De ambachten in Tunesië

Een aantal ambachten behoren reeds van oudsher tot ware 'kunstvormen':
met name het weven van tapijten, het vervaardigen van (gebruiks) voorwerpen in aardewerk, het slaan en smeden van metalen (gebruiks- en sier-) voorwerpen, houtbewerking en het versieren en borduren van kledij.
Het toerisme heeft in belangrijke mate bijgedragen tot de verdere ontplooiing van deze 'oude ambachten', meer nog... diverse kleuren, motieven en versieringen ging in elk van deze ambachten het accent verplaatsen van 'gebruiksvoorwerpen' naar 'siervoorwerpen'.
De laatste jaren zijn er zelfs een aantal ambachten bijgekomen:
een typisch voorbeeld hiervan is het artisanaal glasblazen.
Als toerist in Tunesië kom je zowat overal één of meerdere van deze 'ambachtelijke producten'- verkopers tegen: op straat, in de soek, in winkels en ateliers (al dan niet 'vrij toegankelijk'!).
Menige toerist wenst dan ook één of meerdere van deze voorwerpen, als souvenier, aan een gunstige prijs te kopen en hoopt bovendien een écht ambachtelijk product te hebben gevonden.
In het gedeelte hierna overlopen we de diverse ambachten, hun specifieke kenmerken en voorbeelden van uitvoering. Het moge u helpen in uw keuze bij eventuele aankoop!

1. Decoratieve keramiek:

Tegels:

De basis bestaat uit 'gebakken aarde' (terre cuite), in de afmetingen 15x15cm en 20x20cm. Hierop worden sierlijke tekeningen van bloemen en bladeren, in geometrische patronen, aangebracht.
Een volgend pakproces levert het mooie geglazuurde eindproduct. De kleuren groen (de kleur van de islam!), diepblauw en licht bruin worden het meest gebruikt. Aan de oostkust worden deze tegels in grote mate toegepast bij de bouw van nieuwe hotels.
De tegels kunnen afzonderlijk aangebracht worden of in groepen van meestal 4, waarbij ze dan samen een motief vormen. Nabeul vormt het centrum van deze ambacht.

Tegels: formaat 15 x 15 cm en 20 x 20 cm

Panelen:

Door gebruik te maken van kleinere tegels (een tegel- mozaïek) wordt een geheel gevormd met een prachtig motief: dit heeft meestal de kenmerken met de Andalousische 'boogvorm', met middenin een bloemenvaas of fontein. Wederom treffen we dezelfde kleuren aan: groen, diepblauw en licht bruin.
Deze muurpanelen vinden hun oorsprong in de Turks-Ottomaanse periode waar het motief een architecturale afbeelding was van een moskee met minaret.

Panelen: formaat 40 x 60 cm of groter en 4 maal tegel 20 x 20 cm

2.Poterie en decoratieve gebruiksvoorwerpen:

Op het eiland Djerba en in Moknine maakt men nog steeds, volgens oude traditie, voornamelijk ongeglazuurd aardewerk.
Dit heeft mede te maken met de hoge kosten voor het vervaardigen van geglazuurd aardewerk!
In Guellala op Djerba kan men, in bepaalde winkels, zien hoe men uit een klomp klei een mooie 'vorm draait'. De 'aandrijving' van de klei-plateau gebeurt door een ronde houten schijf onderaan met de voeten te doen draaien.

Ongeglazuurde olielampen uit Djerba en een geglazuurde kruik

Steeds meer vind je, naast potten en vazen, ook fijne sier- en gebruiksvoorwerpen.
Meestal zijn deze voorwerpen met een glanzende keramiek afwerking: sierborden, theeservies, kandelaars, schalen, tajine, asbak enz...

Sierborden en een sier- en/of gebruiksklaar theeservies

3.Tapijten:

Reeds in de oudheid was Tunesië bekend om zijn weefkunst. In de 5de eeuw v.C. spreken de Griekse schrijvers al van "Carthaagse tapijten". Tijdens de eerste eeuwen van de islam waren de tapijten van Kairouan zo bekend dat ze als 'betaalmiddel' aan de kalief werden gebruikt!
De huidige tapijten zijn er voor diverse toepassingen: als gebedsmatje, als vloerkleed en ook voor de Hammam... De meest gebruikte 'knoop' is die van Ghiodes (Ghorza) en het aantal varieert van 40000 tot 160000 knopen per m².
Een aantal soorten tapijt:

Het Kairouan tapijt

Dit type is een vrij rustiek tapijt, vervaardigd uit pure wol. Langs de randen is het versierd met lange parallelle banden die al of niet voorzien zijn van een bloemen motief. Het centrale deel bestaat meestal uit een zeshoekig lichter motief. De afmetingen variëren van 70x140cm tot 300x400cm.
Aan de onderzijde dient het tapijt voorzien te zijn van een "Garantiecertificaat".

'Kairouan' tapijten en certificaat

Het Klim tapijt

Dit is een typisch Berber tapijt uit zuid Tunesië. Hierbij is het gebruik van kleuren veel soberder. De randen bestaan weer uit langwerpige banden die samen met het centrale motief uit eenvoudige geometrische figuren bestaan: driehoeken en ruiten.
Oorspronkelijk waren deze tapijten bruikbaar aan zowel de voor- als de achterzijde. Ze werden dan ook gebruikt als rugdekking bij kamelen, als afscheiding binnen een nomaden tent en... als 'bescherming' boven een groter tapijt.

'Klim' tapijt en artisanaal weefgetouw

Het Mergoum tapijt

Dit type is het oudste en meest prestigieuze tapijt uit zuid Tunesië.
Het is eveneens een Berber tapijt met nog meer uitgesproken karakteristieke kenmerken: diverse eenvoudige geometrische motieven (evenwijdige lijnen, 'zaagtand' vormen, driehoeken en ruiten) die doorheen elkaar verwerkt worden.

'Mergoum' tapijten

4.Artisanaal glasblazen:

In Carthago en omgeving heeft deze ambacht de laatste jaren een grote uitbreiding genomen.
Het betreft hier in hoofdzaak veelkleurige sier- en gebruiksvoorwerpen, versierd met bloemen- en/of fruitmotieven.
De mooiste hebben een zilver of verguld aangebrachte extra uitwendige versiering.

Glasgeblazen voorwerpen met vergulde versieringen: theepot, appel en peer

Als gebruiksvoorwerpen komen water- en theeserviezen voor, ook kruiken, vazen en karaf's.
Opmerkelijk is de verscheidenheid van kleuren die erg mooi in elkaar overlopen.

Een waterservies en een theeservies met bijhorende bloemenvaas

Alhoewel niet altijd als 'artisanaal glasgeblazen' vind je vrijwel overal, in alle maten en sierlijke uitvoeringen de Tunesische waterpijp... zéker uitproberen, geschikt voor zowel man als vrouw... roker of niet!... is écht onschadelijk betreffende nicotine en teer!

5.Borduurwerk:

Nog maar sporadisch zul je mannen en vrouwen in hun traditionele Tunesische (of Berberse) kledij zien in het dagelijks straatbeeld van Tunesië.
De moderne feestelijke outfit voor dames en heren wordt echter rijkelijk versierd met borduurwerk.
Mannen dragen, naar oude traditie, een jebba of djebba of djellaba: dit is een lange mantel met of zonder mouwen met versierde open kraag en borststuk.
Moderner Ottomaans is het dragen van een serouel: lange poefbroek met laag kruis en vastgehouden met een brede ceintuur uit katoen of zijde. Er overheen een boernoes ( wollen winter overmantel). Als hoofddeksel een chéchia: een feestelijke hoge rode hoed met of zonder kwast of een fez: een lagere rode conische hoed.
Vrouwen dragen een lang zijden kleed rijkelijk geborduurd met zilver- en/of gouddraad.

Moderne feestelijke kledij voor mannen en vrouwen

Uit zijde of katoen worden mooie geometrische motieven geborduurd op tafellakens, beddelinnen en (met goud- of zilverdraad) thee napes.
Nabeul is erg bekend om zijn prachtig borduurwerk.

Geborduurd beddelinnen en - nape bij een theeservies

6.Vlechtwerk:

Voor het vlechten van hoeden en manden gebruikt men de zachte bladeren van de palmboom. Na het drogen worden de bladeren in smalle repen gesneden en vervolgens gevlochten tot stroken van 5 à 6cm breedte. Hierna worden deze stroken aan en in elkaar gevlochten.
De "Mdhalla" hoeden uit Gabes zijn typisch Tunesisch en worden gebruikt ter bescherming tegen de zon. Door twee lederen riempjes wordt de hoed vastgehouden op het hoofd.
Op vele plaatsen vind je eveneens stevige en mooi versierde gevlochten manden.

Tunesisch vlechtwerk: hoeden en manden

7.Metalen en hout:

In het noorden rond Tunis en in de kuststreek worden zeer verscheidene koperen voorwerpen aangeboden, in de soek zie je vaak een koperslager een klein voorbeeld maken... helaas gaat het hier in vele gevallen om 'industrieel' gemaakte voorwerpen.
Djerba is hét centrum voor 'edele metalen' (goud en zilver), men levert u eveneens een echtheidscertificaat af. Na wat zoeken vind je beslist een winkel waar de traditionele Berberse juwelen (bestaande uit beslagen zilverwerk en sierstenen) te koop zijn.
Sfax is het centrum van de houtbewerking: het gebruikte hout komt van de olijfboom en wordt verwerkt tot zowel kleine meubeltjes als diverse 'gebruiksvoorwerpen'.

Berberse juwelen en een assortiment voorwerpen uit olijfboomhout

In de kuststreek vind je deze toch wel typische en mooi afgewerkte vogelkooien, soms in een combinatie van hout en gevlochten metaal.

Vogelkooi uit Sidi Bou Said, Sfax

Last updated 8.4.2006