De geschiedenis van het Zweedse Kruiden-elixer

De geschiedenis van het Zweedse Kruiden-elixer is fascinerend en ongelooflijk tegelijk. Hoewel het in eerste instantie lijkt of het hier gaat om een oud Zweeds kruiden-recept wijst onderzoek uit dat de oorsprong van dit middel moet worden gezocht in de gebieden rond de Middellandse Zee uit een tijd, ver voor onze jaartelling.
Het recept voor dit kruidenelixer, of delen daarvan duiken elke eeuw in een of andere vorm op in de geschiedenis van de geneeskunde, vanaf de Ptolemeische periode in Egypte (323-30 v. Chr.) tot in de 20e eeuw. Galenus, een beroemde Grieks/Romeinse geneesheer uit de oudheid (131-201 n. Chr.) gebruikte het als remedie bij beten van dieren, verwondingen en zelfs de pest….
Ten tijde van de Romeins keizers werd "Theriak" alom gebruikt als ontgiftingsmiddel (detoxicum) en ook in die tijd was al bekend dat een lepel van dit middel na een overdadige maaltijd snel verlichting kon brengen. (hetgeen duidelijk wijst op de invloed van dit middel op het goed functioneren van het maag/darm-stelstel ). Aangenomen mag worden dat zowel de Griekse als Romeinse geleerden moeten hebben geput uit de ervaringen van hun Egyptische voorgangers aangezien in Egypte een dergelijk ontgiftingsmiddel reeds lang werd toegepast.

Vanaf de bloeitijd der Middeleeuwen, waarin de Kruidengeneeskunde zich voorzichtig tot een meer gefundeerde wetenschap kon ontwikkelen en waarvan nu nog de uit die periode stammende kruidenboeken als stille getuigen fungeren, treffen wij wederom de naam "Theriak" (Elixer ad Longam Vitam) aan. De beroemde arts en filosoof "Paracelsus"(1493-1541), een van de grondleggers van de moderne wetenschappelijke geneeskunde beschreef zelfs enkele bestanddelen van het elixer, zoals Aloë, Mirre en Safraan. Ook  Dodoens omschreef het middel in zijn "Cruydeboek" van 1554. In ons land genoot het Elexir waarschijnlijk de grootste bekendheid in de periode 1550-1680.

Het behoud van de huidige receptuur is echter te danken aan de Zweedse arts Kristian Hendrik Hjärne uit Stockholm. Na zijn medicijnen-studie !727-1734 (Uppsala en Parijs) krijgt Dr. Hjärne al snel een bloeiende praktijk in de Zweedse hoofdstad en wordt even later zelfs benoemd tot arts aan het hof van Ulrike Eleonora van Zweden. Het meest bekend wordt hij echter door toepassing van zijn "Elixer Amarum Hjärnei", het Hjärnes bitter-elixer, dat al snel beschouwd wordt als een wonderlijk en weldadig middel dat zelfs in staat wordt geacht het leven te kunnen verlengen (hier zal waarschijnliijk bedoeld worden dat de gebruikers veel minder snel ziek werden). Dr Hjärne noemt het zelf (zeer toepasselijk) Elixer ad Longam Vitam, waarvan u de vertaling duidelijk zal zijn. Het elexir was samengesteld volgens het oude recept van "Theriak". In onze contreien kreeg dit middel echter de ietwat verkeerde naam van "Zweedse kruiden" mee. Als het kind maar een naam heeft......!!!!

Uit dit stukje geschiedenis mag duidelijk worden dat de "Zweedse kruiden" een onderdeel vormt van een volksremedie waarvan de oorsprong is terug te vinden in de historie van de mensheid zelf.
Tenslotte valt op te merken dat de eisen en voorschriften welke verbonden zijn aan het op juiste wijze samenstellen van dit complexe kruidenmiddel en het vervaardigen van het alcoholische elixer in diverse officiële handboeken werd opgenomen (Franse Codex 1884, Duitse DABI van 1882). Als bittermiddel wordt het verder vermeld in het Lexicon der Natuurgeneeskunde van Dr. E. Meyer-Camberg en het groot kruidenboek van Dr. H Neuthaler. In zeer weinig litteratuur is echter de juiste samenstelling en de bereidingswijze volledig terug te vinden zoals deze hieronder is omschreven. In sommige recepten wordt zelfs Eucalyptus-olie vermeld...terwijl dit alleen goed is voor uitwendig gebruik en zeker nooit oraal mag ingenomen worden omdat het zo giftig is !!!

Gebruik:

Zweedse kruiden worden gebruikt bij volgende aandoeningen:

een luie maag en spijsvertering

een gezonde lever en goede galfunctie

ontgifting en bloedzuivering

goede darmwerking en verwijdering van gassen in de ingewanden

eetlustverlies,

algehele slapte, moedeloosheid

vermoeidheid, krachtverlies, mangelende vitaliteit

zwaar hoofd, duizelingen en draaierigheid

neus, keel en luchtpijpen, moeilijk slikken

druk achter de ogen en in de oren, beklemmingen

zwaarmoedigheid, verlies van levenslust, slecht humeur

gevolgen van dronkenschap (dagje nadien...),

overdreven gevoeligheid voor geluiden en zonnelicht

spierstijfheid, voor soepele gewrichten, vermoeide benen

trillingen, onzeker evenwicht,

slapeloosheid,

opgeblazen gevoel,

vochtbalans uit evenwicht,

 korte adem.

terugdringen en/of stoppen van zachte kankers

Ikzelf gebruik de drank voor alle maar meest voor de 8^e en 12^e aandoening...!!!  Het elexir zou eigenlijk ook moeten helpen tegen een lege geldbeugel....! In alle geval, na het "nuttigen" van een paar borrels "Theriakos" trekt men het zich allemaal veel minder aan....hahaha!  

Recept en Bereiding :

Benodigheden:  (voor ± 1 liter)

+ 1 fles (0.7- 1 ltr) zuivere graanjenever, vodka of brandewijn (± 40% AV of meer)

5 gram Aloë *   (Aloe vera)        2,5 gram Myrrhe (Somniphorus molmol)        0,1 gram Safraan  (Crocus sativus)        5 gram Senneblaadjes  (Casia senna of Casia angustifolia)        5 gram Kamfer **  (cinnamona camphora)        5 gram Rabarberwortel (Rheum rhabarbarum)        5 gram Zitterwortel   (Carlina acaulis)        5 gram Manna  (Fraximus ornis)        5 gram Venetiaanse Theriak  (Theraca veneta)        5 gram Zilverdistelwortel (Curcuma zedoria)        0,5 gram Muskaat  (Myristacae arillus)      50  gram Schors of aftreksel van Taxus (bv. baccata, brevifolia of Mairei)      50  gram Blaadjes en twijgen van maretak of aftreksel ervan        4,5 gram Kalmoeswortel  (Acostorus calamus)        0,25 gram Kardemom (Elletaria cardemomum)        5 gram Engelwortel (Angelica silvestris)      10 gram Mierikswortel (Armoricana rusticana)      10 gram Guldenroedekruid (Solidago vergaurea)        5 gram Opium ***  (Verboden...!!!)        0,7 liter Graangenever, Brandewijn of Vodka  ****

*          In plaats van Aloë kan ook Alsem worden gebruikt
**         Bij Kamfer uitsluitend chinese, natuurlijke Kamfer gebruiken
***      Uitleg volgt
****     Geen inmaak-brandewijn...!

Opmerkingen: De meeste kruiden kunnen ook als "essence" aangekocht worden (zie adressen). Deze aftreksels bevatten echter meestal slechts een deel van de werkelijk noodzakelijke kruiden van de "echte Thoriak". De brouwsels kunnen dan ook best aangevuld worden met de ontbrekende ingrediënten van het recept. .Men hoeft dan alleen alles goed te mengen, alcohol toe te voegen en het geheel te laten trekken (of macereren...) en klaar is kees....!. In de originele Elexir (Thoriak) werdt natuurlijk geen Genever of Vodka gebruikt, die bestonden toen nog niet. In de arabische- en de andere landen rond de Middelandse zee, beheerste men echter reeds het stoken van alcohol uit wijn. Men gebruikte dus hoogstwaarschijnlijk een soort "Brandewijn". De genoemde Genever (Jenever) of Vodka zijn eigenlijk ook brandewijnen en hierdoor dus, een aanvaardbaar alternatief. Hoofdzaak is, dat ze zuiver zijn en onvermengd.

De taxus (schors) die in het recept gebruikt wordt bevat Taxol. Dit is een van de schaarse en werkelijk werkzame (en dure) afweermiddelen tegen verschillende soorten van "zachte" kankers. De kernen van de rode bessen en de groene twijgen ervan zijn echter zeer giftig ...!!! Indien men alleen afkooksels (thee) van de taxusschors wil gebruiken, deze thee dan enkel om de twee dagen gebruiken. Na een kuur van 14 dagen minstens een paar weken stoppen. Huisarts op de hoogte brengen bij langdurig gebruik.

In het originele recept wordt ook ± 3 tot 5 grammen opium per fles elexir toegevoegd. Het gebruik hiervan is zoals U weet, in België en Nederland ten strengste verboden. Men kan dan als alternatief een deel gedroogde bloementrosjes van het Duizendbladkruid toevoegen (OPGELET: ..niet de dodlijk giftige gevlekte scheerling of zijn broertjes...!!!)

Volgens een uit Nieuw-Zeeland afkomstig recept, zou men het oeroude elexir "Theriak", perfect kunnen aanmaken door gebruik van een dertigtal (max vijftig)   papaver-plantjes (per fles elexir van 1 ltr).  Dit kunnen dan de alombekende Rode Klaproos (Papaver somniferum) zijn , haar witte variant of het broertje ervan, de Stekelige klaproos (Argemone mexicana). Deze laatste heeft gele bloemen en stekelige bladeren.. Van deze plant werden ook de bladeren door de Indianen gerookt in hun zg. "vredespijpen" tijdens de zonne-rituelen en ter ere van "Moeder aarde". Volgens het voorschrift uit Nieuw-Zeeland worden de plantjes geoogst juist voor, of juist na het afvallen van de meestal rode bloemblaadjes (Juni - Juli - Augustus). De verse plantjes worden uitgeperst en leveren dan een wit melkachtig sap. Normaal worden alleen de bloemknoppen "gemolken" maar bijna de hele plant bevat deze melk. Men laat daarna het  uitgeperste sap een nachtje "rijpen" Het veranderd dan in een bruinachtige latex.. De latex bevat ca 40 verschillende alkaloiden met als belangrijkse: Morfine, Codeine, Thebaine, Papaverine en Noscapine. Men vermaalt of plet dan de latex fijn en kiepert het samen met de bovengenoemde ingrediënten in de " rijpingsfles" en alles is zoals het originele recept......zij het dan, dat de hier beschreven werkwijze ten strengste verboden is....!!!!! Ik vernoem dit natuurlijk maar ter informatie.....!

1) Bereiding:

De kruiden worden in een inlegbokaal van ± 1,5 liter gedaan na het pletten of zacht vermalen van de kruiden. Hierover giet men 0,7-0,75 ltr graanjenever of korenwijn van minstens 38 % tot 43 % AV. Men kan ook Vodka of Brandewijn gebruiken (geen inmaakbrandewijn van 28 %...!). De bokaal afsluiten en 14 dagen in de zon of bij de kachel laten trekken. Dagelijks goed schudden. Daarna op een koele en donkere plaats bewaren. Het is nu klaar voor gebruik. Het elexir kan ook rustig verder verouderen en de geneeskracht ervan neemt dan nog toe (of u bent ondertussen reeds genezen of....) Na een goed jaartje of twee "rijping" is het echter best de inhoud over te hevelen in een mooie fles na het filtreren van de inhoud door een dubbele koffiefilter. Voor dagelijks gebruik kan ook een deel ongefilterde elexir uit de vooraadfles worden overgeheveld in een kleinere fles en indien nodig gefiltreerd.
Het elexir kan kant en klaar aangekocht worden.(meestal onschuldige en alleen "psychologisch" werkzame namaak met veel kamfer). Deze industriële producten bevatten ook meestal geen aftreksels van de Taxus, de Maretak (Mistel) en/of verschillende andere ingrediënten ontbreken ook. De elexir wordt in de handel meestal verkocht in speciale druppelflesjes van 100 ml. kwestie van veel geld te verdienen....!!!
In vele landen is het gelukkig echter ook mogelijk de juiste elexir in een apotheek te laten aanmaken.

De hierboven omschreven samenstelling is de correcte inhoud van de bekende "Zweedse Elexir". Volgens "Dr. Pedro Gates" mogen echter ook andere kruiden worden toegevoegd indien Uw smaak of "ziekdomsbeeld" dit vereist. Ook kan men van bepaalde kruiden de hoeveelheid verminderen of zelfs geheel weglaten. Zo wordt de elexir dikwijls zonder kamfer aangemaakt. Vele mensen kunnen niet tegen de reuk en smaak ervan. Ook worden meestal een tweetal eetlepels honing toegevoegd om de scherpte van de kruiden wat af te ronden.Wanneer men de kamfer weglaat en honing toevoegd is de elexir natuurlijk niet meer bruikbaar als "compres" of "smeersel" voor uitwendig gebruik Meestal wordt het elexir echter alleen gebruikt om "te nuttigen" en niet om op, of tussen de billen te smeren...hahaha !  Tot hiertoe zijn de meesten dan ook altijd genezen door "inwendig gebruik".

Indien men de kamfer weglaat en 250 - 300 gram suiker  toevoegd die eerst werd opgeloste in 100 cl water en  0,150 ltr zuivere alcohol (± 90 % of beter) heeft men een "Likeur de Suédoise". Hoeveelheid suiker (en dito alcohol) naar eigen smaak natuurlijk! De toevoeging van de extra alcohol diend om de drank niet teveel te "verdunnen" waardoor de houdbaarheid te sterk zou afnemen en men niet snel genoeg zou "genezen".
Zoals U ziet, U kunt wat experimenteren en dit dan natuurlijk eerst uittesten op Uw schoonmamma..... kwestie van zekerheid !

Gebruiksaanwijzing Zweedse Kruiden

Inwendig gebruik:

Volgens het oude handschrift neemt men 's morgens en 's avonds steeds een theelepel van de druppels die verdund zijn, om tegen alle ziektes gewapend te zijn. Bij kwaadaardige ziektes moeten 2 a 3 eetlepels per dag als volgt ingenomen worden; steeds een eetlepel verdund, samen met een kopje thee innemen en wel een half uur voor en een half uur na iedere maaltijd. Voor alle andere ziektes; 3 theelepels verdund innemen. Men kan ook gewoon een " slokje" uit de fles nemen (als likeur) zoals ik...waarschijnlijk wordt men dan niet zo gezond (zeker niet na verzwelgen van de halve fles...!!!)

Uitwendig gebruik:

Compressen met Zweedse Kruiden

Al naar gelang van de grootte van de te behandelen plaats, neemt men een groot of klein stuk watten of celstof, maakt die met de druppels vochtig (Elexir zonder suiker en met kamfer...dus geen likeur...!!!) en legt dat dan op het zieke lichaamsdeel, dat van te voren met varkensvet of Goudsbloemzalf  (Calendula) is ingewreven.
Daarover komt dan een stukje plastic folie opdat de kleding niet vuil kan worden. Over de folie doet men een doek of een verband.

Deze omslag of compres laat men 2 tot 4 uur inwerken (de tijdsduur is afhankelijke van de ziekte of pijngraad). Als de patiënt het kan verdragen, kan dit compres ook een nacht lang blijven zitten.
Als alles weer afgenomen is, moet de huid ingepoederd worden. Bij gevoelige patiënten kunnen echter huidreacties ontstaan: in dat geval het compres korter gebruiken of gedurende enige tijd totaal niet.
Personen die allergisch zijn, kunnen het beste een doek in plaats van de folie gebruiken. Niet vergeten de huid in te vetten ! Indien een huidreactie ontstaat dan met Goudsbloemzalf (Calendula) inwrijven.
Er bestaan ook "kant en klare" kruidencrèmes of zalven maar die zijn zeer duur voor wat ze zijn. Dit geldt trouwens voor alle zg. "homeopatische" kruidenmengsels en aftreksels. Deze smeersels zijn tekoop in de meeste natuurwinkels en breed-uitgeruste apotheken. Men kan ze natuurlijk ook heel gemakkelijk zelf aanmaken. Zie hiervoor "Zalfjes en créme's" in hoofdstuk "Kruidenextracten".

Nota van Pedro: Hopelijk groeit er na langdurige "behandeling" geen varkenshaar op de pijnlijke plek...hahaha!
Indien de pijn of ongemak na enkele dagen niet verholpen of verbeterd is steeds Uw huisarts raadplegen. Breng hem ook best altijd op de hoogte van Uw gebruik van "Zweedse kruiden" of andere homeopathische middelen.