De Djerid streek

zie map "Zuid Tunesië"

Komende vanuit Kairouan via Gafsa en verder zuidwaarts is het aan het landschap te merken dat we naar een 'ander gebied' trekken: de vlaktes worden kaler, enkele kleine riviertjes zijn nagenoeg uitgedroogd, de grond krijgt meer en meer een grijsgeel zandachtige kleur, en in het westen zien we duidelijk de uitlopers van het Atlasgebergte naderen...
We komen in het mooiste gedeelte van Tunesië wat betreft natuurschoon, het is tevens het gebied van de Berbers.
Trekken we een horizontale lijn vanuit Gabes in het oosten, dat zich op de scheiding bevindt van de Sahel en de Grote Erg, en Tozeur in het westen, dat in het zuiden van het Tell gebied ligt, dan snijden we Tunesië nagenoeg in twee gelijke delen: alles ten zuiden van dit gebied is zo een 90000 km² groot!
In dit gebied liggen de grootste natuurlijke rijkdommen van Tunesië: fosfaaterts (3,5 miljoen ton/jaar) en ruwe oliewinning (2,5 miljoen ton/jaar).
Het gebied rond deze scheidingslijn wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van Chotts (zoutmeren). Hiervan is het Chott el-Djerid het grootste, gevolgd door het Chott el-Gharsa.
Deze streek noemt men dan ook de Djerid, naar het gelijknamige grootste zoutmeer.

De oases

Rond de zoutmeren bevinden zich zeer veel waterbronnen en artesische putten. Deze leveren het water voor de irrigatie van vruchtbare gebieden: de oases.
In het Djerid gebied zijn de belangrijkste woestijnoases deze van: Nefta, Tozeur, El-Oudian en Hamma. Kenmerkend voor deze oases zijn de dadelpalmbomen, in totaal meer dan één miljoen stuks!
Reeds in de tijd van de Romeinen werden hier dadelpalmbomen gekweekt.
Rond elke oase, op een afstand van een 300 m, legt men een aarden wal aan en plaatst men schuttingen om zodoende een kunstmatige zandduin te vormen tegen verstuivend zand die de gewassen in de oase anders zouden doen verzanden.
De beplanting van de oase omvat drie niveaus:

• de hoge dadelpalmbomen geven schaduw aan
• de kleinere fruitbomen: abrikozen, granaatappels, vijgen, sinaasappels en olijven.
  Deze beschutten op hun beurt
• de lagere tuinbouwgewassen als tarwe, gerst en groenten, meloenen en henna

In Touzeur staan paardenkoetsiers klaar om een tocht te maken met een calèche (koetsje) in de oase.

Met een vriendelijke koetsier...		... en een calèche in de oase

De dadelpalmen

Dadelpalmbomen kunnen tot 150 à 200 jaar oud worden.
Jaarlijks kan de boom tot 120 kg dadels opleveren.
Vrijwel alles van de boom wordt gebruikt:

• de pitten worden gebruikt als veevoeder
• de vezels voor touw en schoenen
• het hout voor huizen, bruggen en omheiningen
• de takken als hekken
• de bladeren voor het weven van manden, hoeden en matten
• tenslotte maakt men van het palmvocht de Lagmi: een bittere wijn!

De voedingswaarde van de dadel is zo hoog dat tijdens de islamitische vastenmaand, de ramadan, het toegelaten is om gedurende de dag één lepel water en drie dadels tot zich te nemen.
De beste dadels dragen de naam Deglet en-nour (wat 'nageslacht' of 'dochter van het licht' betekent).
Ze komen uit Tozeur, Nefta en Douz en worden er in de maand november geoogst.

De 'drie niveaus' in een oase aanplanting en...		... de 'beste' aller dadels: de Deglet en-nour

Volgende legende gaat over deze dadel:
"De naam van de Deglet en-nour zou ontleend zijn aan de islamitische heilige vrouw Lallah Nurah. Zo arm was deze vrouw dat ze niet eens een rozenkrans bezat.
Daarom gebruikte ze dadels als ze, al biddend langs de kant van de weg, de 99 namen van God reciteerde. Ze stierf tijdens haar gebed en werd ter plaatse begraven.
Bijna onmiddellijk ontsproten zaden die op haar graf werden geplant.
Ze vormden grote en mooie palmbomen waaraan de heerlijkste dadels groeiden."

Geschiedenis Tozeur

Tozeur is de hoofdstad van de Djerid, de streek van de oases en de zoutmeren.
De Romeinen noemden dit groene plekje in de woestijn Thusuros. De Djerid streek en Nefta in het bijzonder vormen in Tunesië een belangrijk religieuz centrum.

De hier, oa. in de oase, aanwezige heiligdommen behoren echter tot verschillende religieuze orden.
Zo is de moskee van Tozeur ook vrij 'afwijkend van de klassieke vormgeving', maar wel architecturaal in overeenstemming met de typische bouwwijze in de stad.

In de religieuse geschiedenis staan een aantal verhalen over deze streek:

• zo zou Nefta de eerste stad zijn die Noachs ark na de zondvloed aandeed
• het water van de Middellandse zee zou tot de "havenplaats" Nefta hebben gestaan, waar de pelgrims konden opstappen voor hun bedevaart naar Mekka
• het zou Alexander de Grote zijn geweest die het Chott heeft laten afsluiten waardoor het opgedroogd is...

De stad Tozeur zelf

De oases van Tozeur zijn een van de beroemdste ter wereld, ze zijn zo een 1050 ha groot!
In Tozeur valt jaarlijks slechts een 120 mm regen en in de zomer kan de temperatuur in de schaduw best oplopen tot boven de 50°C!
De aanwezigheid van een internationale luchthaven heeft er voor gezorgd dat het toerisme zich in en rond Tozeur snel uitbreidt.
Vroeger waren de inwoners bekend om hun gastvrijheid, nu zijn de toeristen voor hen 'big business'... de mooie toegangspoort van Tozeur heet je dan ook van harte welkom!

Door beslag te leggen op het water hadden de vele hotels (en hun zwembaden!) de palmerie nagenoeg verwoest. Gelukkig heeft men in 1996 het roer omgegooid: hotelbouw is aan banden gelegd, de waterbronnen zijn gerepareerd en de palmerie is opnieuw beplant.
De traditionele architectuur van de stad is vrij enig in Tunesië. Voornamelijk in het oude deel van de stad: Ouled el-Hadef zie je, in vaak overwelfde straatjes, de geel- bruine leemsteen 'bakstenen' die tot allerlei geometrische en kalligrafische motieven zijn uitgewerkt.
De motieven doen denken aan de manier waarop ook Berberse tapijten worden vervaardigd.
Het kops plaatsen van de 'bakstenen' geeft een prachtig diepte-effect dat, afhankelijk van de lichtinval, tot verrassende resultaten kan leiden.

Ouled el-Hadef:		... geometrische		... motieven

Pleintje met nog meer:		... geometrische		... gevel motieven

Overwelfde straatjes:		... detail pleintje		... nog een detail

De winkeltjes in Tozeur verkopen hoofdzakelijk tapijten uit de regio, schorpioenen en slangen... achter glas en de bekende zand- of woestijnroos. De natuur heeft onder invloed van zout, regen en wind de dunne doorzichtige blaadjes van zand in elkaar gedraaid.
Ze zijn erg bros en beschadigde blaadjes zijn goed herkenbaar: het breukvlak blinkt dan als parelmoer!

Vanuit Tozeur is een bezoek aan de drie bergoases Chebika, Tamerza en Mides zéér aan te bevelen. Hiervoor is het gebruik van een terreinwagen met chauffeur (die meestal ook een goede gids is!) noodzakelijk.
Best de dag vooraf de afspraak vastleggen. Je kunt individueel onderhandelen over duur van de tocht, route en... prijs!
Plan de bezoeken vroeg in de voormiddag (en zelfs dan is een 'file' van terreinwagens niet uit te sluiten!) daar je anders geconfronteerd wordt met de meute autocars die, vanuit Djerba en de strand vakantieplaatsen Sousse en omgeving een ééndagse uitstap maken naar deze plaatsen!
Bovendien is de temperatuur en de zonnestand, in de voormiddag, in je voordeel: er is dan nog voldoende schaduw aanwezig.

De drie kleine oasedorpen zijn vlak bij de Algerijnse grens gelegen, enkel gescheiden door de prachtige uitlopers van het Atlasgebergte.
Tijdens de rit naar deze plaatsen is het opletten geblazen voor overstekende 'bewoners', want je 'ontmoet' er wilde dromedarissen,  schapen- en geitenkuddes.
Plots zullen de chauffeurs ook afwijken van de smalle asfaltweg om je te laten genieten (!) van het fors rijden langs en over zandduinen: gesp je goed vast in de autogordel want dit is Parijs-Dakar in miniformaat!
Men spreekt hier meestal ook over 'kamelentochten', doch men bedoelt wel degelijk 'dromedarissen': de enige kameel in Tunesië vind je in Tunis... in de zoo!

Het oude dorp Chebika was vroeger een Romeinse legerplaats, 'Ad Speculum' genaamd, verwijzend naar het feit dat men vanaf hier, met behulp van spiegels, berichten zou hebben doorgestuurd naar andere Romeinse garnizoenen.
Onder het verlaten oude dorp bevindt zich in een kloof de mooie bergoase met een waterval.

Chebika: panorama...		... en de waterval

Chebika: palmoase...		... uitlopers Atlas gebergte

In 1969 hadden zware regenval en overstromingen tot gevolg dat grote delen van het lemen dorp wegspoelden. De bewoners waren gedwongen om te verhuizen naar een nieuw dorp.
Huidig tracht men door restauratie te voorkomen dat de restanten van het oude dorp in het water van de Oued (rivier) Khanga vallen.

De restanten van het oude Tamerza lijken wel één te worden met hun omgeving...
Het nieuwe Tamerza met zijn 2000 inwoners bezit nog steeds de grootste en mooiste bergoase. Bijzonder mooi is het panorama vanaf het hoger gelegen plateau op de 15 m hoge Cascade (waterval).

Dit dorpje ligt op enkele km. van Tamerza, op een plateau vlak bij de Algerijnse grens.
Tot voor kort was dit dorpje zo afgelegen dat het enkel per ezel kon bereikt worden. De bewoners, een 120 tal, leefden er nog van de ruilhandel! Nu zijn er souvenirwinkeltjes die lokale producten verkopen: dadels en sinaasappels, versteend hout en mineraal gesteente.
Achter het dorpje ligt de palmerie waar alle bewoners een stukje grond bezitten.
Dé bezienswaardigheid in Mides is zijn prachtige veelkleurige kloof, de Oued el-Oudei, die het dorp als het ware bijna omsluit.
De kloof is reeds gebruikt bij de verfilming van westerns: de film "Fort Sagane" werd hier en in de omliggende kloven opgenomen. Je kunt in de kloof afdalen voor een prachtige wandeling in een wezenloze wereld!

Last updated 9.4.2006