracht. Voor vele redenen denken
wij dat zij verwant waren, zegge "kozijnen", want wij vinden in de
dooppeters en huwelijksgetuigen uitwisselingen tussen beide families. Wij zij
echter (nog) niet erin geslaagd deze waarschijnlijke verwantschap te
verduidelijken.
Spijtig
bekomt hij geen kinderen van Pieternelle (2) TOP, die overlijdt minder dan twee
jaar na haar trouw op 4 mei 1706.
Eindelijk
trouwt hij voor de derde maal op 17 juni 1706, op 65 jaar leeftijd, met een
jonge meisje van 21 jaar, Marie Therese VAN OOSTEN, de dochter van zijn
schoonzoon Anthone VAN OOSTEN !
Want
intussen had zijn oudste dochter Pieternelle (1) reeds drie maal het
huwelijksbootje ingestapt : de eerste maal op 11 november 1691, toen zij op
haar 19 jaar ging, met Lieven CRUSETTE, vaarvan zij twee kinderen bekwam,
Pieternelle (3) en Jan Frans, maar zij werd weldra weduwe.
Nadien
kwam zij terug bij haar vader wonen, en trouwde voor een tweede maal op 8 juni
1702 met Philips LAEVE, voorziende in haar huwelijkscontract dat het jong
koppel bij de vader van de bruid ging leven : dit huwelijkscontract beschreef
dan ook de wijze van verdeling der winsten en kosten van de hoeve, met als
getuige Frans BERQUIN, reeds vermeld en vermoedelijk oom van de bruid.
Zij
bekwam Maria Francisca, waarvan zij in Houtkerque op 2 oktober 1702 beviel, het
jaar van overlijden van haar tweede man, vader van dit kindje.
Zij
trouwde dan voor een derde maal om 31 jaar, met Anthone VAN OOSTEN, reeds twee
maal weduwnaar, en ongeveer 43 jaar oud, waarvan de voornoemde oudste dochter
Marie Therese 13 jaar jonger was dan haar schoonmoeder Pieternelle (1). En,
meer dan twee honderd jaar vóór de theorieën van Sigmund FREUD, gaf zij aan een
van haar dochters dezelfde naam en voornaam als deze van haar jonge
schoondochter, die haar schoonmoeder geworden was : Marie Therese VAN OOSTEN.
Onze Pieter (1) bekwam zes
kinderen uit deze derde huwelijk, de laatste wanneer hij 74 jaar was, maar
slechts twee van hen bleven in leven : Pieter (4) die wij hieronder terug
zullen vinden, en Philips Jacobus, geboren op 18 juli 1713, waaruit onze takken
3A, 3B, 3C en 3D afkomstig zijn, en werd dus de vader van een talrijke
nakomelingschap, maar dit is een andere en mooie geschiedenis.
Hij
stierf eindelijk op 9 april 1718, 77 jaren oud. Men mag veronderstellen dat hij
aan een lange ziekte leed, of dat hij te zwak geworden was om zijn hoeve goed
te kunnen leiden, want hij liet veel schulden over met zijn overlijden.
Onder anderen : honoraria aan de twee
geneesheren en de chirurg die hem verzorgd hadden, wachtvuren, tienden en
belastingen ten laste van zijn hoeve, betalingen aan de hoefsmid, de
wagenmaker, een twaalftal winkeliers en ambachtsmannen (zonder de levering van
nagels te vergeten !), drie brouwers « voor levering van grote en kleine bier
», de lonen van 4 knechten en 3 meiden, waartoe nog de begrafenis kosten en de
uitvaart maaltijd, en de kosten van de overheden die de rekeningen van de
successie moesten opstellen en bevestigen bij te voegen waren.
Anderzijds
werd de inventaris opgesteld van de bevonden goederen : kast, tafel, twaalf
mattestoelen, een kassen-bed met lakens en dekens, keukengerief (waaronder
zeven tinnenborden, twee tinnen zoutvaatjes en vier tinnenlepels, enkele glazen
en aardewerk potten, ...) maar ook de veestapel (twee merries, twee veulen,
negen koeien en twee vaarskalven, twee varkens, twee voedende zeugen met ieder
vijf biggetjes, en de kippen ...) de werktuigen van de hoeve (kuipen,
wasfornuis met kookpot, drie spinnewielen, een karn, een kuip met honderd
ponden gezouten varkensvlees, twee karren, drie ploegen, ...), enkele voorraden
van brandhout, oogsten en zaden, de waarde van het werk en van de gezaaidheden
op de velden voor de tegenwoordige seizoen, en achtenveertig ponden parisis in
penningen.
Maar
de waarde van de lasten was groter dan de bevonden goederen, en hij liet dus
schulden over aan zijn weduwe en andere erfgenamen. Deze weduwe overleefde hem
maar drie en half jaren; zonder te hertrouwen, en overleed op 26 oktober 1721,
nauwelijks 36 jaren oud.
Welke
waren de bebouwingen en de andere levensmiddelen van deze familie ?
Men kweekte koeien voor melk en boter,
kalven, zwijnen voor vlees en smeer, en een hoenderhof, men kaardde het vlas
dat door de vrouwen, dochters en meiden werd gespind, en waarvan koorden waren
gevlochten
Men kweekte granen (koren, rogge en
haver), vlas, hooi en klaver, bonen, erwten, kolen, en waarschijnlijk een
moestuin.
Een
laatste woord betreffende één van zijn zonen, Pieter (4), geboren op 7 mei 1707
: deze heeft geen kans in liefde gehad : hij trouwde eerst op 35
jaar met Helena VERBRUGGE, die hem geen kinderen gaf.
Hij ging dus zwerven naar de naburige
dorp en had een kind met Isabella MAERTEN, dewelke in de barensweeën aan de
vroedvrouw bekende dat de vader onze Pieter (4) BERQUIN was. Zo werd Anna Maria
geboren, « filia naturalis de fornicatione », op 14 november 1745, waarvan wij
geen kennis hebben van mogelijk huwelijk(en), noch van haar overlijden.
Hij moest dan nog 8 jaar wachten om, na
het overlijden van Helena, met Isabella te trouwen in 1753 en stierf om 48 jaar
in 1766. Zij gaf hem twee jongens, die vroeg dood werden, en een dochter Maria
Theresia Genoveva die 5 maal
trouwde, maar waarvan wij op heden geen mogelijke nakomelingen
kennen, en stierf in 1838, 77 jaren oud.
Eindelijk trouwde hij voor de derde
maal met Marie Therese LAFAVER op 27 januari 1767, en overleed minder dan 6
maand later op 7 juli van hetzelfde jaar 1767, 60 jaren oud.
Destijds was het leven niet makkelijk !