<< Je suis allé à l'école à Gijverinckhove. Notre école était non loin de l'église, là où elle est encore maintenant. Mon premier instituteur était Maître Floor. C'était faiblard. Mais lors de la lutte scolaire le maître a déménagé vers une autre école, une école libre, mais je suis resté à l'école communale. C'était en ce temps malsain de la guerre scolaire, et j'ai continué à y aller avec ma soeur et mes frères. Là nous avions un très bon instituteur ; nous y apprenions le calcul, l'écriture, la géographie, l'histoire, comme on le faisait sans doute dans toutes les écoles, et aussi la cathéchisme. Nous étions environ 15 à 20 garçons et filles dans la classe.

<< Je disais un bon instituteur.  Je pense qu'il était sans doute le premier dans la région à nous apprendre la gymnastique : nous étions dans la cour et nous devions faire des mouvements avec les bras en l'air, fléchir le tronc, etc., et les gens trouvaient cela très bizarre.  Et je me souviens encore que c'est alors que commença l'épargne à l'école. Le maître expliquait comment cela fonctionnait lorsqu'on déposait 10 centimes : il collait un timbre, et cela rapportait de l'intérêt à 3 % l'an. Mes parents étaient d'accord, mais il y avait des gens qui disaient "Oui mais, oui mais, oui mais, nous ne devons pas donner notre argent là, nous nous en occuperons nous-mêmes", et qui ne voulaient donc pas de la caisse d'épargne. C'était un gros travail pour l'instituteur ! Chaque fois qu'un garçon ou une fille déposait 10 ou 50 centimes - pour les très bien nantis ou à des occasions spéciales - et il devait alors coller des timbres, etc. etc.

<< Il arrivait, mais cependant pas trop souvent, que l'été moins d'enfants allaient à l'école qu'en hiver. Car il y avait toujours des enfants qui devaient travailler avec leurs parents, soit pendant les moissons, soit pour planter les patates. Je me rappelle aussi encore très bien que, pour ce qui me concerne, nous ne connaissions pas le mot vacances. Nous disions simplement "il n'y a pas école", et c'était 3-4 jours pour Pâques ; et il arrivait alors justement que mon père, qui louait un petit champ, devait planter les patates, et c'était évidemment l'aîné, c'est-à-dire moi, qui devait aider. Au lieu d'aller jouer comme faisaient les autres, je devais planter les patates. Et cela devait évidemment aussi justement arriver que les patates devaient être ramassées lorsque c'était soi-disant les vacances. Cela faisait que je n'avais pas beaucoup de temps pour jouer.  Père et mère tenaient à ce que je fréquente régulièrement l'école, mais père était à ce sujet, non pas indifférent, mais pas aussi sévère. Mais comme il ne savait pas lire lui-même, il disait "Je nai jamais été à l'école, ou si peu, et je gagne aussi ma vie". Mais mère qui savait litre et écrire tenait spécialement à ce qu'on ne manque pas même un demi jour d'école. Et jusqu'à ce jour je lui en suis toujours reconnaissant.  >>

Ainsi parlait mon grand-père Romain lors d'une interview à la Radio-Télévision Belge en 1966-67.
Mais laissons à d'autres le soin de continuer le récit de sa vie.

Il fit sa première communion en 1885. C'est sans doute durant ce même été qu'il alla avec des amis nager dans le canal, mais il n'avait pas de caleçon de bain, et, pour y remédier, il coupa à la hache sur un billot les jambes de son pantalon de communion !
Il dut peu après aller au travail, et fut envoyé en apprentissage chez son oncle KERKHOVE, bijoutier orfèvre à Veurne, avec ces seuls mots d'encouragement de sa mère Sophia KERKHOVE à son gamin de 12 ans : "Mon petit oiseau, si tu t'envoles de là, tu voleras aussi hors d'ici !". Il y resta travailler huit ans, et apprit surtout les anciennes techniques suivant lesquelles on travaillait l'argent depuis des siècles. En 1893, alors qu'il avait 20 ans, il partit à Bergues en Flandre Française pour y apprendre l'horlogerie. Après trois ans de séjour là-bas, il alla travailler deux ans à Izegem.  Ainsi se terminait son temps d'apprentissage.  Il avait entre-temps, lors du tirage au sort pour le service militaire, tiré un des plus grands numéros, ce qui le dispensait du service qui était alors de 3 ou 4 ans.
 
Il vint ensuite s'installer à Nieuwpoort comme artisan indépendant au coin de la Hoogstraat et de la Kerkstraat : Romain devint ainsi Nieuportois pour 70 ans jusqu'à son décès en 1968. En 1899, il déménagea  juste en face de l'église, et épousa en 1900 Zoé DESECK, une pauvre orpheline de père et de mère. De cette union heureuse naquirent cinq enfants : Henriette en 1901, Paul en 1902, Pierre en 1903, Karel-Lodewijk en 1907 et Simonne en 1908.  Trois de ses frères apprirent l'horlogerie et la bijouterie chez lui : Henri qui s'installa à Veurne, Léon qui partit au Congo comme "frère Bavo", et Remi qui se fixa à Braine-le-Comte. Il devint ainsi, en comptant les deux générations suivantes, le fondateur d'une famille d'une dizaine d'horlogers-bijoutiers qui pratiquaient leur métier à Nieuwpoort, Veurne, Diksmuide, Braine-le-Comte, Ixelles, et Albertville (Kalemie) au Congo : la Mère KERKHOVE avait bien réussi son plan en envoyant son fils aîné apprendre ce métier !
 
En 1902, il reconstruisit la vieille maison au n° 1 de la Kerkstraat, où il résida jusqu'à la guerre 1914-1918. Il fut l'un des derniers citoyens Nieuportois à il rester dans la ville bombardée et chancelante, sur la rive ouest de l'Yser qui deviendra bientôt pour quelque 4 ans la ligne de front, et verrou du système d'écluses par lequel la rive est fut inondée, ce qui constitua un protection efficace de ce qui devint le "Réduit de l'Yser" dans lequel l'armée belge se réfugia avec son chef le roi Albert. Mais il fut forcé par l'armée française d'abandonner Nieuport et s'installa provisoirement comme réfugié à De Panne, où il continua d'exercer son métier à l'enseigne "Horlogerie de l'Yser". Ses deux fils aînés, Paul et Pierre, furent envoyés dans une école belge réfugiée à Caudebecq-en-Cau et à Thiberville en Normandie, dans un environnement moins exposé. Lorsque la guerre prit fin, Romain se mit activement à reconstruire la maison démolie, qui forme maintenant l'angle entre la Grand-Place et la Kerkstraat, et il s'installa à nouveau à Nieuwpoort en 1922.
Il acheta une motocyclette et sillonna les chemins ruraux pour visiter sa clientèle.
 
En 1906 lorsque se réorganisa le corps de pompiers de Nieuwpoort, Romain  accepta d'en être commandant adjoint, et, lors du départ du commandant en 1933, il prit cette tâche avec dévouement et en resta commandant jusqu'au moment où il fut atteint par la limite d'âge en 1937.
Durant les années d'après-guerre entre 1922 et 1940, il devint président de la Ligue Chrétienne des Classes Moyennes et membre du comité de direction de la Chambre de Commerce de Nieuwpoort.

Mais sa passion de collectionneur le préparait à une autre tâche. Lorsqu'au premier étage de l'hôtel de ville fut érigé le Musée BRAEKE (sculpteur Nieuportois 1859-1938), le conseil communal l'en nomma  conservateur. Malheureusement, ce musée fut totalement détruit pendant les terribles bombardements de mai et juin 1940.
Lors de lincendie de l'église et au mépris de sa vie, il parvint à sauver de la sacristie les registres paroissiaux et une bonne partie des biens précieux de l'église ; le curé lui interdit d'encore risquer sa vie, et, bon gré mal gré, il dut laisser tant de belles choses devenir la proie des flammes.
 
Nieuwpoort se releva à nouveau de ses ruines après 1945. Beaucoup de Nieuportois regrettaient amèrement la disparition des musées d'avant 1914 et 1940. On rêvait aussi de faire de Nieuwpoort un centre touristique pour y attirer étrangers et vacanciers des plages. On souhaitait un musée d'histoire et de folklore et personne mieux que Romain ne pouvait en devenir l'organisateur et le conservateur. En effet, il s'intéressait depuis plus de 30 ans à tout ce qui concernait l'histoire locale et collectionnait tout ce qui rappelait le riche passé de Nieuwpoort. Bien que self-made man, il possédait le sens de l'histoire, était doué d'une mémoire inépuisable, et avait l'âme d'un archéologue.
En 1950 il s'y attaque avec un zèle inégalable. Les collections du musée grandirent de semaine en semaine en pêcheurs, anciens combattants, amis et connaissances lui apportaient toutes sortes d'objets. Et Nieuwpoort put bientôt s'enorgueillir d'un intéressant musée d'anciennetés. En 1963, à l'occasion du 800e anniversaire de la ville, le musée d'éménagea vers la Kokstraat, où il fut installé de façon plus moderne.

Entre-temps, Romain restait un maître dans sa profession. L'association des horlogers du district de Veurne l'élut doyen d'âge en 1947, et il fut fêté en 1949 au même titre par la branche provinciale de cette association pour la Westflandre.
Il devint aussi membre de l'association théâtrale, du Davidfonds, vice-président et chanteur de la chorale Santhooft, écrivit une série d'articles et de chroniques sur l'histoire Nieuportoise, visita nombre d'archives pour établir sa généalogie, ...
La famille BERQUIN fêta les noces d'or de Romain et Zoé en 1950, et leurs noces de diamant en 1960. Lors de cette dernière festivité, Romain reçut la plaquette de citoyen d'honneur de la ville : il était le premier Nieuportois à recevoir cette distinction.
 
Un deuxième musée vit le jour en 1958 : il installa dans les bâtiments de l'ancienne Espérance un musée de la guerre qui exposait une collection unique de documents relatifs à la guerre 1914-1918 à Nieuwpoort, et principalement au rôle que les écluses y ont joué.
En 1958, à l'âge de 85 ans, il créa avec trois autres personnes le cercle d'histoire locale "Bachten de Kupe", dont il fut le premier président pendant 5 ans, et ceci ne fut pas le moindre de ses mérites.
 
Alors qu'il avait 84 ans survint un hiver particulièrement rigoureux et les canaux furent tous gelés comme au temps de sa jeunesse. Sans rien dire à personne, il alla y patiner ; mais il chuta et se redressa immédiatement, tellement honteux qu'il ne remarqua pas la perte de ses lunettes. Un gamin les ramassa et les rapporta à la maison BERQUIN, et c'est ainsi que la famille eut connaissance de cette escapade.
Son épouse Zoé ne possédait pas le même débordement de vie, et le grondait souvent : "Mais Romain donc ... !". Elle mourut en 1962 à 87 ans après une longue maladie lors de laquelle Romain la soigna avec amour et patience (!).
 
En 1963 la famille, la ville de Nieuwpoort et Bachten de Kupe s'unirent pour fêter avec faste son 90e anniversaire, et on édita un "Gedenkboek", livre mémorial, dont beaucoup d'éléments cités ici sont extraits, complétés par d'autres souvenirs personnels.
Nonobstant son grand âge, ce dont il ne semblait pas se rendre compte, il se mettait pendant les mois d'été à disposition pour des visites guidées des musées, en ne craignait pas d'escalader les 150 marches du clocher pour montrer les cloches et expliquer le mécanisme du carillon.
 
Enfin, il fut atteint d'un cancer, et après une dure lutte avec opération chirurgicale et radiothérapie, il dut capituler. Romain décéda chez lui le 6 janvier 1968 ; il avait 94 ans.
Il avait émis le souhait d'être porté en tombe suivant l'ancienne tradition du Westhoek chantée par le poète westflandrien Stijn STREUVELS, dans la "wijtewagen" ou "chariot blanc" : un vieux chariot de ferme, tiré par deux chevaux, recouvert d'une toile blanche sous laquelle le cercueil reposait sur de la paille, accompagné d'un jeune couple, ici sa petite fille Henriette et son petit-fils Karel. Sous un ciel hivernal bas et gris, et à travers un paysage rural enneigé et silencieux, par dessus les ponts et le long des canaux, sur quelque trois kilomètres marchaient sa famille, des personnalités civiles, religieuses et culturelles, nombre d'amis et de Nieuportois, s'étirant dans un long cortège pédestre derrière cette "wijtewagen", pour conduire Romain à son dernier séjour au cimetière de Sint-Joris. Je ne pourrai jamais oublier cette vision d'un autre âge.
 
Vingt-cinq ans plus tard, et à l'initiative de Frank SINNAEVE, époux de son arrière-petite-fille Greetje, fut inauguré un buste de Romain sur une stèle au pied de la tour de l'église, en face de sa maison.
 
Ses descendants tiennent à entretenir sa mémoire, et l'esprit familial qui l'animait. Le troisième fils de Romain, Karel-Lodewijk BERQUIN, qui avait été ordonné prêtre en 1932, fut nommé directeur de l'école normale Sint-Josef à Torhout vers 1950. A cette occasion, il invita sa famille à se réunir le Lundi de Pâques 1952 ; il renouvbela cette invitation chaque année, et continua cette nouvelle tradition lorsqu'il fut nommé directeur des Soeurs Maricoles et chanoine à la cathédrale de Brugge.
Lorsque notre Oncle-Chanoine décéda en 1980, ses neveux Henriette et Marc prirent l'initiative de poursuivre cette tradition, et, depuis 1981 sans interruption, les descendants de Romain et Zoé sont invités à une rencontre familiale tous les Lundis de Pâques, avec quelques proches DESECK neveux et nièces de Zoé, et descendants congolais de Léon BERQUIN. Cette rencontre est organisée à tour de rôle de façon informelle, et aura lieu pour la 50e fois le lundi de Pâques 2003.
 
__________________________________________________________________________________________________
 

<< Ik ben naar school geweest in Gijverinkhove. Onze school stond niet ver van de kerk ; mijn eerste onderwijzer was Meester Floor. Dat was flauw. Maar dan in de schoolstrijd is de meester verhuisd naar een nieuwe school, een vrije school,  maar ik ben voortgegaan naar de gemeenteschool. Dat was in de onzalige tijd van de schooloorlog, en ik ben blijven gaan daar met mijn zuster en mijn broers ook. Daar hadden wij een hele goede onderwijzer. We leerden rekenen, schrijven, aardrijkskunde, geschiedenis, zoals men het zeker overal in de scholen deed ; catechismus ook. We waren met knechten en meisjes ongeveer 15 tot 20 in de klas.

<< Ik sprak van een goede onderwijzer : ik denk dat hij waarschijnlijk de eerste is geweest, in die streek ten minste, die ons gymnastiek leerde. We stonden op de koer en we moesten bewegingen doen met armen omhoog en buigen, enzovoorts, en de mensen vonden dat buitengewoon aardig.  En ook, ik herinner mij nog ook, de tijd toen het sparen in de school begon. De meester vertelde hoe dat ineen zat als we 10 centiemen droegen : hij plakte dan hetgeen dat hij noemde een "tember"; en dat bracht interest op 3 % per jaar . Mijn ouders stemden daarin toe,  maar er waren mensen die zeiden : "Jamaar, jamaar, jamaar, we moeten ons geld daar niet geven, we zullen er zelf voor zorgen", en die van die spaarkas niet èn wilden weten. Dat was een grote inspanning en een groot werk voor de onderwijzer ! Telkens een jongen of een meisje met 10 of 50 centiemen - voor de hele welstellenden of in bijzondere omstandigheden - en hij moest dan zegels plakken, enzovoorts, enzovoorts.

<< Het gebeurde, maar toch wel niet te veel, dat er in de zomer minder kinderen naar school kwamen dan 's winters. Maar daar waren er altijd kinderen die moesten met de ouders werken, hetzij in de oogst, of hetzij in het inleggen van de patatten. Ik herinner me ook nog heel goed wat mij betreft, het woord vacantie kenden wij niet. We zegden juist "het is geen school", en dat was 3-4 dagen voor Pasen ; en dat paste nu juist dat vader, die een klein stukje land in pacht had, de patatten moest inleggen, en dat was natuurlijk de oudste, die ik was, die moest helpen. In plaats van te gaan spelen zoals de anderen deden, ik moest patatten inleggen. En het paste ook nu juist dat de patatten moesten uitgedaan worden, toen het zogezegde vacantie was. Dat maakte dat ik niet veel tijd tot spelen had. Vader en moeder hielden eraan dat ik getrouw de school bijwoonde, maar vader was daar tamelijk, niet onverschillig, maar niet zo streng. Maar omdat hij zelf niet kon lezen, en hij zei "Ik heb nooit naar school geweest of weinig naar, en ik verdien ook mijn kost". Maar moeder die kon lezen en schrijven, hield er bijzonder aan dat we geen halve dag van school misten. En tot op de dag van heden ben ik haar altijd nog dankbaar voor.    >>

Zo sprak mijn grootvader Romain in een interview aan de BRT-Kortrijk in 1966-67.
Maar laten wij anderen zijn leven verder vertellen.

In 1885, deed hij zijn eerste communie. Het is waarschijnlijk gedurende dezelfde zomer dat hij ging in de vaart met vrienden zwemmen, maar hij bezat geen badpak en, om dit te vervangen, kapte hij de broekspijpen van zijn communie broek met een bijl op een houten blok !
Kort nadien "moest hij op stiel", en ging hij te leer bij zijn oom KERKHOVE, goud en zilversmid te Veurne, met volgende bemoedingswoorden van moeder Sofia KERKHOVE aan de twaalfjarige kerel : "Vogelke, als ge daarbuiten vliegt, vliegt ge ook hierbuiten !". Hij verbleef daar acht jaren op stiel, en leerde er vooral de oude techniek waarmede men sinds eeuwen het zilver bewerkte.  In 1893, toen hij 20 jaar oud was, vertrok hij naar Sint-Winoksbergen (Bergues) in Frans Vlaanderen, om er het uurwermaken bij te leren. Na drie jaar verblijf aldaar, ging hij twee jaar werken te Izegem. Daarmee was de vormingstijd over. Intussen had hij bij de militieloting het geluk een der hoogste nummers te trekken, wat hem vrijstelde van drie of vier jaar soldatendienst, zoals het ten dien tijde was.

Toen kwam hij zich in 1898 als zelfstandig ambachtsman te Nieuwpoort bevestigen op de hoek van de Hoogstraat et de Kerkstraat : Romain is aldus Nieuwpoortenaar geworden voor 70 jaren, tot aan zijn dood in 1968. In 1899 verhuisde hij, ging rechtover de kerk wonen, en trouwde in 1900 met Zoë DESECK, een arme wees van vader en moeder. Uit dit gelukkig huwelijk sproten vijf kinderen : Henriette in 1901, Paul in 1902, Pierre in 1903, Karel-Lodewijk in 1807 en Simonne in 1908.  Drie van zij broers, Henri die zich in Veurne vestigde, Léon die naar Congo vertrok als "broeder Bavo", en Remi die zich naar Braine-le-Comte ('s-Gravenbrakel) inrichtte. Aldus werd hij, na intreding van de twee volgende generaties, stamvader van een familie met een tiental smeden-uurwerkmakers die te Nieuwpoort, Veurne, Diksmuide, Braine-le-Comte, Elsene (Ixelles) en Albertstad (Kalemie) in Congo hun kunstambacht beoefenden : Moeder KERKHOVE had haar plan met de vorming van haar oudste zoon wel gelukt !

In 1902 herbouwde hij het oude huis nr 1 in de Kerkstraat, waar hij verbleef tot aan de oorlog 1914-1918. Tot een der laatsten van de Nieuwpoortse burgers bleef hij in de gebombardeerde en stukgeschoten stad, op de westeroever van de Ijzer gelegen, die weldra voor ca 4 jaar de frontlijn geworden is, en sleutel van het sluizenstelsel waardoor de oosteroever overstroomd werd, en die een effectieve bescherming vormde van het "Réduit de l'Yser" waarin het Belgische leger zich mocht verbergen onder leiding van Koning Albert.  Maar hij werd door het Franse leger gedwongen Nieuwpoort te verlaten en vestigde zich voorlopig als "vluchteling" te De Panne, waar hij zijn ambacht verder oefende onder de naam "Horlogerie de l'Yser". Zijn twee oudste zonen, Paul en Pierre, werden naar een Belgische school te Caudebecq-en-Cau en Thiberville in Normandie in zekerder omgeving verscholen.
Toen de oorlog geëindigd was, werd de hand spoedig aan de heropbouw van het huis geslagen, dat nu de hoek van de Markt en van de Kerkstraat vormt, en hij keerde terug te Nieuwpoort in 1922.
Hij kocht ook een motorrijwiel, en ging op de boeren wegen zijn cliënteel bezoeken.

In 1906 wanneer het Nieuwpoortse Brandweerkorps herinricht werd, aanvaarde Romain het onderbevelhebberschap, en, bij het ontslag van de bevelhebber in 1933, nam hij deze taak vol toewijding over en bleef commandant tot hij de leeftijdsgrens bereikt had in 1937.
In de naoorlogse jaren tussen 1922 en 1940 werd hij voorzitter van de Christelijke Middenstandsbond en bestuurslid van de Nieuwpoortse Handelskamer.

Maar door zijn "verzamelwoede" werd hij op een andere belangrijke taak voorbereid. Toen in de bovenzaal van het stadhuis het Museum BRAECKE (Nieuwpoortse beeldhouwer 1859-1938) tot stand kwam, benoemde het stadhuisbestuur hem tot conservator. Jammer genoeg werd dit museum bijna totaal vernield tijdens de gruwelijke mei- en junidagen 1940 bij het luchtbombardement van de stad.
Tijdens de brand van de kerk wist hij met een ware doodsverachting uit de sacristie de kerkregisters te redden, en een groot deel van de kerkwaarden ; de pastoor verbood hem nog verder zijn leven te wagen en willens nillens moest hij zoveel moois in de kerk een prooi van de vlammen zien worden.

Weer rees Nieuwpoort uit zijn puinen op na 1945. Met weemoed dachten veel vooraanstaanden te Nieuwpoort aan de verdwenen musea van voor 1914 en 1940. Ook droomde men ervan Nieuwpoort tot een toeristische centrum te maken, waarheen vreemdelingen en "badgasten" zouden worden gelokt. Men wenste een museum voor geschiedenis en folklore te zien tot stand komen en niemand beter dan Romain kon als organisator en conservator van dit alles aangeduid worden. Sinds meer dan dertig jaar immers stelde hij belang in alles wat de lokale geschiedenis betrof en verzamelde alles wat aan het rijke verleden van Nieuwpoort herinnerde. Al is hij een self-made man, hij bezit historische speurzin, is begaafd met een onuitputtelijk geheugen en heeft de ziel van een oudheidkundige.
In 1950 stak hij met ongeëvenaarde ijver van wal. De museumverzameling groeide van week tot week aan, en vissers, oud-soldaten, vrienden en bekenden brachten van alles aan. En weldra mocht Nieuwpoort bogen op een interessant oudheidkundige museum. In 1963, ter gelegenheid van het achthonderdjarig bestaan van de stad, verhuisde het naar de Kokstraat, waar het op een heel moderne wijze ingericht werd.

Middelerwijl bleef Romain een meester in zijn beroep. De uurwerkmakersbond van het district Veurne koos hem in 1947 tot deken-van-jaren, en in 1949 werd hij in dezelfde hoedanigheid gevierd door de provinciale bond van West-Vlaanderen.
Intussen werd hij ook nog lidmaat van het toneel, van het Davidfonds, ondervoorzitter en zanger van de Santhooft-choraal, schreef een aantal artikels en kronieken over de Niewpoortse geschiedenis,  bezocht de archieven om zijn stamreeks op te stellen, ...
In de familie BERQUIN werd in 1950 het gouden jubileum van Romain en Zoë, en in 1960 hun diamanten bruiloft gevierd. Bij deze laatste viering werd aan Romain de plaquette van ereburger van de stad Nieuwpoort overhandigd : hij was de eerste Nieuwpoortenaar aan wie deze eer ter beurt viel.

Een tweede museum kwam door hem tot stand : in de gebouwen van de oude Espérance richtte hij in 1958 een oorlogsmuseum in dat een enige collectie documenten over de oorlog 1914-1918 te Nieuwpoort ten toon stelt ; vooral de rol die het water en de sluizen er gespeeld hebben, wordt duidelijk in het licht gesteld.
In 1958, wanneer hij 85 jaren oud was, stichtte hij met de medehulp van een drietal medewerkers de heemkring "Bachten de Kupe", waarvan hij de eerste hoofdman werd gedurende 5 jaren, en daarin ligt niet zijn geringste verdienste.

Wanneer hij 84 jaar was, ontstond een stevige winter en de vaarten waren allen bevroren gelijk als in zijn jongste jaren.  Zonder iets aan iemand te zeggen, ging hij erop schaatsen ; maar hij viel neer, en zette zich vlug recht, zo beschaamd dat hij niet bemerkte zijn bril verloren te hebben. Een knaap raapte deze op en bracht ze naar het huis BERQUIN, en zo nam de familie kennis van deze escapade !
Zijn vrouw Zoë was echter niet zo uitstekend levensvol, en klaagde dikwijls : "Maar Romain toch ... !". Zij overleed in 1962 op 87 jaren, na een lange ziekte, gedurende dewelke Romain haar lief en geduldig (!) bezorgde.

In 1963 werd zijn 90ste verjaardag door de familie, de stad Nieupoort en de heemkring Bachten de Kupe in een grote feestelijke hulde gevierd, en werd een "Gedenkboek" uitgegeven waaruit veel van de hierin opgenomen feiten getrokken zijn, samen met persoonlijke herinneringen.
Niettegenstaande zijn hoge ouderdom, waarvan hij niet bewust scheen, stelt hij zich in de zomermaanden steeds ten dienste voor geleide bezoeken aan de musea, en schrikt niet af om de 150 trappen van de kerktoren te bestijgen om uitleg te geven over klokken en beiaard.

Hijzelf werd door een kanker getroffen, en, na een zwaar gevecht met chirurgische ingreep en verdere radiotherapie, moest hij zich overgeven. Hij overleed dan thuis op 6 januari 1968 ; hij was 94 jaar.
Hij werd, overeenkomstig zijn wens, volgens de oude traditie van de Westhoek, door de West-Vlaamse dichter Stijn STREUVELS gezongen, in de "wijtewagen" ten grave gedraagd : een oude boerenwagen door twee paarden getrokken, met een witte doek bedekt, onder hetwelk de kist op stro ligt, begeleid door een jonge paar namelijk zijn kleindochter Henriette en zijn kleinzoon Karel. Onder een grijze lage winterhemel, en door een besneeuwde, landelijke en stille landschap, over de bruggen en langs de vaarten op een drietal kilometer, gingen de familieleden, gemeentelijke, kerkelijke en culturele persoonlijkheden, talrijke vrienden en Nieuwpoortenaars, in een lange stoet te voet achter deze "wijtewagen" om Romain naar zijn laatste verblijf in het kerkhof te Sint-Joris over te brengen.  Ik zal nooit deze visie van een andere tijd vergeten.

Vijfentwintig jaren later, in 1993, werd op initiatief van Frank SINNAEVE, man van zijn achter-kleindochter Greetje, een borstbeeld van Romain ingehuld aan de voet van de kerktoren juist rechtover zijn woning, maar in heel kleinere gezelschap.

Zijn nakomelingen houden er echter aan zijn memorie te behouden, alsook zijn familiegeest. De derde zoon van Romain, Karel-Lodewijk BERQUIN, die priester gewijd werd in 1932, bekwam rond 1950 directeur van de St-Jozef Normaalschool te Torhout. Hij nam deze gelegenheid aan om zijn familie op de tweede paasdag 1952 in een samenkomst te uitnodigen, deed dit verder alle jaren, en zette daarna deze nieuwe traditie voort naar Brugge, waar hij directeur werd van de Zusters Maricolen en kanunnik van de Kathedraal.
Wanneer onze Oom-Kanunnik in augustus 1980 overleed, namen zijn neven Henriette en Marc het initiatief deze traditie voort te zetten, en, sinds 1981 zonder onderbreking worden alle nakomelingen van Romain en Zoë aan een bijeenkomst uitgenodigd op alle Paasmaandagen, samen met enkele naaste DESECK neven en nichten van Zoë, en congolese nakomelingen van Léon BERQUIN. Deze bijeenkomst wordt georganiseerd om de beurt op een informele wijze, en op tweede paasdag 2003 zal deze familiebijeenkomst voor de vijftigste maal plaatshebben.