è   MENU  Accuei/Onthaal  Introduction  Inleiding  Patronymes/Patroniemen  Branches/Takken  Notices/Notities  
BRANCHE 3A6  -  19e Génération                                                                         10/2002
Biographie de Léon-Jules BERQUIN  -  1886-1970
 
Léon BERQUIN est né le 07/10/1886 à Bulskamp , fils de Charles-Louis BERQUIN et de Sophie KERKHOVE ; il était 6e enfant d’une famille de 7 enfants. A l’âge de 14 ans, il est allé habiter Nieuwpoort chez son frère aîné Romain pour y apprendre le métier d’horloger-bijoutier pendant 7 ans.
A la suite d’un désaccord matrimonial avec sa famille, il décida de s’expatrier et partit pour le Congo.
En effet, la famille lui avait proposé Louise DESECK, la nièce de sa belle-soeur Zoé DESECK, mais lui en voulait une autre, une certaine Palmer ! (*)
Il avait dit alors à sa famille : « Je pars au Congo, je vais aller épouser une négresse, je ne reviendrai plus ».

A l’époque, l’un des moyens faciles pour partir en Afrique était de se faire missionnaire. C’est ainsi qu’il entra dans l’ordre Spiritain et prit le nom de frère Bavon. En 1910, il s’embarque avec d’autres missionnaires pour Matadi (au Congo). Pendant 8 ans, il travailla à Kongolo, dans la province du Katanga, comme missionnaire, puis refusa de renouveler les voeux ; il quitta le couvent et se construisit une cabane pour y habiter.
Cela n’a pas du tout plu à ses supérieurs qui y ont vu un scandale. On lui donna l’ordre de rentrer en Europe, quitte à lui de revenir après. Peine perdue ! Pour le punir, on lui confisqua tout son outillage d’horlogerie afin de le priver de toutes ressources. Cela n’a pas suffit pour le contraindre à partir. Excédé par le refus obstiné de ce défroqué, le Père Supérieur de la mission fit un jour une descente à la maison du frère Bavon accompagné des ouvriers armés des pilons, marteaux et autres instruments de démolition.
Arrivés sur le lieu, on trouva le frère Bavon dans sa cabane, il refusa de sortir. Après un moment d’hésitation, les ouvriers s’enfuirent en disant que les blancs viennent eux-mêmes tuer leur frère blanc.
Presqu’au même moments, une fille du village de la mission, nommée Sophie, accusa le frère Bavon d’être l’auteur de sa grossesse. L’accusé nia catégoriquement le fait mais les autorités ecclésiastiques le condamnèrent à une pénitence publique qui consistait à assister à la messe de dimanche à genoux, dehors sur le parvis de l’Eglise et cela jusqu’à la délivrance de Sophie.
A l’étonnement de tous, Sophie donna naissance à un enfant noir pur !!

Le 25/03/1918 à Kongolo, Léon BERQUIN se maria avec Madeleine CHENGE, la fille du « capita » (= chef) du village de la mission (**). Pour la petite histoire, Madeleine était fiancée à un certain Gabriel, cuisinier de la mission, mais fut détournée par le frère Bavon avant même qu’il ne dépose la soutane. Après le mariage, Léon et sa femme quittèrent Kongolo et vinrent se fixer à Albertville (Kalemie) où il s’adonna à différentes activités : la pêche, la briqueterie, la ferme et l’horlogerie....
Vers 1929 avec trois associés européens, ils montèrent une briqueterie mécanique qui fit faillite quelque temps après, vers 1930-1931. Léon se retrouva dans des difficultés énormes et endetté, il s’est tiré d’affaire grâce à l’aide financière de sa soeur Eudoxie.

En 1935, Léon BERQUIN écrivit au Procureur du Roi à Elisabethville (Lubumbashi) pour dénoncer un scandale devant lequel les autorités coloniales et religieuses fermaient les yeux. En effet, les tribunaux coutumiers condamnaient à mort des personnes âgées accusées de sorcellerie et les exécutaient.
Les autorités d’Albertiville n’ont pas apprécié cet acte, elles convoquèrent Léon pour une explication. Devant cette hypocrisie, Léon s’emporta et dans sa colère renversa les meubles du bureau du Père Supérieur et passa à tabac l’administrateur belge du territoire. Il fut arrêté et transféré à Elisabethville menottes aux poings, escorté par deux commissaires de police (blancs).
Pour ne pas scandaliser les Congolais, on l’interna dans un hôpital psychiatrique. Acquitté, il rentra à Albertville où ses relations avec les autorités administratives restèrent conflictuelles, teintées de méfiance réciproque, cela jusqu’à la fin de la colonisation. Par contre, il garda de très bonnes relations avec les ecclésiastiques.

Durant sa vie, il menait une vie de missionnaire ou presque. C’est ainsi par exemple qu’à 7 heures avant le travail, les travailleurs disaient la prière du matin. Tous les jours, il disait son bréviaire matin, midi et soir et disait son chapelet. De sa première union avec Madeleine CHENGE naquirent 11 enfants. Après le décès de sa femme Madeleine en date du 17/05/1940, il se remaria avec Christine MUSONGERA, le 06/10/1942, de laquelle il n’a pas eu d’enfant.
A Albertville, il était connu sous le nom de « Bwana Léo » (monsieur Léon). Un jour à Lubumbashi en 1967, il racontait à ses petits enfants des histoires. Vous savez, disait-il, à l’époque où nous sommes venus au Congo, on a reproché au roi Léopold II de n’envoyer que des bandits au Congo. Le roi leur répondit : « Vous les gens sérieux, vous ne voulez pas y aller, alors j’envoie les volontaires qui se présentent ».
Affaibli par la maladie, il mourut le 02/07/1970 à Kalemie et laissa derrière lui une nombreuse descendance.
 

      Rédigé par son fils, Kanuto CHENGE, en novembre 2001.
(*) Louise DESECK épousa finalement Remi BERQUIN, le jeune frère de Léon, et prénomma son fils Léon ! 
(**) Le père de Madeleine, Kanuto CHENGE, avait été vendu par son chef de village comme esclave aux arabisants, déporté à pied et enchaîné vers Zanzibar où il a été racheté par des missionnaires qui l'ont ramené au Congo.
__________________________________________________________________________________________________
 
Tak 3A6  -  19e Generatie                                                                                                                                         10/2002
Biografie van Léon-Jules BERQUIN  -  1886-1970.
 
Léon BERQUIN is geboren op 07/10/1886 te Bulskamp, zoon van Karel Lodewijk BERQUIN en Sofia KERKHOVE ; was hij het 6e kind van een familie met 7 kinderen. Op 14 jaar ging hij bij zijn oudste broeder Romain wonen, om er het beroep van horlogemaker-juwelier gedurende 7 jaar te leren.
Ten vervolge van een huwelijkse onenigheid met zijn familie, besliste hij zijn land te verlaten en vertrok naar Kongo. De familie had hem immers Louise DESECK voorgesteld, de nicht van zijn schoonzuster Zoe DESECK, maar hijzelf wilde een andere, een zekere Palmer (*). Hij zei dan aan zijn familie : «  Ik vertrek naar Kongo, ik zal met een negerin huwen, en nooit terugkomen ».

Een van de gemakkelijkste wijzen om naar Afrika te vertrekken was destijds missionaris te worden. Zo treed hij binnen de Spitritaans orde, onder naam van Broeder Bavo. In 1910 scheep hij in met andere missionarissen naar Matadi (in Kongo). Gedurende 8 jaar werkte hij in Kongolo, provicie Katanga, als missionnaris, dan weigerde hij zijn geloften te hernieuwen, verliet het klooster en bouwde een hokje om erin te wonen.
Dit beviel helemaal niet aan zijn oversten die het schandalig vonden. Men gaf hem het bevel naar Europa terug te keren, en eventueel naderhand terug te komen. Verloren moeite ! Om hem te straffen nam men al zijn horlogiers werktuigen af om zijn bestaansmiddelen te vernietigen. Dit was niet voldoende om hem naar vertrek te dwingen. Overmoeid door de koppige weigering van deze uitgetredene, kwam de Pater Overste van de missie in aanval naar het huisje van broeder Bravo, begeleid met werklieden voorzien van stampers, hamers en andere afbraakwerktuigen. Ter plaatse vond men broeder Bavo in zijn hokje, weigerdend naar buiten te komen. Na een korte aarzeling vluchtten de werklieden, zeggend dat de blanken zelf hun blanke broeder zouden komen doden.
Omtrent op dezelfde tijd, werd broeder Bravo beschuldigd door een meisje va de missie, met naam Sofie, de auteur te zijn van haar zwangerschap. De beschuldigde ontkende categorisch, maar de kerkelijke overheden beoordeelden hem tot een publieke straf, bestaand uit de zondagmis op de kniën buiten op het kerkplein bij te wonen, tot aan de bevalling van Sofie. Ten bewondering van allen baarde Sofie een puur zwart kind !!

Op 25/03/1918 te Kongolo, Léon BERQUIN trouwde met Madeleine CHENGE, de dochter van de « capita » (= hoofd) van het dorp (**). Madeleine was echter verloofd met een zekere Gabriel, kok van de missie, maar werd afgewend door broeder Bravo, zelfs voordat hij de soutane neerliet. Na de trouw verlieten Léon en zijn vrouw Kongolo, om zich in Albertstad (Kalemie) te vestigen, waar hij meerdere activiteiten uitoefende : visserij, steenbakkerij, hoeve en horlogemakerij ...  Rond 1929 stichtte hij een mechanische steenbakkerij met drie europese vennooten, maar de zaak ging failliet kort nadien, rond 1930-1931. Léon bevond zich in enorme moeilijkheden en met schulden overlast ; hij raakte eruit met de financiële hulp van zijn zuster Eudoxie.

In 1935 schreef Léon een brief naar de Procureur des Konings te Elisabethstad (Lubumbashi) om een schandaal te verklikken waarvoor de koloniële en kerkelijke overheden de ogen gesloten hielden. De gewoonterechtbanken veroordeelden echter tot dood en executeerden oude mensen die zij tot tovenarij beschuldigden. De overheden van Albertstad hebben dit niet gewaardeerd, en riepen Léon op voor een verantwoording. Voor zulks huichelachtigheid werd Léon kwaad en, in een woedeaanval, omgooide de meubels van de Pater Overste’s bureel en sloeg de belgische territoriale administrateur plat. Hij werd aangehouden en overgebracht tot Elisabethtad met handboeien aan zijn polsen, begeleid door twee politiecommissarissen (blanken).
Om de Kongolese niet te choqueren, werd hij in een psychiatrisch hospitaal geïnterneerd. Hij werd vrijgesproken en kwam terug naar Albertstad waar zijn betrekkingen met de administratieve overheden conflictueel bleven, doordedrenkt met wederzijdse wantrouwen, dit tot het einde van de kolonisatie. Daarentegen behield hij zeer goede relaties met de ecclesiastieken.

Zijn leven lang leidde hij zijn leven gelijk als een missionaris, of bijna. Het is zo dat om 7 uur, voor aanvang van het werk, de werklieden droegen het morgengebed voor. Alle dagen leesde hij zijn brevier s’morgens, s’middags en s’avonds, en bidde zijn rozenkrans. Uit zijn eerste unie met Madeleine CHENGE kwamen 11 kinderen ter leven. Na het overlijden van zijn vrouw op 17/05/1940, hertrouwde hij met Christine MUSONGERA op 06/10/1942, maarmee hij geen kinderen had. Te Albertstad werd hij gekend als « Bwana Léo » (Mijnheer Léon). Op een dag van 1967 in Lubumbashi vertelde hij verhalen aan zij kleinkinderen. Jullie weten, zei hij, op het tijdsperk wanneer wij naar Kongo kwamen, heeft men koning Leopold II verweten alleen bandieten naar Kongo te sturen. De konning antwoordde « Jullie, de betrouwbare mensen, willen niet ertoe gaan, dan stuur ik de vrijwilligers die zich aanmelden ».
Verzwakt door de ziekte stierf hij op 02/07/1970 te Kalemie, en liet achter hem een talrijke nakomelingschap.
 

      Opgesteld door zijn zoon Kanuto in november 2001 (Vertaling).
(*) Louise DESECK trouwde eindelijk met Remi BERQUIN, de jongste broer van Léon, en gaf aan haar zoon de voornaam Léon !
(**) De vader van Madeleine, Kanuto CHENGE, had verkocht geweest door zijn dorp-chef als slaaf aan de arabisanten, te voet en geketend gedeporteerd naar Zanzibar, waar hij teruggekocht werd door missionnarissen die hem naar Kongo teruggebracht hebben.