Ons dorp Baarle
Algemeen
Ons dorp Baarle is één dorp en bestaat
uit twee gemeenten, t.w. het Nederlandse Baarle-Nassau en het
Belgische Baarle-Hertog. Deze laatste bestaat uit 22 enclaves
gelegen binnen het grondgebied van Baarle-Nassau.
Het zijn samen de Belgische enclaves in
Nederland. Daarnaast ligt er nog één Nederlandse enclave binnen
de Rijksgrenzen van België in het kerkdorp Zondereigen behorende
tot de gemeente Baarle-Hertog. Verder zijn er nog zeven
Nederlandse sub-enclaves gelegen binnen de enclaves van
Baarle-Hertog. In totaal gaat het dus om 30 enclaves in ons dorp.
Ons dorp wordt wel eens de grootste legpuzzel van de wereld
genoemd.
Historie
Het dorp Baarle bestaat al ruim 1000 jaar. De eerste keer dat we de naam Baarle terugvinden in de geschreven geschiedenis is in het jaar 992. Uit dat jaar stamt een akte waarbij Gravin Hilsondis van Strijen haar eigendommen te o.a. Baarle vermaakt aan de door haar en haar man gestichtte Abdij van Thorn. De Abdij te Thorn was door hen gesticht ten behoeve van hun dochter Benedicta die te kennen had gegeven in het klooster te willen. De nieuwe Abdij krijgt goederen uit het voormalige land van Stryen om zo inkomsten te genereren voor de nieuwe abdij. Behalve goederen in Baarle worden o.a. goederen te Gilze en Sprundel geschonken. Baarle heeft op basis van deze gegevens haar 1000-jarig bestaan gevierd in 1992. Dat gebeurde toen ook in Gilze en Sprundel.
De huidige enclave-situatie is het overblijfsel
van Middeleeuwse gebiedsindeling. In 1198 besluiten namelijk
Hertog Hendrik I van Brabant en de heer van Breda Godfried I van
Schoten het op een accoordje te gooien betreffende de
Heerlijkheid Breda die vanuit het Noorden bedreigd wordt door
Graaf Dirk VII van Holland. Bij dit accoord herstelt de Hertog
zijn status als leenheer van Breda. Godfried I krijgt Breda terug
als leen, maar krijgt daarnaast alle woeste gronden om Breda
erbij. Hierdoor ontstaat de Baronie van Breda. Uitgesloten van
deze overeenkomst zijn de gronden die de Hertog van Brabant zelf
al in leen heeft uitgegeven en waarover cijns wordt betaald. Dat
geschiedt aldus ook in Baarle. Zo wordt Baarle verdeeld over
stukken die onder de Hertog van Brabant vallen en stukken die
onder de heer van Breda vallen. Men gaat dan spreken van Baarle
onder Breda en Baarle onder de Hertog. Als Engelbrecht van Nassau
in 1404 heer van Breda wordt, gaat men spreken van Baarle onder
Nassau. Later worden de twee benamingen afgekort tot:
Baarle-Hertog en Baarle-Nassau.
Kaartje waarop de enclave-situatie duidelijk is te zien
Kaartje van de enclaves in Baarle-Centrum
Deze situatie in Baarle is door alle eeuwen blijven voortbestaan. De Vrede van Münster in 1648, Napoleon in 1795, het herstel van het Koninkrijk der Nederlanden in 1815, de afscheiding van België in 1830 hebben de situatie in Baarle nooit kunnen veranderen.
